Tíminn - 14.01.1984, Blaðsíða 6

6 v
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gísli Sigurösson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Ragnar Snorri Magnússon. Afgreiislustjóri: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V.
Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrímsson.
Umsjónarmaður Helgar-Tímans: Atli Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir,
Bjarghlldur Stefánsdóttir, Baldur Kristjánsson, Friðrik Indriðason, Guðmundur Sv .
Hermannsson, Heiður Helgadóttir, Jón Guðni Kristjánsson,
Jón Ólafsson, Kristin Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (íþróttir), Skafti Jónsson.
Útlitstelknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson.
Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Kristín Þorbjarnardóttir, Flosi Kristjánsson, Guðný Jónsdóttir
Rltstjórn skrifstofur og auglýsingar: Síðumúla 15, Reykjavík. Sími: 66300. Auglýsingasimi
18300. Kvöldsfmar: 86387 og 86306.
Verð í lausasölu 20.00, en 22.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 250.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent hf.
Andstæðingar
velferðarþjóðfé-
lagsins töpuðu
■ Úrslit þingkosninganna í Danmörku breyttu litlu í
dönskum stjórnmálum öðru en því, að tveir íhaldssömustu
flokkarnir, sem mest hafa barizt gegn velferðarþjóðfélaginu
svonefnda, Framfaraflokkur Mogens Glistrup og miðdemó-
kratar undir forustu Erhards Jacobsen, töpuðu miklu fylgi.
Sigurvegarinn varð íhaldsflokkurinn, sem er mun hófsam-
ari en áður nefndir tveir flokkar. Þannig var tilfærslan nær
öll á hægri væng stjórnmálanna og fólst í því, að afturhalds-
sömustu flokkarnir töpuðu, en hófsamari íhaldsflokkur vann
mikið á.
Ríkisstjórnin, sem nú fer með völd í Danmörku, hefur
orðið að grípa til verulegra aðhaldsaðgerða vegna erfiðs
efnahagsástands, en hún hefur jafnframt reynt að þrengja
sem minnst að hinu svonefnda veíferðarþjóðfélagi, sem hefur
verið að myndast í Danmörku undanfarna áratugi og allir
flokkar, nema þeir afturhaldssömustu eins og Framfaraflokk-
urinn og miðdemókratar, hafa stutt að meira og minna
sameiginlega.
í samræmi við það hefur ríkisstjórn Pouls Schlúter reynt
að skerða sem minnst framlög til félagsmála og miðað við
það, þegar til slíkrar skerðingar hefur verið gripið, að sníða
af ýmsa vankanta, en að breyta ekki grundvallaratriðum
velferðarkerfisins sjálfs.
Sama hefur gerzt í Svíþjóð og Noregi, þar sem hófsamir
íhaldsflokkar og miðflokkar hafa unnið saman í ríkisstjórn-
um. Ríkisstjórn slíkra flokka í Svíþjóð reyndi að skerða
velferðarkerfið sem minnst og sama gildir um þá stjórn Hægri
flokksins og miðflokkanna, sem nú fer með völd í Noregi.
Það er sameiginlegt öllum umræddum stjórnum í Dan-
mörku, Noregi og Svíþjóð, að þær hafa kappkostað að
viðhalda því, sem bezt er í velferðarkerfinu, en reynt að sníða
það burtu, sem miður hefur farið og einkum hefur beinzt í
þá átt að vera til ávinnings þeim, sem betur hafa verið settir.
Velferðarþjóðfélagið hefur vissulega áorkað miklu til að
bæta hag mikils fjölda manna, sem áður bjó við óviðunandi
kjör. Það takmark þess hefur þó ekki náðst að útrýma fátækt
og tryggja öllum mannsæmandi kjör. Það er mesti gallinn á
velferðarkerfinu um þessar mundir.
Hér þarf að taka til höndunum og bæta kjör láglauna-
fólksins. Þetta verður ekki gert með kauphækkunum, eins og
bæði samtök atvinnurekenda og launþega hafá gert grein
fyrir, heldur verður að grípa til aukinna félagslegra aðgerða,
eins og hækkunar á barnabótum og fjölskyldubótum, svo að
eitthvað sé nefnt. Par er um að ræða endurbætur á
velferðarkerfinu.
