Tíminn - 16.02.1986, Síða 16

16 Tíminn
Sunnudagur 16. febrúar 1986
ERLEND MALEFNI
Þórarinn Þórarinsson skrifar
Mikil dómadagsræða
flutt á aldarafmæli
stjórnarflokks
Rajiv Gandhi hefur aflað sér mikilla vinsælda
FYRIR nokkrum dögum voru
þrír menn dæmdir til dauða fyrir
morðið á Indiru Gandhi. Ein þeirra
heldur því fram, að hann sé saklaus
og muni upplýsa, þegar málið kem-
ur til hæstaréttar, hverjir morð-
ingjarnir séu. Búist er við að mál
þremenninganna gangi til hæsta-
réttar og góður tími geti liðið þang-
að til endanlegir dómar verði
felldir. Dómarnir nú hafa því ekki
valdið slíkum æsingum meðal
Sikka, sem margir óttuðust.
Morðið á Indiru Gandhi vakti
mikinn óhug á sínum tíma. Það var
ekki aðeins talinn svívirðilegur
verknaður, heldur greip jafnframt
um sig sá ótti, að í kjölfar þess
myndi fylgja óöld og stjórnleysi á
Indlandi. Enginn einn maður eða
fleiri gæti fyllt það skarð, sem orðið
hefði við fráfall Indiru.
Þessi skoðun er nú breytt. Flest-
um kemur saman um að Rajiv
Gandhi sonur hennar hafi þegar
meira en fyllt skarðið, sem varð við
fráíall móður hans. Hann nýtur
orðið meiri vinsælda en móðir hans
nokkru sinni naut og margir frétta-
skýrendur telja, að undir forustu
hans sé að hefjast ný framfara- og
frjálslyndisöld á Indlandi. Undir
forustu hans hafa orðið ýmsar
mikilsverðar breytingar á stjórnar-
háttum, sem hafi vakið trú á betri
og bjartari tíma.
RAJIV GANDHI var óþekktur
og óreyndur sem stjórnmálamað-
ur, þegar hann settist í sæti móður
sinnar. Hann hafði fyrst og fremst
aflað sér flugmenntunar og hafði
um skeið verið flugstjóri hjá ítalska
flugfélaginu. Ósennilegt var að
maður með slíkt uppeldi gæti
stjórnað með góðum árangri öðru
fjölmennasta ríki heims, þar sem
þjóðin var margklofin af þjóðernis-
legum og trúarlegum ástæðum.
Það hjálpaði Gandhi að vegna
hins sviplega fráfalls móður hans
og undirbúningsleysis hans sjálfs
naut hann mikillar samúðar.
Flokkur hans vann því yfirburða-
sigur í þingkosningum skömmu eft-
ir valdatöku hans. Pólitískur ferill
hans síðan hefur ótvírætt styrkt
stöðu hans. Að vísu hafa kosningar
í fylkjunum Punjab og Assam, sem
varð að fresta af þjóðernisástæð-
um um skeið, gengið frekar á móti
honum, því að þar hafa flokkar
þjóðernissinna sigrað. Það þykir'
hins vegar pólitískt afrek hjá
Gandhi, að honum tókst með lagni
og tilhliðrunarsemi að láta fara'
fram friðsamlegar kosningar í þess-
um fylkjum og tryggja sigur þeirra
þjóðernissinna, sem eru fúsir til
samvinnu við stjórn samríkisins í
New Delhi. Hann þykirhafahaldið
hér á málunt með hyggindum, festu
og góðvilja.
