Tíminn - 15.04.1984, Blaðsíða 9

ÞEIM SEM GUÐ GEFUR EMBÆTTI...
■ Þeim sem guð gefur embætti gefur
hann einnig vitið þótti góð latína hér
áður fyrr og er það enn.
Þessi kenning sannaðist rækilega þeg-
ar háembættismenn á sviði fjármála og
skattlagningar björguðu bankaskírtein-
unum sælu undan skattskyldu. Lögskýr-
endur Landsbanka og Seðlabanka
skripluðu lítillega á orðalagi þegar þeir
fóru yfir upprunalegan texta skírtein-
anna, en það fór ekki framhjá haukfrán-
um sjónum ríkisskattstjóra að ekki var
allt með felldu og að tilbúningur og sala
á svokölluðum Landsbankaskírteinum,
væri sala á verðbréfum og félli því ekki
undir sömu reglur um undanþágu frá
skatti og sparifé.
Þar af leiðandi voru skírteinin ekki
eins auðseljanleg og farið var á skjön við
þá verndarstefnu sem mörkuð er gagn-
vart sparifjáreigendum.
En nú kom vitið og þekkingin til
sögunnar. Fulltrúar Landsbankans og
ríkiskattstjóri settust á rökstóla og kom-
ust að samkomulagi um með hvaða hætti
orðalagi á skírteinunum yrði breytt til að
Ijóst væri að um væri að ræða innláns-
skírteini en ekki verðbréf.
Lausn var fundin. í sviga á eftir
Landsbankaskírteini er nú prentað inn-
lánsskírteini og þar með er réttlætinu
fullnægt og skattskyldu forðað. Ríkis-
skattstjóri telur nú, segir í frétt frá
bankanum, að skírteinin með þessu nýja
orðalagi jafnist á við bankainnistæðu.
Svona eru nú skattalögin einföld í
túlkun þegar hugviti og þekkingu er beitt.
allir eiginleikar skírteinanna eru hinir
sömu og upphaflega var auglýst, sem
sagt skattfrjáls. Með hárfínni skilgrein-
ingu skilur hér á milli feigs og ófeigs.
Ef óvandaðir strákar stæðu að verki
gæti maður freistast til að kalla vinnu-
brögð af þessu tagi hártogun.
Skattalög eða guðfræði
En hinir miklu lagabálkar um skatta
eru nákvæmlega orðaðir, eins og lögum
ber að vera. Hins vegar munu á stundum
vera nokkrir erfiðleikar með að ráða
fram úr merkingu þeirra og túlkun.
Jafnvel geta skattalög upphafist á þau
svið að vera meira í ætt við guðfræði en
veraldlegt vafstur og mannasetningar.
Eins og orðalagið „andi skattalaganna“
ber með sér, og eins þegar það er orðið
túlkunaratriði hvort að baki þeim liggur
þessi merking eða hin. Þegar svoleiðis
kemur upp á er dýrmætt að til skuli
menn sem kunna skil á orðinu og kunna
að leggja út af því svo að réttlætið nái
fram að ganga.
I því dæmi sem hér er tilgreint um
túlkun skattlaga sýnist svo sem hvorki
ráðuneyti bankamála né fjármálaráðu-
neytið hafi neitt til mála að leggja,
hvorki er varðar útgáfu nýrrar tegundar
verðbréfa, sem allt eins má nefna
innlánsskírteini, vaxtaskilmála eða h-var
skattfrelsismörk liggja. En allt blessast
þetta prýðilega án afskipta ráðuneyta.
Það er Alþingi sem setur skattalög og
er óþreytandi við þá iðju að breyta þeim
jafnt og þétt. Breytingar á skatta- og
tollalögum og heimildarákvæði margs
konar eru upprunnin hjá mörgum aðil-
um, og eru stjórnvöld og þingmenn
óþreytandi að taka upp á sína arma hin
fjölskrúðugust erindi til breytinga á
skattalögum í nafni réttlætisogjöfnuðar.
Og svo er skattalögunum breytt og
breytt, og enn er þeim breytt og aftur
breytt. Síðan eru það tollalög með öllum
sínum heimildarákvæðum og undan-
þágum. Þar á ofan eru lög um margs
kyns gjöld önnur, sem kennd eru við
hin aðskiljanlegustu efni og flokkuð eftir
kúnstarinnar reglum.
