Tíminn - 05.02.1984, Blaðsíða 11

SUNNUDAGljR S. VfcBRÚAR 1984
11
narfólk að ganga á undan
HÆTTA
að reykja?
m — I
ja? {
■ Samstarfsfundur á deiid 1 á Kleppi. Frá vinstri: Nanna Jónasdóttir, Ingólfur Sveinsson, Jón Gunnar
Björnsson, Margrét Stefánsdóttir, Arna Skúladóttir, Hörður Magnússon, Jonina Hörgdal, Anna Vilbergsdóttir, Gunnfríður Svala Arnar dóttir,
Hreindís Guðmundsdóttir, Sveinbjörn Þorkelsson, Ársæll Friðriksson og Einar Guðmundsson.
SSAMENNING”
Andlega mikil forheimskun að reykja
vinna að heilbrigðismálum og ekki ann-
að en sjálfsagt að þeir sýni þarna ákveðið
fordæmi.
Ákveðinn hluti af þessu kerfi sér um
aðgerðir við sjúkdómum eins og krabba-
meini, en það gleymist hins vegar oft í
þessari umræðu, að miklu auðveldara er
fyrir reykingafólk að verða sér úti um
ólæknandi bronkítis, hreinlega brenna
upp í sér lungun en fá krabbamein. Það
er líka nokkuð öruggt mál, að þetta fólk
fær gráa og ljóta húð, verður Ijótt af
þessu. Jú, vitanlega er-sjálfsagt mál, að
heilbrigðisstéttirnar gangi á undan í
þessu efni. Því í fjandanum ættum við að
borga fólki, sem vinnur á heilbrigðis-
stofnunum fyrir að vera að rífa niður
heilsuna. Og ég er ennfremur þeirrar
skoðunar, að þeir sem reykja, eigi að
greiða hærra sjúkrasamlagsgjald en þeir,
sem ekki gera það.
Menn brosa að þessu þegar þetta er
sagt. En ég get sagt ykkur það, að þegar
ég starfaði með námi í Bandaríkjunum
á sínum tíma og vann við að skoða fólk
sem var að kaupa sér líftryggingar, þá
lenti það í mun hærri áhættuflokki en
þeir sem ekki reykja. Þarna er hugsað
skynsamlega um heilbrigðismál - í pen-
ingum. En við erum með þessa botn-
lausu glórulausu kaskótryggingu.
Hundrað þúsund kaskótryggingar fyrir
alla. Við höfum vitanlega engin efni á
því að halda þessu uppi. Og öll erum við
að kikna undan þessu kerfi og getum
ekki í raun haldið því áfram.
Málið er auðvitað það, að þeir sem
eru ákveðnir í því að eyðileggja heils-
una, þeir eiga auðvitað að borga fyrir
það. Og þetta gildir ekki bara um tóbak.
Ég er sömu skoðunar varðandi brenni-
vínið eða ofát t.d.
Nanna: Mér finnst sérstaklega varð-
andi þennan siðferðilega þátt ef við
höfum í hug sjúklinga eins og á þessum
stað, sem reykja mikið vegna þess að
tómarúmið er svo mikið hjá þeim og við
erum flest sammála um að draga beri úr
þeim reykingum, þá er auðvitað þeim
mun meiri skylda hjá okkur, sem þekkj-
um afleiðingar reykinga að sýna gott
fordæmi. Það er auðvitað erfitt að vera
í þeirri stöðu að segja fólki að minnka
þetta, en reykja síðan sjálf. Mér finnst
það því beinlínis skylda okkar að draga
úr reykingum sjálf.
Blm: Nú var því hvíslað að okkur
þegar við vorum að undirbúa þetta efni,
reykingar á sjúkrastofnunum, að mun
meira væri reykt á geðdeildum og
skyldum stofnunum en almennum
sjúkradeildum. Er þetta rétt og ef svo er
hver er skýringin?
Arna: Ég held að þetta sé ekki rétt.
Sjálf hef ég unnið á tveimur öðrum
stöðum og fæ ekki séð, að meira sé reykt
t.d. hér en þar almennt.
Jónína: Ég held líka, að ekki sé neitt
meira um þetta á geðdeildunum. Það
ber hins vegar oft meira á þessu þar en
á almennu deildunum þar sem fólk getur
farið með kaffisopann og sígarettuna
með sér inn á sína kaffistofu og reykir
þar og það sér það enginn utanaðkom-
andi. Það getur haldið þessu meira
afmarkað, en hér getur fólk setið á
setustofunum með sjúklingunum og
reykt.
Ama: Og það getur líka verið ástæð-
an, að fólk kannski reykir meira hér en
annars staðar t.d. á barnadeild, þar sem
bannað er að reykja yfirleitt. Fólk hlýtur
náttúrlega að reykja meira þar sem það
er leyft.
Reykja mikið
Einar: Mig langar til að leggja nokkur
orð í belg varðandi einmitt þetta atriði.
Það hefur í rauninni slegið mig mjög
mikið í starfi sem læknir að mér hefur
fundist báðar þessar stéttir, hjúkrunar-
fræðingar og sjúkraliðar reykja óvenju-
lega mikið, óhemju mikið miðað við það
sem maður hefur kynnst á öðrum vinnu-
stöðum. Ég hef rætt þetta talsvert oft við
nema og hjúkrunarfræðinga og þær segja
oft, að þetta byrji í námi í hjúkrunarskól-
anum.
Nanna: En nú er það svo, að síðustu
nemar, sex nemar, já að minnsta kosti
fjórir nemar vil ég fullyrða, að þeir hafa
alls ekki reykt.
Ingólfur: Já, vitanlega eru reykingar
hópatferli, eitthvað sem fólk gerir
saman, ákveðið munstur. En ég vil
minna á í þessu sambandi, að ég las fyrir
tveimur árum skýrslu um þetta efni frá
Bretlandi og þar kom það einmitt fram,
að það er engin stétt í Englandi, sem
reykir meiraen hjúkrunarfólk. Þaðreyk-
ir meira en kolanámumennirnir og ailir
aðrir. Þannig að víst er, að hjúkrunar-
fólk reykir þar mikið.
Arna: Ég vildi, að það væri gerð
könnun á þessu hérna á íslandi. Nú vil
ég t.d. nefna það að mínar vinkonUr úr
hjúkrunarstétt eru sjö og þar af reykir
aðeins ein þeirra. Mér finnst í rauninni,
að það ætti að gera könnun á þessu til að
athuga þetta. Ég er alls ekki viss um að
þetta sé rétt.
Nanna: Ég verð nú að segja, að mér
finnst þetta ansi mikil alhæfing án þess
að fram hafi farið nokkur athugun í
þessu efni.
Einar: Ég slæ þessu nú bara fram af
því þetta vakti sérstaka athygli mína.
Það var aldrei sest niður án þess að fá
sér að reykja og má jafnvel segja, að
ekkert annað hafi verið gert en reykja í
pásunum.
Nanna: Ja, ég vil nú meina það, að
það sé áberandi minna um reykingar í
mínum hópi, þar sem við komum saman
til fundarseta eða í öðrum tilgangi en
annars staðar. En líka má minna á, að
ekki þarf marga til að reykurinn virðist
mjög áberandi. Það þarf kannski ekki
nema einn til að valda menguninni, þar
sem þröngt er.
Einar: Ég vil nú meina það, að maður
verði langmest var við þetta í þessum
hópum og ég vil taka það fram, að
maður kemur auðvitað niikið inn í aðra
hópa.
Ingólfur: Ég vil nú minna þig á það
Einar, að ekki fyrir svo löngu vorum við
báðir á námskeiði úti í Háskóla íslands
í Lögbergi og Árnagarði og á báðum
þessum stöðum vorum við bókstaflega í
einum mekki. Ég minni þig á, að það
reyktu allir. í þessari einu akademíu á
íslandi var svælt hvar sem var. Mér
finnst þetta bara ómenning. Maður
skammaðist sín bara fyrir að vera íslend-
ingur innan um þetta. Þarna var erlendur
gistiprófessor, alltaf að nudda á sér
augun og hann fór helst ekki fram í
kaffistofuna. Þetta hlýtur að vera helvíti
óþægilegt. Fór heldur inn á skrifstofu til
að forðast reykinn. Og síðan fórum við
í partí með þessu unga elskulega fólki og
ég verð að segja alveg eins og er að það
er það ferlegasta sem ég hef lent í síðan
ég var í sveitinni í gamla daga og þurfti
að sjá um að reykja kjötið. Það var
hreint út sagt ofboðslégt. Og maður
þurfti að þvo af sér hverja einustu flík
eftir að maður kom heim. Mér finnst
eiginlega að við séum á kafi í aumingja-
skap í þessum efnum.
Arna: Já, það verður náttúrlega að
segja eins og er, að það er hart að þurfa
að vera með hausverk í fleiri tíma eftir
að maður kemur úr vinnunni.
Blm. Stafar það af reykingum?
Arna: Já, það stafar af reykingum,
“því ekki er maður með hausverk þegar
maður fer af stað í vinnuna á morgnana.
Það reykir næstum því hver einasti
sjúklingur og hluti af starfsfólkinu og
þetta hefur auðvitað sín áhrif á mann.
Blm. Eru reykingar sjúklinganna
kannski meira vandamál?
Ama: Þeir reykja náttúrlega flestir
meira.
Ingólfur: Þeir reykja meira og mest
þeir sem eru veikastir. Veröld þeirra
margra nær út að öskubakkanum og
ekki lengra. Tilvera þeirra nær oft ekki
lengra. Það að reykja er Ijómandi gott
fyrir þann sem er feiminn. Atferlið sjálft
er róandi. Sá sem er með sígarettu í
hönd hefur eitthvað fyrir stafni. Hann er
að reykja. Maður sér þetta vel hjá
unglingunum í sjoppunum. Þegar þau
eru komin með sígarettu í hönd, þá eru
þau um leið komin með heilt atferlis-
munstur hinna fullorðnu á sitt vald. Og
það er náttúrlega freistandi að byrja.
Sveinbjörn: Það eru náttúrlega dæmi
þess, að sjúklingar sem látnir eru hafa
pakka að morgni séu búnir með hann
klukkan hálf tíu...
Hörður: Eru ekki fimm korter metið?
Ingólfur: Ja, við reynum náttúrlega að
hafa einhverja hömlur á þessu. við
skömmtum þeim sem reykja mjög stíft.
Jónína: Þeir geta auðvitað ekki reykt
meira en fjárráð leyfa.
Einar: Ég skil það nú reyndar ekki,
hvernig hægt er að reykja meira en
fjárráð leyfa. Að reykja er það ódýrasta
sem til er. Berið t.d. saman það að fá sér
kaffi niðri í bæ og sígarettur. Maður
getur fengið sér nokkrar sígaretturnar
fyrir kaffibollann. Ég held varðandi
unga fólkið að besta leiðin til að koma
veg fyrir að það byrji, sé að hækkí
sígaretturnar. Fólk myndi hugsa sij
meira um ef pakkinn kostaði tvö hund
ruð krónur. Krakkarnir yrðu að hugst
sig tvisvar um og ég er viss um, að þettí
myndi stoppa marga af. Hinir fullorðnt
hefðu hins vegar frekar efni á þessu.
Nanna: Yrði það ekki bara eftirsókn-
arverðara, eitthvað sem aðeins fáir gætu
leyft sér?
Ingólfur: Mér finnst það skipta mestu
máli að móta viðhorfið í þessu efni og
gera þetta að óeftirsóknarverðu athæfi,
stimpla þetta sem ósið.
Nanna: Og viðhorfið er virkilega að
breytast. Það er ekki lengur fínt að
reykja.
Arna: Og það er ekki lengur sjálfsagt,
að fólk reyki í kring um mann. Maður er
meira spurður, hvort það sé í lagi.
Einar: En þetta stoppar krakkana af.
T.d. þegar þau eru að fá pening í bíó, þá
munu þau hugsa sig um, ef það er dýrt
að kaupa sér pakka.
Nanna: Er þetta ekki látið sitja fyrir
nauðsynjum?
Ársæll: Varðandi hinn siðferðilega
þátt getum við náttúrlega spurt fleiri
spurninga en þá hvort hjúkrunarstéttum
beri að sýna fordæmi í þessu efni. Á
ríkið að vera að flytja þetta inn og græða
á þessu og eiga t.d. ekki aðrar stéttir eins
og t.d. kerinarar einnig að sýna visst
fordæmi ef þekkingin á að skilja á milli?
Blm: Svona í lokin, var mikið deilt um
reykingarnar hér áður en þessar reglur
komu til framkvæmda með betri tíð og
betra lofti?
Ingólfur: Ég get nú ekki sagt, að það
hafi orðið miklar deilur. Ég var að þrasa
hérna í þessu og ég held, að allir hafi
vitað að hverju stefndi. Ég lofaði ykkur
glæsilegri framtíð, ef reglur yrðu sam-
þykktar. En málið var bara það, að
fólkið reykti áfram þangað til einhverjar
reglur komu. Margrét var eitthvað að
vandræðast yfir því, að hún gæti ekki
lesið á bókina, væri móða á gleraugunum
og svoleiðis, en svo var reykt áfram. En
það var óhemjulegur ruddaskapur og
dónaskapur hjá þeim sem reyktu gagn-
vart hinum. En ég tel að reglurnar hafi
breytt miklu og ástandið í þessum efnum
sé talsvert betra en áður.
Þ.H.