Tíminn - 15.04.1984, Blaðsíða 13

SUNNUDAGUR 15. ÁPRÍL 1984
13
■ Þeir eldri halla sér einkum að Mondale.
■ Sagt er að það sé „ungt fólk á uppleið“ sem Hart höfðar ekki síst til.
■ Jesse Jackson veifar til stuðningsmanna sinna að kappræðunum í
Columbia-bókasafninu loknum.
enginn veikleiki væri fyrir hendi. En
umræðan féll brátt í skiljanlegri farveg.
Viðlag kvöldsins reyndist sungið af
Mondale og Hart til skiptis, og fela í sér
árásir og gagnárásir þeirra hvors á
annan, sumar töluvert persónulegar.
Yfirleitt var það Mondale sem skaut
fyrst. Hann sakaði Hart t.d. um hálfvolg-
an stuðning við frystingu kjarnavopna-
framleiðslu, og um að halda á lofti sjö
ósamrýmanlegum stefnum í afvopnun-
armálum. Hart svaraði með því að segja
Mondale hafa mistekist á fjögurra ára
ferli sínum sem varaforseta við að koma
nokkrum afvopnunarsamningi í höfn,
og um að hafa stutt smíði MX eldflaugar-
innar (Mondale segist í einkaviðræðum
við Carter hafa lýst sig mótfallinn smíð-
inni); ekki eina dæmið um slíka dulda
andstöðu hans.
Og hitinn náði hámarki þegar umræð-
an barst að Mið-Amcríku. Mondale
sakaði Hart um fölsun þegar hann í
sjónvarpsauglýsingum legði tregðu sína
við að hverfa umsvifalaust á brott með
herlið frá Honduras út sem tengsl við
stefnu Reagans. „Af hverju heldur þú
því fram að ég hafi í hyggju að fá
bandarísk ungmenni drepin," sagði hann
og krafðist þess að auglýsingarnar yrðu
dregnar til baka. En Hart lét sér ekki
bregða og sagði að sumir hefðu enn ekki
lært þá lexíu frá Vietnam að hernaðarí-
hlutun dygði ekki alltaf í þriðja heimin-
um og hann bætti við: „Hvers vegna
hefur þú látið í ljós efasemdir um
stuðning minn við afvopnun og borgara-
réttindi fyrir minnihlutahópa þegar þú
veist að skuldbinding mtn í þessum
málum er ekki síðri en þín eigin?“
Sérstaða Jackson
Þeir félagar virtust ákafir í að koma
sárum hvor á annan, og í ákafanum
gleyma Jackson oft á tíðum. En Jackson
vissi hvemig hann átti að nota sér
aðstöðuna og skildi þá Hart og Mondale
nokkrum sinnum hreinlega í sundur
með dramatískum handasveiflum þegar
hæst lét í þeim, við góðar undirtektir
áhorfenda; hann vildi greinilega láta líta
svo út sem hann væri hinn nýi friðarstillir
í flokknum. En um leið sneiddi hann að
þeim báðum og sagði þá láta svona
vegna þess hve í raun stefna þeirra væri
lík; þá greindi aðeins á um hve hratt ætti
að fara í málum; hann, Jackson, byði
hins vegar upp á nýja stefnu.
í þessu efni hefur Jackson rétt fyrir
sér. Á-meðan Mondale og Hart sátu
samtímis á þingi þá greiddu þeir í 86%
tilfella atkvæði á sama veg. Að svo miklu
leyti sem deila þeirra nú snýst um
málefni, þá er það um ákveðnar útgáfur
af tillögum, en ekki um grundvallaraf-
stöðu til meiriháttar mála; þeir eyða
jafnvel miklu púðri á hvenær, en ekki
hvort, keppinauturinn tók þessa eða
hina afstöðuna.
Jesse Jackson, stendur aftur á móti
gegn hinum tveimur í mörgum málum.
Hann lýsti sig t.d. fylgjandi afnámi
opinberrar stefnu Bandaríkjanna um
fyrstu not kjarnorkuvopna í Evrópu, á
meðan hinir sögðust aðeins vilja efna til
slíkrar stefnubreytingar að lokinni styrk-
ingu hefðbundinna vopna NATO í
álfunni. Hann kvaðst fylgjandi ríkiseftir-
liti með skotvopnum, en hinir ekki.