Margt í fari Gandhis sem stjórn-
málamanns þykir benda til þess, að
hann reyni á margan hátt að fara
meira eftir fordæmi Mahatmas
Gandhi, hins mikla leiðtoga sjálf-
stæðisbaráttu Indverja, en fordæmi
Nehrus afa síns og Indiru móður
sinnar, sem stjórnuðu olt með
harðri hendi. Þótt Rajiv Gandhi
beri sama nafn og hinn mikli fyrir-
rennari hans er enginn skyldleiki
milli þeirra, nema ef tala ætti um
andlegan skyldleika. En staða
þeirra er hins vegar ólík og tímarn-
ir aðrir. Rajiv Gandhi getur ekki
ferðast um með spunarokk eins og
nafni hans og hvatt til óvirkrar
óhlýðni. Hann þarf að stjórna, en
stjórnarhætti sína sækir hann á
ýmsan hátt til Mahatmas að svo
miklu leyti sem hægt er, m.a. þann-
ig að vera látlaus í framkomu.
ÞAÐ þykir orðið ljóst, að Rajiv
Gandhi telur sig hafa styrkt svo
stöðu sína, að hann geti látið til sín
taka í vaxandi ntæli. Vitni þess þyk-
ir ekki síst eins konar dómadags-
ræða, sem hann hélt á 100 ára af-
mælisfundi Kongressflokksins,
sem hefur verið mesta pólitíska afl-
ið í Indlandi nær allt frá stofnun
hans. Þrátt fyrir klofning innan
hans 1969 og 1978 hefur hann
stjórnað Indlandi óslitið síðan
1947, er landið fékk fullt sjálfstæði.
Á stofnfundinum í Bombay í
desember 1885 mættu aðeins 72
menn. Á afmælisfundinn í des-
ember 1985 mættu 100 þúsund
manns, auk 300 fulltrúa frá 65
löndum.
Þetta tækifæri notaði Gandhi
ekki nema að litlu leyti til að lofa
•störf flokksins og þann árangur,
sem hann hefði náð. Indland hefur
alltof mikið af fólki, sagði hann, er
aðeins hugsar um eiginn hag. Við
höfum embættismenn, sem þjóna
ekki, heldur undiroka fátækíinga.
Við höfum lögreglumenn, sem
fylgja ekki lögunum, heldur vernda
þá seku. Við höfum skattheimtu-
menn, sem hljífa þeim, sem stela
frá ríkinu.
í þessum tón var mikill hluti
ræðu Gandhis. Hann var ekki held-
ur neitt mildari, þegar hann sneri
sér að stjórnarflokknum sjálfum.
Það er alltof lítið af hugsjónum og
þjónustuanda í flokki okkar, sagði
hann. Það eru alltof margir í
flokknunt, er hugsa mest um að
hagnast á kostnað samfélagsins.
FRAMKOM A og ræður Gandh-
is benda hiklaust til þess, að hann
Rajiv Gandhi og málverk af frægasta leiðtoga Indverja, Mahatma Gandhi.
vilji hefja Indland á nýtt stig, efna-
hagslega og siðferðilega. Hann hef-
ur dregið úr ýmsum höftum, sem
eykur frjálsræði og framtak þeirra,
sem hafa getu til að njóta sín. Að
dómi margra fréftaskýrenda hefur
hann unnið sér mest fylgi hjá mið-
stéttinni, sem er vaxandi á Indlandi
og áhrifamesta stéttin þar, eins og
sakir standa. Á Indlandi eru hins
vegar fátæklingarnir í yfirgnæfandi
meirihluta. Fréttaskýrendur efast
um, að Gandhi hafi enn náð nægi-
lega til þeirra, er þeir geri sér þó
vonir um að hann bæti kjör þeirra.
Sá virðist líka fyrst og fremst til-
gangur hans. Endanlegur dómur
um stjórn hans mun fara mjög eftir
því, hvort honum tekst þetta verk-
efni, sem ekki verður leyst með
neinu skyndiáhlaupi, heldur getur
tekið áratugi að leysa, ef það þá
tekst.
