Tíminn - 02.03.1986, Qupperneq 17

Sunnudagur 2. mars 1986
Tíhiinn 17
!
7 GULLIBETRIL
Umsjón Þórmundur Bergsson og Heimir Bergsson
Leikið upp á gamla
mátann í Ashbourne
Einn merkasti leikur íþróttasögunnar breytist lítið-
Bílar þó komnir í notkun - f bænum Ashbourne í
Derbyskíri á Englandi er enn þann dag í dag leikinn
miðaldaknattleikur.
Nútímaleikir á borð við rúgbý og knattspyrnu eru komnir af þessum
sérstöku leikjum breskrar lágstéttar.
Eðvarð II konungur hafði líklega
ekki áhyggjur af ólátum áhorfenda
þegar hann bannaði fótboltaleiki í
Lundúnaborg árið 1314 („..þarsem
hávaði mikill er í borginni vegna bar-
áttu um stóra bolta og getur margt
siæmt afþví hlotist”.)
Leikurinn í þá daga snerist nefni-
lega lítið um áhorfendur. Miðalda-
knattleikur snerist að vísu ekki held-
ur mikið um boltann sem slíkan. Að
vísu var knöttur með í spilinu cn
miklu sjaldnar var sparkað í hann en
í leggi og ökkla leikmanna og sak-
lausra áhorfenda. Þessir leikir höfðu
þó sögulegt gildi því frá þeim eru nú-
tímaleikir á borð við knattspyrnu og
rúgbý komnir.
Knattleikir miðalda tóku á sig
ýmis konar form sem fór eftir að-
stæðum hverju sinni. Leikur einn í
bænum Sedgefield í Durhamhéraði á
Norð-austur Englandi er talinn vera
sá elsti en vitað er að hann var leik-
inn þar árið 988.
Miklu frægari er þó leikur cinn í
bænum Ashbourne í Derbyskíri og
er frægð hans komin til af því að enn
þann dag í dag er hann leikinn árlega
í þessum bæ á hæðum Derbyskíris.
Raunar er vel líklegt aö þessi leik-
ur sé eldri en sá sem iðkaður var í
Durhamhéraði. Hins vegar eru clstu
staðfestar heimildir um hann frekar
ungar - þær eru frá frostavetrinum
mikla árið 1682—'83 cn þá skrifaði
maður einn í nágrenni bæjarins um
„knattlciksstríð milli bæjarbúa".
Bærinn Ashbourne lcit reyndar út
eins og stríð væri í aðsigi fyrir tveim-
ur vikum þegar hin árlega viðureign
fór fram. Neglt hafði verið fyrir alla
glugga á jarðhæðum húsanna og all-
ar búðir voru lokaðar.
Bjórkrár voru hins vegar opnar
þar til að leiknum sjálfum kom og
þar inn hópuðust leikmenn, átu og
drukku. kyrjuðu „Land of Hope and
Glory" og fóru síðan út á bílastæöið
þar sent boltann átti að setja í leik.
Um það bil 1500 manns höfðu þar
safnast saman en leikmennirnir
hundrað voru þó auðkcnndir á galla-
buxum, skyrtum og klossuðum skóm
er þeir klæddust. Hins vegar þekktu
leikmenn liðanna tveggja samherja
sína aöeins af því, þeir vissu frá hvor-
um enda bæjarins hvcr var.
Aldrei er hægt að segja mcð vissu
hvaða form leikurinn tekur, raunar
getur hann tekið á sig hvaða form
sem er. Það eru þó tvö mörk í rúm-
lega fimm kílómetra fjarlægð frá
hvort ööru. Þctta eru trjábolir tveir
og til að skora mark þurfa liöin að
hnoðast með boltann eftir hvaða leið
sem er og banka honum þrívegis í
trjábolinn.
Leikurinn hefst klukkan tvö að
degi og hafi mark veriö skorað fyrir
klukkan fimm hefst annar leikur.
Takist hins vegar hvorugu liöinu að
skora mark fyrir klukkan tíu um
kvöldið er leikríum framhaldið dag-
inn eftir - þetta gerist nokkuð oft.
I leiknum á þessu ári tók aðeins 26
mínútur að koma boltanum út fyrir
bfhistæðið en það hefur oft tekið lið-
in um tvær klukkustundir. Hins veg-
ar komst kyrrstaða á liann í ánni
Henmore þar sem leikmenn stóðu í
vatninu og handlönguðu bjór og
sígarettur þegtir líða tók á daginn.
Allt í einu tóku leikmenn neðri
bæjarhlutans sig til. komust upp úr
vatninu og fjórir leikmenn liðsins
virtust vera á leiðinni að gerti mark.
En áður en þeir komust að trjáboln-
um með boltann höfðu bílar flutt
nógu marga leikmenn efri bæjarhlut-
ans til varnar og atlögunni var
hrint.
Aö þessu sinni var leikið í tvodaga
og tókst að skora tvö mörk. Það cr
alltaf til fólk scm fer á knattspyrnu-
lciki vegna spcnnunnar og til að sjá
fullt af mörkum. Þcir í Ashbourne
hugsa ekki svona. Tvö mörk á
fimmtán klukkutímum er alveg nóg
fyrir þá. Ashbournebúar fylgjast að
vísu með tímanum cins og hvert ann-
að fólk og finnst því ekki ócðlilegt aö
bílar séu notaðir til að flytja nauð-
synlegan liðstyrk þegar mikið liggur
við. Aftur á móti var manninum sem
ætlaði að flýta leiknum með því að
smygla boltanum á mótorhjóii sínu
snarlcga sýnt rauða spjaldið.
(Stuöst við The Observer)
Knettinum má koma með nánast hvaða leið sem er að markinu. Þó var vélhjólamanni einum snarlega sýnt
rauða spjaldið þegar hann ætlaði að flýta leiknum með því að smygla botanum góða á hjóli sínu.
til Mars.
þessu leikfangi.
„Ég var búin að gera mér mínar
áætlanir," segir hún. „Skóli, loka-
próf, háskóli. En þá veiktist ég al-
varlega. „Hún var sjö ára gömul.
þegar hún fékk arsenikeitrun, cftir
að hafa boröað illa þroskuð jarðar-
ber. Mánuðum saman varð hún að
vera hálf blind inni í rökkvuðu her-
bergi. Hún lét móður sína færa sér
köggla af vaxi, sem hún bjó til úr
smádýr, heilan dýragarð.
Næstu þrjú árin var hún ýmist
heima eða á sjúkrastofnunum
heima og erlendis. Hún var send til
Aþenu, svo hún kæmist í hlýrra
loftslag og þaðan lauk hún prófi.
Eftir það sór hún að láta enga stund
lífs síns fara til ónýtis.
Auðvitað veit Martinc að það er
ekki lengur eitthvað undur, þótt
tölva hlýði skipunum. En það sem
gerir uppfinningu hennar svo ein-
staka er það hvc fljótt búnaðurinn
hlýðir. Hann gegnir á broti úr sek-
úndu meðan fyrirferðamikill bún-
aður frá Japan og Bandaríkjunum
þarf miklu lengri tíma.
Sænsku Saab-verksmiðjurnar
láta „Katalovox" stýra vélmennum
og Mercedes er að láta útbúa bíla-
síma með þessu tæki, þar sem ekki
þarf að velja númerið með
tökkum, heldur nægir að lesa það
upp í hljóðnema. Bandaríska
geimferðastofnunin NASA hyggst
líka taka tækið í notkun og er ætl-
unin að geimfarar geti stjórnað
myndavélum sínum með því, þegar
þeir eru utan við geimskip sitt.
Mest hefur það þó glatt Martine
að frægasti augnskurðlæknir Sov-
étríkjanna. prófessor Swjatoslav
Fjodorov, hefur keypt níu „Katal-
ovox" tæki, - hvert kostar um 300
þúsund ísl. krónur. Þessi frægi
læknir, sem þekktur er fyrir að færa
sjúklingana til sín á færibandi í
bókstaflegum skilningi, ætlar að
stjórna með tækinu smásjárbúnaði
stnum.