Það er athyglisverð staðreynd, að öfgaflokkar til hægri,
sem mest hafa barizt gegn velferðarþjóðfélaginu, biðu
eftirminnilegan ósigur í dönsku kosningunum á þriðjudaginn.
Danskir kjósendur hafa gert sér ljóst í vaxandi mæli, að
Friedmanisminn er ekki leiðin til farsældar og því snúið baki
við postulum hans.
Þetta mætti valda leiðtogum Sjálfstæðisflokksins nokkurri
umhugsun. Innan hans er nú rekinn sá áróður að Friedman-
isminn og baráttan gegn velferðarþjóðfélaginu eigi að verða
aðalmarkmið flokksins. Enn virðist sitthvað benda á, að þessi
sjónarmið kunni að sigra í flokknum. Því ætti flokkurinn að
hugsa sig um oftar en tvisvar áður en hann heldur lengra inn
á þá braut.
Þótt á móti blási um stund, mega menn ekki hverfa til
afturhalds. Þar hefur danska stjórnin gefið gott fordæmi og
áðurnefndar stjórnir í Svíþjóð og Noregi. Þótt grípa þurfi til
aðhaldsaðgerða vegna erfiðra efnahagsaðstæðna, verður það
grundvallarsjónarmið að ríkja að bæta lífskjör þeirra, sem
lakar eru settir, og láta ekki blinda markaðshyggju leiða til
aukinnar fátæktar annars vegar og óhæfilegrar auðsöfnunar
einstaklinga hins vegar.
P.P.
skrifað og skrafað
LAUGARDAGUR 14. JANÚAR 1984
Hvar á að
draga saman?
■ Þannig spyr leiðara-
höfundur Dags af gefnu til-
efni og segir:
„Það er alkunna, að þegar
á bjátar og erfiðleikar gera
vart við sig, eykst tilhneiging
manna til að finna sökudólga,
kenna einhverjum um ófar-
imar. Erfiðleikarnir sem nú
er við að etja í sjávarútvegi
hafa orðið mönnum hvati til
slíkrar leitar að sökudólgum.
Æði oft er byggðastefnan
nefnd íþessusambandi. Með
byggðastefnunni komu jú
skuttogararnir og stórfelld
endurnýjun varð í fiskverk-
unarfyrirtækjunum. Menn
gleyma því hins vegar gjarn-
an að þessi sama byggða-
stefna hefur að stærstum
hluta staðið undir þeim gífur-
legu framförum sem orðið
hafa hér á landi á liðnum
árum.
Menn gleyma því gjarnan
líka að víðar hefur verið
fjárfest en í sjávarútvegi, þó
honum hafi nær eingöngu
verið ætlað að standa undir
öllum framförum í landinu.
Meiri afli og betri nýting
hans vegna aukins og bætts
tækjakosts hefur m.a. valdið
því að höfuðborgin hefur tek-
ið stakkaskiptum á liðnum
áratug hvað stóraukna fjöl-
breytni í þjónustu varðar.
En hvernig vilja menn svo
að brugðist verði við þeim
erfiðleikum sem við er að
etja í sjávarútvegi? í Reykja-
víkurbréfi Morgunblaðs
„allra landsmanna" sl.
sunnudag er ýjað að
lausnum, sem virðast vel-
þóknanlegar á þeim bæ.
Spurt er hvort sú stefna að
dreifa stórvirkum togurum
um landið allt, sem hafi verið
þungamiðja byggðastefnunn-
ar, hafi valdið því að afli
hefur dregist saman. Þessar
hugleiðingar koma í fram-
haldi af útreikningum útgerð-
armanns á Suðurnesjum, sem
sýna að afli hefur aukist mest
á Norður- og Austurlandi á
liðnum áratug. Er ekki með
þessu verið að segja óbeinum
orðum, að þeir landsmenn
sem mesta verðmætaaukn-
ingu hafa skapað í þjóðfélag-
inu skuli nú draga úr sinni
útgerð meira en aðrir? Er
Morgunblaðið að koma því
inn hjá fólki að taka undir
þau sjónarmið sumra útgerð-
ar- og sjómanna
á Suðurne sjum, að
þorskurinn eigi að fá að
ganga óáreittur kringum
landið og veiðast aðeins, eða
að stærstum hluta, í net
þeirra Suðurnesjamanna?