Vandrataðir krákustigir
Það orð leikur á að álagning og
innheimta opinberra gjalda sé ekki eins
auðveld í framkvæmd og löggjafinn
virðist halda þegar hann er að flækja
lagabálkana enn meira en orðið er.
Sumir þingmenn halda því blákalt
fram í opinberri umræðu að milljörðum
sé skotið undan skatti. Lausnin á að vera
hert eftirlit og strangari viðurlög við
glæpastarfsemi af þessu tagi. Stðan halda
sömu þingmenn áfram að flytja frum-
vörp um breytingar á tekju- og eigna-
skatti og frumvörp um heimildir til að
veita undanþágur frá opinberri gjald-
töku ýmis konar.
Og skattamyrkviðið verður æ dekkra
og vandrataðra.
Það er þvf ekki að undra þótt mörgum
verði villugjarnt um krákustigu skatta-
laganna.
Forsætisráðherra sagði af hreinskilni
ekki alls fyrir löngu að hundruðum
milljóna væri skotið undan söluskatt-
skilum. Hér eru alvarlegar ásakanir á
ferðinni og taldi Steingrímur Hermanns-
son að með hertu eftirliti og betri skilum
á söluskatti mætti jafnvel að talsverðu
leyti fylla upp fjárlagagatið margfræga.
En jafnframt sagði hann það sína skoðun
að með því að einfalda lögin um söluskatt
og draga úr undanþágum væri mögulegt
að lækka söluskattsprósentuna og yrði
skatturinn þá skilríkari og ættu tekjur
ríkissjóðs síst að minnka af þeim sökum.
Söluskatturinn er hvorki meira né
minna en stærsta fjáröflunarleið ríkis-
sjóðs. En með margítrekuðum breyting-
um og undanþágum er innheimtan orðin
svo flókin, og jafnvel illframkvæmanleg,
að það er hægur vandi fyrir óvandaða
menn að stinga hluta hans í eigin vasá.
En hitt er varla skárra að það mun
tæplega vinnandi vegur fyrir marga
þeirra sem gert er að innheimta sölu-
skattinn að halda honum til skila þótt
þeir séu allir af vilja gerðir. Ekki er
auðveldari eftirleikurinn hjá þeim sem
fylgjast eiga með því að söluskatturinn
komist lögformlega til skila í ríkissjóð.
Samhangandi og afturvirkt
Þegar fjármálaráðherra fór að athuga
hvort ekki mætti takmarka eitthvað
heimildarákvæði varðandi söluskatt var
hann heppinn að finna kókómólkina og
aðrar bragðbættar mjólkurvörur.
Heimildin var þegar í stað afnumin og
nú veit enginn sitt rjúkandi ráð, því
samkvæmt lögum eru matvæli undan-
þegin söluskatti. Ekki nóg með það,
aumingja kaupmennirnir sem versla með
mjólkurvörur hafa nú áhyggjur af því að
ef þeir þurfa að innheimta söluskatt af
þessum vörutegundum verði einnig að
greiða af þeim vörugjald. Svona standa
málin en þau verða sjálfsagt leyst af viti
og sérþekkingu.
Frá því var sagt hér í blaðinu í vikunni
að tvö fyrirtæki á Suðurlandi hafi fengið
reikning frá skattstjóra og þau rukkuð
um vörugjald aftur í tímann fyrir fram-
leiðsluvöru sína. Þetta gjald höfðu iðn-
fyrirtækin ekki vitað að átti að innheimta
og þar af leiðandi ekki lagt það á
framleiðsluvöru sína. Rekstrargrund-
velli er kippt undan fyrirtækjunum og sjá
eigendur þeirra ekki fram á annað en
lokun. Enginn áttaði sig á að greiða ætti skattalögum, sem ber heitið Frumvarp
þennan skatt fyrir en ratvís skattstjóri til laga um breytingu á lögum nr. 65 19. maí
kom auga á að framleiðsla fyrirtækjanna 1982 um skattskyldu innlánsstofnana.
er vörugjaldsskyld. En eins og önnur Honum mæltist vel að vanda og kom
skattalög eru ákvæðin um vörugjald máli sínu til skila án þess að flækjast í
margslungin og fer það eftir framleiðslu- orðskrúði embættismannanna sem
tegundum hvort fyrirtæki slysast á að sömdu texann. Var á orðum hans að
búa til og selja vörugjaldsskyldan varning skilja að létta ætti skattabyrði af inn-
eða ekki og einnig fer eftir framleiðslu- lánsstofnunum, en svo eru bankar og
tegundum hve hátt þetta gjald er. sparisjóðir nefndir á skattalagamáli.