Eftirspurnin frá skurðlæknum er
sem sé mikil og líka frá leikfanga-
verksmiðjum um heim allan. Hún
gæti verið orðin milljónamæringur
á uppfinningunni. En hún kærirsig
ekkert um cinkaleyfi. Það er
stjörnufræðin sem á hug hennar
allan. Víst hefði verið heppilegra
fyrir Martine að láta framleiða tæk-
ið í verksmiðjum með fullkominn
búnað. cn ekkert fyrirtæki hefur
cnn fengist til þess vegna þcss hve
kaupendur eru þrátt fyrir allt fáir.
Því hefur hún tekið þann kost að
halda framleiðslunni innan fjöl-
skyldufyrirtækisins.
Fjölskyldan þurfti rekstrarfé, til
þess að geta kcypt nauðsynleg
áhöld til framleiðslunnar og greiða
tveimur samstarfsmönnum kaup.
En franskir bankar vildu ekkert
fyrir hana gera og vísuðu á stjórn-
málamennina, sem aftur vísuðu á
bankana. Loks fékk hún lán mcð
þeim skilyrðum að bankinn skyldi
eiga í fyrirtækinu tíu prósent,
vegna áhættu. „En hver er áhætt-
an?" spyr Martine. „Tækið hefur
staðist próf rcynslunnar og það er
nóg eftirspurn." Hún reiddist og
ákvað að reyna fyrir sér erlendis.
Þegar blöðin fréttu um þetta
varð mikið uppnám og tæknimálar-
áðherrann franski. Edith Cresson,
varð að svara fyrirspurnum um það
hví Frakkar færu svo illa með þenn-
an snilling. Ráðherrann reyndi að
krafsa sig út úr þessu mcö því að
segja að hér væri ckki um svo ein-
staka uppgötvun að ræða. Martine
fór því á endanum til Kaliforníu og
kom sér fyrir í Silicon Valley.
Bandarísk innflytjendayfirvöld
gerðu allt til þess að greiða götu
hennar.
Martine veit vel um snilligáfu
sína, þótt hún sé kona hlédræg.
„Það munu líða nokkur ár, þar til
Faðir hennar, sem er fatlaður, stjórnar hjólastólnum sínum með upp-
finningu dóttur sinnar.
„Katalovox“ er uppfinning sem tekur miklu stærri og flóknari búnaði
fram.
fram á sjónarsviöiö kemur annað
tæki á borð við „Katalovox". Hún
vill ekki fá einkaleyfi á uppfinning-
unni, því þá yrði hún að gera
leyndarmálið opinbert. „Það þyrfti
ekki annað en breyta einhverju
11tilræði, til þess að mín upfinning
hefði ekki einkarétt lengur." scgir
hún.
Hún lætur því ekkert upp um
hvernig tækið vinnur, en segir hæfi-
lcika þess til greiningar á manns-
röddinni byggjast á tækni sem er í
grundvallaratriöum ólík þeirri sem
fyrirfcrðamikill útbúnaður byggir
á. „Hefði ég verið búin að læra
tölvutækni í upphafi, hefði mér
aldrei dottið þetta í hug," fullyröir
hún, Hún segir að sérfræðingar
starfi í nokkurskonar lokuðu völ-
undarhúsi, sem þeir komist ekki út
úr.
Það eru fjölþættar gáfur hennar
sem gerðu henni |retta kleift, en
hún leikur á fjögur hljóðfæri, pí-
anó, liðlu, selló og fagott, og talar
sjö tungumál. Hún teiknar sjálf
húsgögnin sín og hefur allra handa
flugmannsréttindi.
A hún sér vin? „Ég á vini um
hcim ailan," segir hún. Hún hefur
ekkert á móti því að giftast ogeign-
ast börn. en nú hefur hún einkum
hugann viö að Ijúka stjörnufræði-
námi sínu. Hún vonast til þess að
geta cinn daginn breytt lögmáli
Keplcrs, sem sannaði að plánct-
urnar fara ekki eftir hringlaga
braut, heldur sporöskjulagaðri.
„Nú vitum við aö þetta er ekki
nema að nokkru leyti rctt," segir
hún. „Það eru til frávik og mig
dreymir um að finna formúlu fyrir
þeim."
Æðsti draumur hennar er annars
að fara með geimskipi til Mars. „Ég
heiti Martine (dóttir Mars) og er
fædd á þriðjudegi (Mardi á
frönsku, - marsdagur). Mars er
mín pláneta," segir hún.