Viljum fá
fleiri til skoðunar
- segja læknarnir Sigurður Guðmundsson og Haraldur Briem
„Það eru stöðugt
fleiri og fleiri ein-
staklingar að koma í
Ijós hér á landi, sem
smitast hafa af AIDS-
veirunni. Þróunin
virðist vera með
mjög líku móti og
spáð var á síðasta
ári,“ segja þeir Har-
aldur Briem og Sig-
urður Guðmundsson
sérfræðingar á Borg-
arspítalanum í
Reykjavík.
„Okkur finnst við-
brögðin ekki hafa
verið nægilega mikil
og við vildum gjarn-
an fá miklu fleiri til
skoðunar en við höf-
um fengið. Það er
Ijóst að töluvert fleiri
hafa smitast en þeir,
sem leitað hafa til
okkar og það er
nauðsynlegt að
koma þessu fólki til
hjálpar.“
Talan tvöfaldast
á árinu
Eins og kunnugt er var í haust
komið á laggirnar upplýsingamið-
stöð við Landspítalann þar sem
sérfróður læknir veitir upplýsingar
um þennan banvæna sjúkdóm sem
breiðst hefur eins og cldur í sinu
víða um lönd á undanförnum
árum.
Hingað til hafa 17 manns greinst
með smit hér á landi og þar af er
einn þeirra látinn af völdum sjúk-
dómsins, sem er ólæknandi enn
sem komið er.
En hverju spá læknarnir um
framvindu AIDS á íslandi á þessu
ári.
Að áliti þeirra Haraldar og Sig-
urðar má búast við því að tala
þeirra sem greinast með smit tvö-
faldist á þessu ári eða um 40 til 50
manns og þá er aðeins átt við þá
sem leita læknis og greinast með
AIDS-veiruna.
Erfitt er að átta sig á því hversu
margir einstaklingar eru nú þegar
smitaðir en reikna má með að að-
eins hluti þeirra hafi komið í Ijós.
„Það er líklegt að hér sé fyrst og
fremst um homma að ræða, sem
eru í leynurn, én þeir geta verið
mjög fjöllyndir jafnvel þó þeir séu
það ekki hér heima. Sennilega er
þetta hópurinn sem við hefðum
helst þurft að ná til en að því er ekki
hlaupið. Við viljum þó taka fram
að forsvarsmenn Samtakanna 78
hafa verið okkur mjög hjálplegir og
hvatt sína menn að koma til
skoðunar," segir Sigurður.
„Við bendum fólki eindregið á
að koma til mælingar hér á Borgar-
spítalanum eða þá að hafa sant-
band við heimilislækna sína og láta
þá taka blóðsýni til rannsóknar ef
minnsti grunur leikur á því að um
smit sé að ræða. Það er ekki ástæða
til, né geranlegt að taka blóðsýni til
rannsóknar úr hverju mannsbarni í
landinu eins og stungið hefur verið
upp á en þeir, sem eru í áhættuhóp-
um, ættu tvímælalaust að koma til
rannsóknar."
Nafn mannsins
spurðist út
Eftir að fyrsti einstaklingurinn
lést af völdum AIDS á Borgarspi't-
alanum nú fyrir jól spurðist það
fljótt út hver maðurinn hefði verið.
Við spurðum þá Harald og Sig-
urð hvernig staðið væri að verndun
þeirra einstaklinga sem reyndust
smitaðir.
„Það er allt gert sem hægt er til
að vernda þessa sjúklinga sem og
aðra. Ef rétt er að nafn mannsins
hafi spurst út þá er auðvitað mjög
leitt til þess að vita. Þess ber þó að
geta að sjúkrahúsið eða starfsfólk
þess þarf alls ekki að hafa verið þar
að verki og hér eins og annars stað-
ar í heilbrigðiskerfinu er starfsfólk
bundið þagnareiði."
Nú liggur fyrir Alþingi frumvarp
til laga um varnir gegn kynsjúk-
dómum og er þar gert ráð fyrir því
að AIDS eða ónæmistæring bætist í