Hann sagðist vilja taka fyrir frekari
leyfisveitingar til bandarískra fyrirtækja
vegna rekstrar í Suður-Afríku, þangað
til aðskilnaðarstefnan hefði verið lögð
niður, en hinir tóku ekki undir. Og
síðast en ekki síst lýsti Jackson sig
fylgjandi stofnun „heimalands" Palestínu-
manna á vesturbakka Jórdanar, en hart
og Mondale lýstu sig mótfallna.
Síðastnefnda atriðið, og kynni Jack-
sons við ýmsa leiðtoga Araba, er grunn-
urinn að erfiðum samskiptum hans við
ameríska gyðinga; þessir erfiðleikar
kunna að bitna á honum í New York,
þar sem 25-30% kjósenda eru af gyð-
ingaættum. Skrýtnasti kafli yfirstand-
andi kosningabaráttu snerti einmitt þessi
viðkvæmu samskipti; eða þegar Jackson,
eini fulltrúi kynþáttaminnihluta í fram-
boði, varð að viðurkenna og biðjast
afsökunar á að hafa í einkasamræðum
notað niðrandi orð, hymies, um gyðinga
í New York.
Hver vann
Það hefur væntanlega litla merkingu
að ætla að dæma um hver hafi farið með
sigur af hólmi úr kappræðunni; fyrir-
framsamúð hlaut að blandast inn í slíkan
dómsúrskurð og ennfremur mat á per-
sónuleikum allt eins og málafylgju. En í
þeim sal þar sem ég sat i hópi 500
stúdenta til að fylgjast með umræðunni
virtist dómurinn nokkuð afdráttarlaus
og vera hafinn yfir fyrirfram stuðning. I
skyndikönnun að lokinni glímunni kom
í ljós að meirihluti viðstaddra töldu
Jackson hafa sigrað, rúmlega þriðjungur
lýsti Hart sem sigurvegara; Mondale var
efstur á blaði hjá sárafáum.
Þessa niðurstöðu er erfitt að skýra með
beinum tilvísunum í það sem sagt var í
umræðunni. Pólitískir fréttaskýrendur
hafa í blöðum síðan á miðvikudag gert
mikið úr því að Mondale hafi í kappræð-
unni tekist að halda Hart lengstaf í
varnarstöðu; með því hafi hann haldið
Hart frá uppáhaldsumræðuefnum
■ Ábyrgðarsvipurínn leynir sér ekki á
andliti Hart en mörgum þykir sem
stefnumunur sé ekki mikill hjá þeim
Mondale.
(Ljósmynd Jónas Guðmundsson).
sínum, svo sem þemanu um nýjar hug-
myndir og nýja forystu, og jafnframt
gcrt sjálfum sér auðveldara um vik að
undirstrika eigin stefnu og ágæti. Þar
sem baráttan um útnefningu stendur á
milli þessara tveggja og þeir áttu mest
undir góðri frammistöðu komið, þá hafa
þessir skriffinnar viljað dæma varafor-
setanum fyrrverandi sigurinn.
En Mondale á við persónuleikavanda-
mál að etja, sem sérstaklega skemmir
fyrir honum meðal yngra fólks. Hans
sterkasta fylgi cr meðal eldra fólks,
þcirra sem komnir cru á sjötugsaldur og
enn eldri. Hart er aftur á móti meira að
skapi fólks á aldrinum 20 til 40 ára; það
hefur meira að segja verið búið til nýtt
orð, „yumpies", sem bókstaflega stend-
ur fyrir ungt sérþjálfað fólk á upplcið,
yfir sterkasta kjarnann á bak við vel-
gengni Harts í kosningabaráttunni til
þessa.
Og hafi ntaöur þurft á að halda
staðfcstingu á vinsældum Harts á meðal
yngra fólks þá fékkst hún með góðum
kjörum þegar Hart birtist í salnum þar
scm við höfðum horft á kappræðuna
strax aðhcnni lokinni. Fagnaðarlátunum
ætlaði aldrei að linna. Maður hafði það
á tilfinningunni að öryggisvörðunum,
sem stóðu í hverju horni, þætti nóg um.
