Tíminn - 14.01.1984, Blaðsíða 7

LAUGARDAGUR 14. JANÚAK 1984
7
á vettvangi dagsins
menningarmái
Einvíjgið á akbrautinni:
HVERS VEGNA?
— eftir Gylfa
Gudjónsson?
ökukennara
■ Nú er árið 1983 liðið í aldanna skaut
sem önnur ár er líða hjá. Umferðin
hefur tekið stærsta skattinn að venju hjá
þeim fjölskyldum, sem misst hafa ástvini
sína í slysum hér á landi. Þó hefur
umferðarslysum fækkað miðað við
undanfarin ár og má þar e.t.v. þakka
norræna umferðaröryggisárinu, sem' nú
er farið frá okkur og hvað tekur þá við?
- Skyldi þetta fara líkt og eftir breyting-
una til hægri umferðar 1968 að með
hverju árinu gekk allt til meiri ógæfu.
Sturlungaöldin. með öllum sínum
vígaferlum er trúlega orðinn sjálfsagður
hlutur í hugum íslendinga. Ég skipa mér
þó ekki í þann hóp og harma oft í
einrúmi örlög margra forfeðra minna, er
þeir bárust á banaspjótum. Það hefði
mátt afstýra þessu blóðbaði öllu með
ofurlítið meiri hyggindum, samstarfi og
góðvild í garð hvers annars. - Seinna
voru einvígi með öliu bönnuð og aflögð
hér á landi. Því miður upphófum við
Islendingar enn á ný þessi einvígi að
nýju, og þá á akbrautum okkar. Við
erum stórlátir og viljum ekki láta kúga
okkur, hvorki samferðamenn okkar né
aðra. Þetta liggur í blóðinu frá landnámi
íslands. Þetta má enn laga og stöðva
þessi einvígi með meiri hyggindum,
meira samstarfi og meiri góðvild, ekki
aðeins á akbrautinni, heldur einnig í
ráðhúsum þeirrasem veita forsjá til ríkis
og sveita.
Það er e.t.v. táknrænt um skeytingar-
leysi og bjöllusauðshátt ráðamanna líkt
og á Sturlungaöldinni að háttsettur kerf-
ismaður og stjórnmálamaður hafði boð-
að mig til fundar á skrifstofu sína'
miðvikudaginn milli jóla og nýárs milli
kl. 11.00 og 12.00 varðandi þessi mál.
Dyrnar voru læstar.
í þessari grein langar mig að víkja
betur að undirbúningsmenntun í grunn-
skólum landsins, hvað varðar umferð-
iria.
Með lögum nr. 55, útg. 12. maí 1970,
viðbót við umferðarlög 89. gr., er svo-
hljóðandi sett fram af hinu háa Alþingi:
Kennsla í umferðarreglum skal fara
fram í barna- og unglingaskólum.
Menntamálaráðherra setur að fenginni
umsögn Umferðarráðs reglugerð um
tilhögun kennslunnar og prófkröfur.
Ég á þrjá syni, sem segja mér það að
engin umferðarfræðsla né próf hafi verið
í skólum þeirra, utan að lögreglan hefur
haldið uppi einhverri fræðslu. - Ég segi
ekki annað en það, að vesalings lögregl-
an, sem er að drukkna í allri þessari
umferð ætti að hafa frið til að beita afli
sínu út í umferðinni við að halda umferð-
arbrotum í skefjum. Þó er nauðsynlegt
að kynna lögregluna unga fólkinu í
skólunum, en ég sætti mig ekki við það
að synir mínir, 16,14 og 10 ára skuli ekki
hafa notið þeirrar fræðslu í umferðar-
málum í skólum sínum, sem þó var skylt
að gefa þeim og fjölda annarra jafnaldra
þeirra.
Það er óumdeilanlegt, ef farið hefði
verið eftir framangreindum lögum að
margur ungi bifreiðarstjórinn eða gang-
andi vegfarandinn í dag væri betur fær í
umferðinni ef notið hefði kennslunnar
sem lögunum var ætlað að ýta úr vör.
Þess vegna ætti að reka alla þá andskot-
ans kerfiskarla, sem hafa setið í ráðu-
neytum og fúskað um þessi mál í allra
óþökk, þeir hafa ekki einu sinni rænu á
að hissa upp um sig buxurnar, þó þeir
séu rassskelltir opinberlega. - Þess ber
og að minnast, að nú hafa verið sett lög
um að embættismenn hafa takmarkaðan
ráðningartíma, eftir því sem ég best veit.
Því getur allur almennigur haft áhrif á
setu gagnslausra manna í embættum og
skal þá fylgst með hvenær þeirra tími
rennur út.