Fyrsta grein laganna orðast svo:
Fært á sérstakan afskriftar- '„gr ,
... , „3. gr. laganna orðist svo:
reikning Utlánð í stað heimildar til niðurfræslu við-
skiptaskulda í 2. málsl. 3. tl. 1. mgr. 31.
Sem fyrr segir bætast skattalögum í gr. og 2. 0g 3. málsl. 2. mgr. 5. tl 74 gr
sífellu nýjar skrautfjaðrir sem taka þeim iaga nr. 75/1981 er skattskyldum aðilum
sem fyrir eru fram að orðskrúði og samkvæmt logum þessum hejmj|t að
nakvæmm. Oftast munu það vera færa fjárhæð tj| gjajda . seiVakan af.
embættismenn sem semja þessa texta skriftarelknjng utiana sem nemur,A% af
enda bera þeir með sér að vera settir aukningu útlána og veittra ábyrgða á
saman af gífurlegu viti og þekkingu. rekstrarárinu. Heildarfjárðhæð afskrifta-
Fjármálaráðherra mælti s.l. miðviku- reiknings útlána skal þó aldrei nema
dag fyrir enn einm skrautútgáfunm af hærrj fjárhæð en Wo af
Frumvarp til laga
um breyting á löguni nr. 65 19. maí 1982
um skattskyldu innlánsstofnana.
(Lagt fyrir Alþingi á 106. löggjafarþingi 1983—84.)
1. gr.
3. gr. laganna orðisl svo:
I stað heimildar til niðurfærslu viðskiptaskulda í 2. málsl. 3. tl. 1. mgr. 31. gr. og 2. og
‘Isl. 2. mgr. 5. tl. 74. gr. laga nr. 75/1981 er skattskyldum aðilum samkvæmt lögum þessu
imilt að færa fjárhæð til gjalda í sérstakan afskriftareikning útlána sem nemur 'h% :
ckningu útlána og veittra ábyrgða á rekstrarárinu. Heildarfjárhæð afskriftareiknings útlár
al þó aldrei nema hærri fjárhæð en Vi% af heildarfjárhæð útlána og veittra ábyrgða
slok. Fari afskriftareikningurinn eitthvert ár fram úr þessum mörkum skal mismunurin
jast til tekna.
2. gr.
Aftan við 4. gr. laganna bætist ný grein er Vérði 5. gr. þeirra og breytist röð anna
ía til samræmis við það. Greinin orðist svo: >'
nnlánsstofnanir með lægri heildarinnlán en 50 millj. kr. í lok næsta árs á undan tek
undanþegnar skattgreiðslum samkvæmt lögum þessum, en skulu cngu að
skyldar.
nþága skv. 1. mgr. miðast við heildarinnlán 31. desember 1982
fiárhæð síðan breytast árlega í samræmi við útreikning verðbreytir
gr. laga nr. 75/1981 um tekjuskatt og eignarskatt, í fyrsta sinn m'
'83 vegna skattlagningar tekna og eigna ársins 1984.
m myndað hefur skattalegan varasjóð eða fengið fre
' 'mn er skattskyldur samkvæmt lögum þessm
1 varasjóður og frestaður söluhagn-'
■ tekna síðac’-
Oddur Ólafsson
skrifar
heildarfjárhæð útlána og veittra ábyrgða
í árslok. Fari afskriftareikningurinn eitt-
hvert ár fram úr þessum mörkum skal
mismunurinn teljast til tekna.“
Til að enginn velkist í vafa um hvað
klásúlan þýðir fylgir greinargóð útskýr-
ing og þar svífur andi skattlaganna
væntanlega yfir vötnunum:
Um 1. gr.
„Eitt af fáum atriðum í almennu
lögunum unt tekjuskatt og eignarskatt
sem ekki gilda um innlánsstofnanir skv.
lögum nr. 65/1982 er heimildin til 5%
niðurfærslu útistandandi viðskipta-
skulda. Liggja raunaraugljós rök til þess
að hin almenna heimild tekjuskattslaga
í þessu efni getur ekki átt við óbreytt
vegna sérstaks eðlis bankastarfsemi.
