Tíminn - 25.03.1984, Side 9

menn og málefni

Viðnámið gegn verðbólgunm
nýtur stuðnings þjóðarinnar
hyggja meira að því, sem sameinar, en
hinu, sem sundrar.
Hótun Mbl.
Þessi viðvörunarorð eru ekki sízt
sögð í tilefni af því, að í síðasta
Reykjavíkurbréfi Mbl. gat að lesa þá
hótun, að yrði ekki strax fallizt á
afstöðu Sjálfstæðisflokksins til sam-
vinnufélaganna, myndi hann snúa sér
annað og reyna að komá umræddri
stefnu sinni fram á þann hátt.
Sá, sem slíku hótar, telur sig bersýni-
■
Ríkisstjórn Steingríms Hermannssonar.
Góður vitnisburður
um þjóðina
Það kom ekki á óvart, að niðurstaða
nýlegrar skoðanakönnunar DV leiddi
í Ijós, að ríkisstjórn Steingríms Her-
mannssonar nýtur fylgis mikils meiri-
hluta þjóðarinnar, þótt hún hafi orðið
að grípa til ráðstafana, sem viður-
kenndu þá kjaraskerðingu, sem orðin
var á síðastliðnu vori, þegar stjórnar-
skiptin urðu.
Það blasti við, þegar stjórnin kom til
valda, að launin þyrftu að hækka um
meira en tuttugu prósent, ef bæta ætti
þá kjaraskerðingu, sem orðin var. Slík
kauphækkun hefði orðið öðrum en
hálaunamönnunum verri en engin, því
að í kjölfarið hefði farið stórkostlega
aukin verðbólga og stórvaxandi at-
vinnuleysi.
Engir möguleikar voru fyrir hendi til
raunhæfra kjarabóta, þar sem fiskveið-
arnar voru að dragast saman og ekki
var lengur hægt að lifa umfram efni
með frekari lántökum erlendis. Það
hefði leitt til efnalegs hruns og ósjálf-
stæðis.
Við því mátti búast, að þær hörðu
efnahagsráðstafanir, sem nauðsynlegt
reyndist að grípa til, myndu fá misjafna
dóma, þar sem þær þrengdu að
mörgum. Við það bættist svo, að fjórir
stjórnmálaflokkar kepptust við að
ófrægja þær eftir megni.
Það er góður vitnisburður um þjóð-
ina, að hún hefur ekki látið blekkjast.
Hún hefur tekið ráðstöfunum ríkis-
stjórnarinnar með fullum skilningi.
Það sýna þeir kjarasamningar, sem
náðust milli Alþýðusambands íslands
og Vinnuveitendasambandsins, en þeir
hafa nú verið samþykktir óbreyttir eða
lítið breyttir af meginþorra verkalýðs-
félaga í landinu.
Eftir þá niðurstöðu kom niðurstaða
skoðanakönnunar DV ekki á óvart.
Þótt oft sé hæpið að treysta skoðana-
könnunum, bendir afstaðan til kjara-
samninganna ótvírætt til þess, að
treysta megi niðurstöðum umræddrar
skoðanakönnunar.
Ríkisstjórninni
vottað traust
Ríkisstjórn Steingríms Hermanns-
sonar hefur verið vottað traust með
framangreindum hætti. Það er óum-
deilanlegt.
Þetta er viðurkenning á því, að hún
hefur tekið verðbólgumálin föstum
tökum. Árangurinn er þegar orðinn í
samræmi við það. Verðbólgan er kom-
in niður í 10% í stað þess, að hún
stefndi í 130% við stjórnarskiptin.
Vextir hafa verið stórlega lækkaðir.
Gengi krónunnar hefur verið nokkurn
veginn stöðugt. Dregið hefur úr við-
skiptahallanum við útlönd.
En þótt þessi árangur hafi náðst að
sinni, er mikið starf óunnið. Það þarf
að tryggja að þessi árangur haldist.
Hann getur tapazt fyrr en varir, ef ekki
verður áfram gætt festu og fyrirhyggju.
Stjórnarandstaðan er enn við það
heygarðshornið, að það sé hennar
hagur, að þessar aðgerðir mistakist.
Hér er hugsað meira um eigin hag en
þjóðarhag.
Eitt frumskilyrði þess, að fullur
árangur náist, er ekki sízt það, að
áfram haldist sæmileg samstaða stjórn-
arflokkanna um hjöðnun verðbólg-
unnar.
Nú er ekki tími til þess, að þessir
gömlu andstæðingar taki til við að
glíma um ýmislegt það, sem hefur
valdið ágreiningi milli þeirra.
Lausn þeirra ágreiningsefna verður
að bíða betri tíma. Nú verður að
lega eiga hauk í horni, þar sem er
Alþýðubandalagið.
Það er ekki nýtt hjá ritstjórum
Morgunblaðsins, að það komi í Ijós
beint og óbeint, að þeir hafa trú á
samvinnu við Alþýðubandalagið.