Lesendur verða nú að afsaka orð-
bragðið og virða mér til vorkunnar að
báðar ömmur mínar, hún María frá
Bæjum og Svanfríður á ísafirði gátu
verið illskeyttar og orðljótar ef því var
að skipta, sér í lagi þó María, en
karlarnir voru blíðari. Báðar þessar
konur voru þó raungóðar og gerðu
öllum gott sem bágt áttu.
Að endingu langar mig að draga fram
þau atriði, sem mestu máli varða um-
ferðina, árekstrana, slysin og dauðsföll-
in.
1. Umferðarfræðsla í
grunnskólum
Fræðslan þarf að stefna að aímennri
kunnáttu í umferð, hvort sem fólk
nokkurntíma tekur bifreiðastjórapróf
eða ekki. Jafnframt fari fram kynning á
helstu orsökum árekstra og slysa, sýndar
auðskildar myndir í því efni, jafnframt
verði dregin fram heildarmynd undan-
farinna ára varðandi slysatíðni. Kynnt
verði með skiljanlegum hætti hlutverk
Umferðarráðs, lögreglu, ökukennslu,
prófdómara, umferðarskipulags og til-
gang umferðarreglna og umferðar-
merkja. Framangreindur þáttur er van-
ræktur.
2. Ökukennsla og ökupróf
Bráðlega mun líta dagsins Ijós ný reglu-
gerð um þetta efni, sem dómsmálaráð-
herra mun þegar hafa undirritað. Mun
þar að líta, sem ekki hefur áður tíðkast
hér á landi. Væntanlega mun reglugerðin
verða kynnt eftir gildistöku opinberlega,
og reynslan mun skera úr um ágætið.
Þröng sjónarmið, sem hvorki ráðherra,
bifreiðaeftirlit né ökukennarar hafa
ráðið við kynnu að skreyta plaggið.
3. Umferðarráð og
almenningsfræðsla
Samkvæmt lögum er áhrifavald Um-
ferðarráðs og hlutverk mikið og stórt.
Umferðarráð hefur verið svelt fjárhags-
lega og er það mikið mein. Ráðið ber
ábyrgð á almannafræðslu um umferð-
armál skv. umferðarlögum. Vanda mætti
betur val frá hinum ýmsu samtökum og
stofnunum varðandi fulltrúa inn í Um-
ferðarráð, þ.e. hafa þar hæfari menn.
Umferðarráð á að gagnrýna opinberlega
vankanta sem snerta umferðina, s.s.
lögreglu, gatnakerfi, umferðarmerking-
ar o.fl.
4. Lögreglan og
umferðareftirlitið
Lögreglan er langt á eftir fímanum,
hvað varðar umferðina hér á landi.
Meiri mannafla þarf að beita til umferð-
arlöggæslu, ganga þarf rösklegar fram í
því að hafa samband við þá sem sekir
gerast um umferðarbrot og refsa fyrir.
Tækjabúnað lögrcglunnar verður að
stórbæta í þessu skyni og samhæfa um
allt land. Samfara slíkum breytingum
þarf að gera úttekt á starfsemi lögregl-
unnar og tækjakosti, ennfremur hvort
menntun lögregluefna í lögregluskóla
fullnægi kröfum þjóðfélagsins í dag.
5. Bifreiðaeftirlit ríkisins
Bifreiðaeftirlitið stendur frammi fyrir
ýmsum breytingum til betri vegar vænt-
anlega. Starfsmenn þess eru prófdómar-
ar ökuprófa og eftirlitsmenn með ástandi
bifreiðaflota landsmanna. Aukist hefur
eftirlit með ástandi bifreiða á götum úti
daglega, og er það skref í rétta átt. Auka
þarf samstarf viðeigandi stofnana og
samtaka við Bifreiðaeftirlitið svo betri
árangur komi fram gagnvart umferðar-
málum. Bifreiðaeftirlitið hefur miklum
skyldum að gegna varðandi umferðina
og enginn skyldi vanmeta það.
6. Vega- og gatnaskipulag —
umferðarmerkingar
Vega- og gatnakerfi landsins er mjög
vanþróað í mörgum tilfellum. Ýmist er
þar orsökin fjárvöntun, þröngsýni eða
vanþekking. Slæmt er, þegar allir þessir
vankantar koma saman í eina sæng.
Ekki yrði það barnið frítt við fæðingu.
Almennir borgarar og stjórnmála-
menn þurfa að fylgjast betur með öllum
framkvæmdum vega- og gatnagerðasér-
fræðinga. Ennfremur mætti kenna þeim
betur í þéttbýlinu hvernig nota á og
koma skyldi fyrir umferðarmerkjum.
Sumir þessara manna hafa nú fengið
takmörk á ráðningatíma sinn, skv.
lögum. Það þýðir ekki að senda þá í fleiri
skóla, það er betra að vísa þeim úr starfi
sem ekki standa sig og ráða síðan hæfari
menn.