Engu að síður verður að telja það eðlilegt
að gagnvart skattlagningu verði viður-
kennd þörf innlánsstofnana á því að
mynda afskriftareikning vegna útlána-
áhættu. í áliti bankamálanefndar (sbr.
fylgiskjal) er lagt til að þessi niðurfærslu-
heimild verði miðuð viö aukningu útlána
og veittra ábyrgða. Er í grein þessari lagt
til aö þeim tillögum verði fylgt að því er
varðar þann stofn er niðurfærslan rcikn-
ast af, enda þótt sú aðferð að miða
einurigis við hlutfall af aukningu á
stofninum sé nokkuð óvenjuleg og falli
ekki að þeim aðfcröum scm áður liafa
verið notaðar í skattalögum (sbr.
heimild laga nr. 75/1981 til 5% niður-
færslu viðskiptaskulda og 10% niður-
færslu vörubirgða.) Sé horft fram hjá
fyrsta skattlagningarári verða fjárhags-
leg áhrif niðurfærsluheimildarinnar
reyndar hin sömu að ööru jöfnu hvort
scm hún miðast við heildarfjárhæð út-
lána og veittra ábyrgöa cða er bundin viö
aukninguna cina. Mcð útlánum og veitt-
um ábyrgðum í grcininni cr átt við allt
það scm cignamcgin í cfnahagsrcikning-
um innlánsstofnana felluralmcnnt undir
útlánahugtakið, þ.c. yfirdráttarlán,
afurða- og rckstrarlán.víxla, skuldabréf,
verðtryggð lán, innlcystar ábyrgðir og
endurlánað crlcnt lánsfé. Auk þess falla
undir þetta áfallnir vcxtir á ofangreind
útlán, enda þótt nokkur vcnja sé til að
fella þá undir aðra cignaliði í efnahags-
rcikningum innlánsstofnana. Auk þcss-
ara liöa í efnahagsrcikningi reiknast gjald-
færsla af aukningu veittra ábyrgða vegna
viðskiptamanna, cn sú fjárhæð er jafnan
tilgreind í ársreikningum innlánsstofnana
utan efnahagsrciknings.
í frumvarpinu cr lagt til að fjárhæð
til færslu í sérstakan afskriftareikning sé
miöuð við 0,5% af framangreindum
stofni, en bankamálanefnd lagði til að
miðað yrði viö 1%. Veröur að telja að
tillaga frumvarpsins sé mun nær raun-
vcrulcgri þörf vegna útlánaáhættu miöað
við reynslu fyrri ára og þá niöurfærslu-
prósentu sem ýmsar innlánsstofnanir hafa
notað á undanförnum árum í rcikningum
sínum. Við mat á þessu hlutfalli verður
einnig að hafa í huga, að alls engin
áhætta fyigir töluverðum hluta þeirra
útlána og ábyrgða sem talin eru mcð í
stofninum. Má þar nefna verðtryggð
spariskírteini ríkissjóðs, skuldabréf
ríkisins og annarra opinbcrra stofnana
t.d. framkvæmdasjóð, útlán og ábyrgðir
sem tryggð cru með ríkisábyrgð o.s.frv.
í lok greinarinnar er loks kveðið á um
skyldu til tekjufærslu ef heildarfjárhæð
afskriftareiknings fer fram úr A% af
heildarfjárhæð útlána og veittra ábyrgða
í árslok. Ákvæði til bráðabirgða er
nátengt þessari niðurfærsjuheimild.
Áætlað er að heildarskattgreiðslur
innlánsstofnana lækki um 5,3 millj. kr. á
árinu 1983 ef ákvæði þessarar greinar
verða að lögum.“
Hér er aðeins eitt lítið dæmi um
skattalög og það vitræna orðalag sem
þau eru samansett af. Þetta er áreiðan-
lega skýrt og greinilegt fyrir þá sem
skilja. Og ekki efast maður um að
þingmennirnir 60 sem um málið fjalla og
taka til þess afstöðu séu ekki fullkomlega
vissir um hvað þeir eru að samþykkja eða
hafna.
Þeir höfuðsnillingar embættismanna-
kerfisins sem setja skattalög saman geta
allir sem einn tekið undir með skáldinu:!
„Mitt er að yrkja, ykkar að skilja.“