Þessum spurningum er varp-
að hér fram til umhugsunar
og umræðu.'
Og má þá ekki spyrja ann-
arrar spurningar, nefnilega
þeirrar, hvort ekki þurfi að
draga stórlega úr yfirbygging-
unni í þjóðfélaginu, sem
auknar þorskveiðar Norð-
lendinga og Austfirðinga og
reyndar annarra íbúa lands-
byggðarinnar, hafa staðið
undir? Það ætti þá varla að
vefjast fyrir mönnum hvar sá
samdráttur yrði, því upp-
bygging þjónustustarfsem-
innar, sem margir kalla yfir-
byggingu í þjóðfélaginu, hef-
ur að langstærstum hluta orð-
ið á höfuðborgarsvæðinu.
Þessi orð verða sjálfsagt af
mörgum talin af hinu illa og
til þess líkleg að efla væringar
milli landshluta. En er það
ekki skrýtið, að það er aðeins
þegar landsbyggðafólk ber
hönd fyrir höfuð sér og krefst
réttlátrar skiptingar gæð-
anna, sem umræðan er talin
af hinu illa.“
Hugleiðing um
kvótaskiptingu
Það er of mikið verk og
vanþakklátt að koma saman
nothæfum reglum um kvóta-
skiptingu í fiskveiðum, en að
því er nú unnið eins og al-
kunna er. Valkostir eru
margir og seint munu allir
verða sammála um hvaða
leiðir er heillavænlegast að
fara. Óumdeilanlegt kvóta-
kerfi verður aldrei til. Guð-
jón A. Kristjánsson formað-
ur Farmanna- og fiskimanna-
sambands Islands veltir fyrir
sér fjórum valkostum í síð-
asta tölublaði Víkings og
skrifar:
„Ef farin verður sú leið að
kvótaskipta aflanum 1984 í
fleiri einingar, en við höfum
gert á undanförnum árum
(1983 var skipt heildar þorsk-
afla á milli báta annarsvegar
og togara hinsvegar og einnig
á þrjú 4ra mánaða tímabil)
þarf nauðsynlega að gefa val-
frelsi um 2-4 leiðir, svo
reynsla fáist sem fyrst af þeim
valkostum sem mögulegir eru
í stjórnun veiða á þennan
hátt.
Aflanum skipt á skip mið-
að við 3 ára veiðar. Þau skip
sem eru ný verður að meta
sérstaklega með hliðsjón af
afla hvers skipstjóra, ef þau
hafa ekki verið í veiðinni á
þessu ári, annars verður að
líta á afla þeirra á úthaldsdag
með samanburð við afla ann-
arra á þessu ári. Taka verður
tillit til langra frátafa frá
veiðum (20-30 dagar eða1
meira). Þegar búið er að
skipta aflanum upp á að gefa
þrjá til fjóra valkosti til að
veiða, sem útfærðir verða af
Sj ávarútvegsráðuneytinu
þannig:
1. Kvótinn sem búið er að
finna eftir ákveðnum
útreikningsforsendum er
af ákveðinni stærð og mið-
ast við ákveðið skip, sem
veiðir þá sinn fasta kvóta
og ekkert annað.
2. Kvótinn sem fundinn var
er lagður saman og mynd-
ar þannig landshluta
kvóta, sem sfðan erveidd-
ur af skipum í þeim
landshluta, eftir ákveðn-
um reglum. sem gætu ver-
ið þannig:
a) Landshlutakvótanum
skipt upp á milli báta og
togara (fundið aflamark
hvers skips, 3ja ára afli).
b) Hvorum kvóta fyrir sig
skipt í þrjú 4ra mánaða
tímabil, með hliðsjón af
lönduðum afla á undan-
förnum árum.
c) Frelsi í veiðum innan
kvótans og á hverju 4
mánaða tímabili allt að
10% miðað við meðal
aflamark skips. (Skýring:
ef 20 togarar veiða svona
kvóta upp á 10.000 tonn
af þorski og 5 af þeim ná
10% umfram meðal afla-
mark, þá missa þeir 15
sem eftir eru hluta af sín-
um afla. Ef eitt eða fleiri
skip bila á tímabilinu þá
fellur aflamark viðkom-
andi skips út úr sameigin-
lega kvótanum umrætt4ra
mánaða tímabil og verður
fastur kvóti á viðkomandi
skip. Sama á við um aðrar
tegundir af fiski og þorsk
ef tegundin er kvótaskipt.
3. Valkostur lands-
hlutakvóta skipt upp í
mánaðarkvóta miðað við
afla undanfarandi ára og
á milli báta og togara, sem
síðan veiða hvor umsig
sameiginlegan mánaðar-
kvóta.
Leyfilegt að fara 15%
umfram aflamark á skip.
Sá afli sem á hverjum
mánuði gefur stærðina
100% í hverri viku er
leyfilegt að veiða allt að
33% mánaðaraflans mið-
að við 25% umfram meðal
aflamark.
(Skýring: mánaðar-
kvóti 2000 tonn, skip 20,
aflamörk frá 80-120 tonn
á skip miðað við undan-
farin ár. Hámark umfram
meðal aflamark 25 tonn
= 25% af 100 tonnum.
Sá sem best fiskar þá
vikuna fær 145 tonn, hafi
aflamark hans verið 120
tonn, ef aflamark hans
var 80 tonn getur skipið
náð 105 með því að veiða
25% af meðalaflamarki
mánaðarins).
4. Valkostur. Landshluta-
kvótf, en sóknin ákveðin
með því að lengja 1.
hafnarfrí, 2. ákveða að
stöðva skipin í sumarfríi
skipshafnar, 3. stöðva
veiðar frá 15.-20. des -
10.-15. jan., 4. páskafrí
7-10 daga, 5. 4 daga Sjó-
mannadagsfrí. Samtals
100-120 dagar eða hluti af
þessum stöðvunartíma við
aðrar veiðar, sem voru
utan við aflakvóta, svo
sem rækju, skarkola, út-
hafskarfa, kolmunna,
gulllax, langhala.
(Skýringar: sumarfrí ekki
tekin jafnt á öllum skipum
og sama með jólafrí og
páskafrí, en helmingur
helgidaga um páska þó
inn í fríinu, laugardagar
og Sjómannadagurinn en
hinir tveir ýmist fyrir eða
eftir.)
Ákvörðun verði tekin í
viðkomandi landshluta í
hvaða kerfi þeir vilja veiða
sinn úthlutaða aflakvóta, og
það kerfi sem valið er til-
kynnt til Sjávarútvegsráðu-
neytis, sem fylgist með
hvernig aflinn kemur á land
með upplýsingum frá við-
komandi skipi sem sent yrði
Sjávarútvegsráðuneyti í
skeyti þegar skip kemur til
hafnar. Það sem ynnist við
það að hafa þessa valkosti
væri það að á einu reynsluári
í kvótaksiptum veiðum kæmi
í Ijós hvað gæti gengið og
hvað væri hagkvæmast, ef
aðeins ein regla væri í gildi
tæki mörg ár að finna hag-
kvæmasta kerfið, en forsenda
hagkvæmni í veiðum er að
taka fiskinn sem næst löndun-
arstað. Þess vegna er tómt
mál að tala um kvótaskiptar
veiðar, ef ekki á samhliða að
auka frelsi veiðiskipa nteð öll
veiðarfæri í fiskveiðilögsög-
unni. 12 sml. línan verður að
falla burt, meini menn eitt-
hvað með sínu hagkvæmnis-
tali.
Þessar hugmyndir eru sett-
ar hér fram vegna þess að
engin leið er góð í kvótaksipt-
um afla og umræðan var
takmörkuð við kvóta a skip
eingöngu, en ekki afköst
skipstjóra og skipshafnar.
Tillögur FFSÍ eru að sami
þorskafli verði 1984 og 1983
og veiðum stjórnað með
þorskveiðibönnum ef þurfa
1 þykir.“