Hér með lýk ég fjórðu grein minni í
þessari langloku um leiðinleg umferð-
armál. Er nú mál að linni, mun einhver
segja. Mig langar þó til að biðja þreytta
lesendur einnar bónar. Eru þeir fúsir að
gera sér í hugarlund hvernig ástandið í
umferðinni yrði árið 2.100, hjá annarri
mestu bílaþjóð heims, ef enginn þeirra
6 aðila hér að framan gerði annað en að
skafa undan nöglunum skömmu fyrir kl.
17.00 hvern dag.
Ég held ég taki mér hvíld frá þessum
málaflokki um tíma ogsjáum hvað setur.
Mosfellssveit 8. janúar 1984.
Musica Nova
■ Tónleikar Musica Nova mánudags-
kvöldið 9. febrúar í Norræna húsinu
voru helgaðir austurríska tónskáldinu
Anton Webern (1883-1945) í tilefni
aldarafmælis hans. Um hann segir Karó-
lína Eiríksdóttir m.a. í tónleikaskrá:
„Víst.er, að fremur hljótt var um hann í
lifandi lífi og nú, næstum fjörutíu árum
eftir dauða hans, er aðdácndahópur
hans síst stærri en áður." Þó fékk hann
fullt hús á Íslandi á 100 ára afmælinu.
Webern var nemandi og vinur
Schönbergs, ósveigjanlegur framúr-
stefnumaður, höfundur seríalismans,
meistari hins þrefalda píanissimós, verk
hans örstutt, „smásmíðar, settar saman
á flókinn og samþjappaðan hátt, þar sem
hver nóta hefur margþætta þýðingu."
En þessi smáverk hans hafa undarleg-
an sjarma, enda eru mér mjög minnis-
stæðir fyrstu Webern-tónleikar sem ég
heyrði hér fyrir næstum 15 árum. Það
var á listahátíð, tónleikar fyrir tómu húsi
kl. 10 á laugardagsmorgni - allt á móti
honunt. En tónleikarnir voru heillandi,
og tónlistarmennirnir, fiðla og píanó,
grafalvarlegir og niðursokknir í verk
sitt, eins og flytjendur nútímatónlistar
eru gjarnan. Því hér er enginn vettvang-
ur til að gefa tilfinningum lausan taum-
inn.
Á afmælistónleikunum voru flutt eftir-
talin verk: Sex bagatellur op. 9 fyrir
strengjakvartett, þrjú smálög op. 11
fyrir knéfiðlu og píanó, Fjögur verk op.
7 fyrir fiðlu og píanó, Píanótilbrigði op.
27 og kvartett op. 22 fyrir fiðlu, klarinett,
saxófón og píanó. Fimm sönglög op. 4
féllu niður vegna veikinda, svo sum
hinna verkanna voru endurtekin í
staðinn.
Ég ímynda mér að a.m.k. í knéfiðlu-
verkinu (op. 11) og fiðluverkinu (op. 7)
hafi sannur Webern komið fram-stund-
um var svo veikt spilað að það heyrðist
ekki - svo og í síðari flutningi Píanótil-
brigðanna. Sex bagatellur voru mjög
ánægjulegar í bæði skiptin, en Kvartett
op. 22 tókst verst, enda vafalaust hið
mesta torf að spila.
Þessir hljóðfæraleikarar komu fram:
Þórhallur Birgisson og Kathleen Beard-
en (fiðla), Helga Þórarinsdóttir (lág-
fiðla), Nora Kornblueh (knéfiðla),
•Snorri Sigfús Birgisson, Guðríður St.
Sigurðardóttir og Svana Víkingsdóttir
(píanó), Óskar Ingólfsson (klarinetta)
og Vilhjálmur Guðjónsson (saxófónn).
10.1. Sig.St.
Sinfóníutónleikar
Efnisskrá:
Herbert H. Áeústsson: Concerto breve,
op. 19
Franz Liszt: Fantasía fyrir píanó og
hljómsveit
• Dmitri Shostakovits: Sinfónía nr. 9 op.
70
■ „Hann er farinn að yrkja eins og
Heine“ sögðu vinir Jónasar Hallgríms-
sor.ar um hann, og ég segi að Herbert H.
Ágústsson sé farinn að yrkja eins og
Prokoffjeff. Concerto breve er að vísu
meira en 10 ára verk, frumflutt árið
1971, en það breytir því ekki að það er
mjög í stíl hins skemmtilega Pró-
koffjeffs, einkum tveir fyrri þættirnir.
Eins og vænta mátti af hornleikara, eiga
hornin mikil augnablik í verkinu og láta
þá mikið og kröftuglega að sér kveða,
Prókoffjeff lætur hornin einmitt spila
úlfinn í Pétri og úlfinum.