Enn munu margir mirmast skrifa
þeirra Björns Bjarnasonar og Styrmis
Gunnarssonar haustið 1978, þar sem
þeir boðuðu samvinnu Sjálfstæðis-
flokksins og Alþýðubandalagsins og
töldu alls ekki þörf á því að láta
Alþýðuflokkinn vera með.
Vel má vera, að meira búi á bak við
þessa hótun Mbl. en margir gera sér
Ijóst í fljótu bragði. Það mun þá koma
í ljós, að Sjálfstæðisflokkurinn metur
nú annað meira en að áfram verði
unnið að hjöðnun verðbólgunnar og
grundvöllur lagður að blómlegu at-
vinnulífi og batnandi lífskjörum á
þann hátt.
Sjálfstæðisflokkurinn mæti það
þannig meira að fjandskapast við sam-
vinnuhreyfinguna en að vinna að lausn
efnahagsmálanna.
Framsóknarflokkurinn mun ekki
standa gegn trúlofun Sjálfstæðisflokks-
ins og Alþýðubandalagsins, ef hugur
Sjálfstæðisflokksins stefnir í þá átt.
Ekki þarf Sjálfstæðisflokkurinn að
óttast, að slíkar fyrirætlanir strandi á
Alþýðubandalaginu. Það er tilbúið í
sængina.
Lagabreytingar hjá
Alþýðubandalaginu
Það þarf ekki skoðanakönnun hjá
DV til að leiða það í Ijós, að Alþýðu-
bandalagið stendur nú höllum fæti.
Svo áberandi er vaxandi klofningur
innan þess á fleiri sviðum, að flokkur-
inn er bersýnilega að veikjast. Hin
háværa og ófrjóa stjórnarandstaða
bætir ekki heldur stöðu þess.
Klofningurinn í Alþýðubandalaginu
hefur verið að koma æ betur í Ijós
síðustu misseri. Flokkurinnhefurverið
að skiptast í tvær fylkingar. Annars
vegar hafa verið ýmsir helztu verka-
lýðsleiðtogar flokksins og eldri for-
ustumenn, eins og Lúðvík Jósepsson.
Hins vegar hefur verið hópur þeirra,
sem telja sig til menntamanna, og
hefur dregið nafn af því.
Menntamánnahópurinn hefur verið
mun róttækari en fyrrnefndi hópurinn
og í raun ekki langt milli hans og
Fylkingarinnar, sem. hefur verið eins
konar sértrúarsöfnuður kommúnista.
Eftir stjómarskiptin á síðastliðnu
vori, töldu forustumenn mennta-
mannahópsins, að nauðsynlegt væri að
reyna að stækka Alþýðubandalagið á
þann veg, að ýmsir sértrúarhópar eins
og Fylkingin gætu starfað innan þess,
án þess að þurfa að leggja starfsemi
sína niður. Fordæmið hafði Ólafur
Ragnar frá Bretlandi, þar sem Trotsky-
sinnum hefur verið heimilt að starfa í
Verkamannaflokknum.
í framhaldi af þessari niðurstöðu var
hafizt handa um að breyta lögum
Alþýðubandalagsins á þann veg, að
auðvelt yrði fyrir Fylkinguna og önnur
slík félög að starfa innan Alþýðu--
bandalagsins. Slík lagabreyting var
samþykkt á landsfundi Alþýðubanda-
lagsins á síðastliðnu hausti, þótt Lúð-
vík Jósepsson og fleiri reyndari menn
þess vöruðu við henni.
Fylkingin lét ekki lengi bíða að
ganga í Alþýðubandalagið eftir að
þessi lagabreyting kom til fram-
kvæmda. Hún hefur nú gengið í
Alþýðubandalagið og sameinazt
menntamannahópnum.
Klofningurinn um
kjarasamningana
Um líkt leyti og Fylkingin gekk í
Alþýðubandalagið hófust miklar deil-
ur milli menntamannahópsins og hinna
hófsamari manna flokksins um af-
stöðuna til væntanlegra kjarasamn-
inga. Ásmundur Stefánsson og margir
aðrir verkalýðsleiðtogar lögðu áherzlu
á að ná eins miklu og unnt væri, miðað
við erfitt efnahagsástand og hættu á
atvinnuleysi. Ólafur Ragnar Grímssön
og Svavar Gestsson vildu hins vegar
láta stjórnast af hagsmunum stjórnar-
andstöðunnar og nota kjarasamninga-
málið til að koma í veg fyrir, að
ríkisstjórnin næði tökum á verðbólg-
unni.