Hart var sýnilega hátt stemmdur eftir
glímuna, hélt stutta stemmningarræðu,
sem hlaut einnig háværar undirtektir, og
stökk síðan fram af senunni til að taka í
hendurnar á nokkrum aðdáendum, en
hvarf síðan að vörmu spori á braut.
Jackson lét ennfremursjá sig nokkrum
mínútum síðar, og var mjög vel tekið.
■ Margir áheyrenda töldu Jackson
vera sigurvegara kappræðnanna. Mynd-
ina tók Jónas Guðmundsson á fundin-
um.
Hann kom hins vegar á óvart með því að
halda lágværa og yfirvegaða tölu, sem
hlaut engu að síður góðar undirtektir.
Mondale hafði ekki fyrir því að líta inn.
Þaö var athyglisvcrt að heyra hvernig
Hart og Jackson breyttu málflutningi
sínum lítið eitt fyrir framan þennan hóp
frá því sem þeir höfðu uppi fyrir þjóðinni
klukkutíma áður. Jackson lét íþaðskína
að hann vildi ekki aöeins stöðva leyf-
isveitingar til bandarísks atvinnurekstrar
í Suöur-Afríku, heldur hreinlega fyrir-
skipa þeim fyrirtækjum sem þegar halda
uppi rekstri þar að koma sér hcim. Hart
lýsti því yfir að „vandamálið í þriðja
heiminum er ekki kommúnismi, heldur
fátækt."
Hver vinnur?
Enn kunna að vera tvcir - jafnvel þrír
- ntánuðir þar til ljóst verður hver hlýtur
útnefningu Demókrataflokksinstilfram-
boðs í haust. M.enn grcinir nokkuð á um
hvaða áhrif þessi langa og harðvítuga
barátta um útnefninguna ntuni hafa á
sigurlíkur flokksins gegn Reagan í nóv-
ember. Sumir scgja að hún sé til góðs,
dragi athyglina frá forsetanum og auki
áhugann fyrir Demókrötum. Aðrir halda
því fram að hún opni sár, sem muni
blæða fram á haust og vcikja hinn
endanlega frambjóöanda á móti Rcag-
an; þeir ininna á slag Reagans og Fords
unt útnefningu Rcpublikana árið 1976,
sem var undanfari ósigurs Fords gegn
Cartcr síðar á árinu.
Hvcr áhrifin verða á eininguna innan
Demókrataflokksins sjálfs er ennfremur
spádómsatriði. Tom Wicker, dálkahöf-
undur hjá New York Times, hefur af
þcssu áhyggjur í blaðinu í dag. Hann
segir að kappræðan á miðvikudag hafi
vegna gagnkvæmra ásakana Harts og
Mondales í veigamiklum málum skilið
eftir „pólitískt blóð á gólfinu"; það sem
vcrra væri þá hefðu orðaskiptin bent til
vaxandi persónulegrar óvildar á milii
þeirra félaga. Báðir væru þeir fulltrúar
fyrir sterk öfl, sem þyrftu að vinna
saman í kosningunum í haust til að
flokkurinn ætti möguleika; þessari ein-
ingu yrði e.t.v. ekki komið á nema með
því móti að þeir Hart og Mondale yrðu
báðir í framboði, til forscta og varafor-
seta.
Mondale myndi vart sætta sig við að
verða varaforsetaefni á nýjan leik. E.t.v.
tekst honum með þrautsegju og stuðn-
ingi flokksforustunnar að ná útnefningu.
Síðustu skoðanakannanir benda til að
fylgi þeirra Harts meðal Demokrata í
landinu í heild sé um þessar mundir
mjög álíka.
En á leiðinni heim að loknu þessu
skemmtilega kappræðukvöldi hafði ég í
fyrsta skipti trú á að Hart eygði góða
möguleika á efri helmingi framboðs
Demokrata í haust.
New York 30. mars
■ Meðal stúdenta á Hart sér marga stuðningsmenn, en hann heilsar hér upp á
nokkra þeirra að umræðunum loknum.
(Ljósmynd Jónas Guðmundsson).