Hljómleikaskráin segir, að Liszt hafi
samið Fantasíu um ungversk þjóðlög
fyrir píanó og hljómsveit fyrir Hans von
Búlow, hinn fræga hljómsveitarstjóra,
sem síðar varð tengdasonur hans. Og
enn síðar var kokkálaður af Wagner.
Gísli Magnússon lék einleik í Fanta-
síunni af miklum fimleik, en þó vantaði
í allan flutninginn þann Sígauna-trylling
sem þar ætti að vera. Því Liszt sótti
meira til Sígauna en til „ósvikinnar
ungverskrar þjóðlagatónlistar."
Shostakovits var eitt af höfuð-tón-
skáldum Rússa á þessari öld; lengst af
var honum hossað af kerfinu og Jósef
gamla, og skáldið telur í endurminning-
um sínum að hafi ætlazt til og búizt við
að 9. sinfónían yrði til dýrðar sér: „Allir
lofuðu Stalín, og nú átti ég að taka undir
þann ófagra söng“. En, eins og Laxness
sá hann í gegnum allt svínaríið og samdi
allt öðru vísi verk, sem okkur þykir nú
verulega skemmtilegt og áhrifaríkt, enda
skiptir listamannasagnfræðin víst litlu
máli miðað við listina. Og nú spilaði
hljómsveitin prýðilega.
Á þessum 7. tórileikum vetrarins bar
það til nýlundu, að kaffi og kökur voru
fram bornar í hléinu í stað ropvatns og
teljum vér þá þjóðlegu sveiflu til bóta.
Tónleikarnir voru 5. janúar í Háskóla-
bíói, og voru, aldrei þessu vant, illa
sóttir. Vafalaust olli illviðrið þar ein-
hverju um, svo og veizluþreyta eftir
hátíðarnar; vonandi ekki íslenzkt verk,
íslenzkur einleikari og íslenzkur stjórn-
andi, Páll P. Pálsson.
- lO.l.Sig. St.
Kammersveit
Reykjavíkur 10 ára
■ Kammersveit Reykjavíkur hélt 10
ára afmælistónleika sína í Áskirkju, sem
nú er nýbúið að vígja í Laugarási og
hefur verið lengi í byggingu. Virðist hún
vera að mörgu leyti heppilegt hljóm-
leikahús, þótt margir lentu í harðræðum
að komast þangað vegna fjarlægðar,
óveðurs og bleytu. „List um landið“ var
hin merkasta menningarstofnun í eina
tíð, liður í menningarlegri byggðastefnu,
og sunnudaginn 8. janúar voru einmitt
tvennir úthverfatónleikar í Reykjavík á
sama tíma, þessir afmælistónleikar í
Laugarásnum og söngskemmtun í Breið-
holti.
Kammersveit Reykjavíkur var stofn-
uð árið 1974 af 14 hljóðfæraleikurum
með þeim ásetningi að koma á reglu-
bundnu tónleikahaldi með fernum tón-
leikum á hverjum vetri, með allri þeirri
tímafreku undirbúnings- og æfingavinnu
sem það gerði kröfu til, í þeirri von að
þeim mætti auðnast að bjóða upp á
vandaðan flutning alkunnra verka og lítt
þekktrar tónlistar úr nútíð og fortíð“,
eins og segir í inngangi Gunnars Egils-
sonar. Og við þetta hefur Kammersveit-
in staðið: sumir af tónleikum hennar
hafa verið meðal hinna bestu, sem ég
man eftir.
Nú voru fluttar Árstíðirnar eftir Ant-
onio Vivaldi, hinn vinsælasta allra bar-
okk-tónskálda. Fjórir fiðlarar úr hljóm-
sveitinni skiptust um að leika einleik:
Helga Hauksdóttir í Vorinu, Unnur
María Ingólfsdóttir (Sumrinu, Þórhallur
Birgisson í Haustinu og Rut Ingólfsdóttir
í Vetrinum.
Nú er svo komið í heimi hér, að
karlmenn verða að standa sig ennþá
betur en kvenfólkið ef þeir eiga að
teljast jafnir, og ég hafði vonast til þess
að Þórhallur mundi lyfta merkinu hátt.
Því hann var raunar eini karlfiðlarinn (af
8) í hljómsveitinni, og einn af fjórum í
15 manna sveitinni allri. En Rut Ingólfs-
dóttir bar af einleikurunum, var raunar
hin eina sem réð fyllilega við hlutverkið
og kom því til skila með fölskvalausum
glæsileik. Annars voru tónleikarnir mjög
ánægjulegir í heild, hæfilegur óður til
Kammersveitarinnar og hljóðfæra-
leikara vorra, jafnt hinna upprennandi
sem hinna reyndari. Tónleikaskráin var
afbragð að fullkomleik, með lærðum
ritgjörðum og tóndæmum.
10.1. Sig. St.
Sigurður
Steinþórsson
skrifar um tónlist