Þessi ágreiningur hefur að sinni leitt
til mikils klofnings í Alþýðubandalag-
inu. Meirihluti verkalýðsleiðtoganna
undir forustu Ásmundar Stefánssoríár
stóð að hinum nýgerðu kjarasamning-
um. Ólafur Ragnar Grímsson og Svav-
ar Gestsson hafa hamazt gegn þeim og
beitt Þjóðviljanum í áróðri sínum. í
Dagsbrún tókst þeim a koma fram
vilja sínum, þegar Fylkingarmaðurinn
Pétur Tyrfingsson náði forustunni af
Guðmundi J. Guðmundssyni og fékk
félagið til að fella kjarasamningana
andstætt því, að Guðmundur J. ætlaði
aðeins að fá þeim frestað meðan reynt
væri að koma fram breytingum.
Lagabreytingarnar, innganga Fylk-
ingarinnar og klofningurinn um kjara-
samningana hafa samanlagt valdið
slíkri ólgu í Alþýðubandalaginu, að
forustuliðið sér nú hvergi til lands,
nema þá helzt það að ganga í brúðar-
sæng með Sjálfstæðisflokknum, þar
sem ýmsir virðast bíða eftir þeim.
Söluskatturinn
Þjóðhagsstofnun hefur nýlega at-
hugað innheimtu ríkistekna á árinu
1983. Samkvæmt tekjuáætlun, sem
gerð var í desember síðastliðnum,
hefur innheimzt 44 milljónum króna
meira í beinum sköttum en áætlunin
gerði ráð fyrir. Hins vegar innheimtist
75 milljónum króna minna af óbeinum
sköttum en áætlað var.
Innheimta óbeinna skatta reyndist
þannig verulega undir áætlun, enda
þótt tekjur af innflutningi reyndust
meiri en áætlað var. Það, sem varð
þess valdandi, að heildartekjur af
óbeinum sköttum lækkuðu samt, var
lakari afkoma Áfengis- og tóbaksverzl-
unar ríkisins en gert var ráð fyrir og
lakari innheimta söluskatts.
Þjóðhagsstofnun vekur athygli á
þeirri staðreynd, að söluskattsskyld
velta virðist hafa dregizt talsvert meira
saman en svarar almennum veltubreyt-
ingum. Tekjur af söluskatti urðu því
minni en búizt var við.
Þjóðhagsstofnun telur það athygl-
isvert, að á síðasta ári hafi orðið
verulegur munur á þessum tveimur
stærðum, söluskattsskyldri veltu og
heildarveltu. Þjóðhagsstofnun álítur,
að þessi munur verði varla að fullu
skýrður með því, að söluskattsskyld
vörukaup og þjónusta t>é næmari fyrir
breytingum tekna en önnur útgjöld.
Af þessum upplýsingum Þjóðhags-
stofnunar verður naumast dregin
önnur ályktun ea. sú, að innheimtu
söluskatts sé ekki nægilega vel
framfylgt.
Sá orðrómur hefur lengi haldizt, að
söluskattur innheimtist lakar en aðrir
skattar. Þar hafi ýmis undanbrögð átt
sér stað, sem færi fram hjá innheimt-
unni.
Framangreindar upplýsingar Þjóð-
hagsstofnunar ættu vissulega að verða
hvatning til þess, að innheimta sölu-
skattsins verði hert.
Þegar ramminn
var sprengdur
Nokkru áður en bæjar- og sveitarfé-
lög fóru að fjalla um útsvarsálagningu
á þessu ári, birti Þjóðhagsstofnun
glögga útreikninga, sem sýndu fram á,
að ekki væri nauðsynlegt fyrir þessa
aðila að nota eins háa prósentuálagn-
ingu og áður. Ástæðan væri sú, að
verulega hefði dregið úr verðbólgu og
eitt frumskilyrði þess, að það gæti
haldizt áfram væri að draga úr útsvars-
álagningunni.
Stærsta bæjarfélagið, Reykjavík,
sem raunverulega mótar stefnu bæjar-
og sveitarfélaganna í þessum efnum,
hafði þessa viðvörun að engu.
Meirihluti Sjálfstæðisflokksins í
borgarráði og borgarstjórn ákvað að
hækka útsvarsálagningu frá fyrra ári
um 42%, enda þótt ekki væri reiknað
með nema 22.5% hækkun á útgjöldun-
unt miðað við fyrra ár.
Samkvæmt útreikningum Þjóðhags-
stofnunar þýðir þetta aukna skatt-
byrði, miðað við fyrra ár, sem nemur
sextán þúsundum króna á hverja fjög-
urra manna fjölskyldu í höfuðborg-
inni.
En þetta er ekki öll sagan. Nær öll
gjöld þjónustustofnana borgarinnar
hafa verið hækkuð umfram augljósar
þarfir. Þannig voru gjöld Hitaveitunn-
ar hækkuð um 25%, enda þótt sér-
fræðingar viðskitpamálaráðherra
hefðu reiknað út, að þau þyrftu ekki
að hækka nema um 10-12%.
Það var þessi mikla umframskatt-
lagning borgarstjórnarmeirihlutans t
Reykjavík, sem átti mestan þátt í því
að sprengja 4% rammann, sem hafði
verið settur í fjarlögin.
Þórarinn
Þórarinsson,
ritstjóri, skrifar: