Tíminn - 13.04.1986, Blaðsíða 16

16 Tíminn
Sunnudagur 13. apríl 1986
Hættu
jegar
amr
Vísindamenn hafa nú komist aö
því aö virkt samband er á milli
andlegrar líðanar og líkamlegrar.
Kvíöi, þunglyndi og streita geta
verið heilsunni hættuleg.
Andleg velferð mannkyns er besta
heilsuverndin.
Ellen hafði ekki þurft að leita
til læknis í mörg ár, þar til fyrir
stuttu. Þó annað fólk legðist í
pestir og væri iðulega með kvef,
þá virtist sem einhver héldi
hlífðarskildi yfir Ellen. En lánið
virðist hafa snúist gegn henni.
Snemma í janúar fékk hún
slæmt kvef, smitaðist síðan í
febrúar af flensu, og hefur síðan
haft slæman hósta sem hún
virðist ekki ætla að losna við.
Það hefur verið slæm tilviljun að
þetta skyldi koma fyrir um leið
og hún missti vinnuna um ára-
mótin, eftir að fyrirtækið sem
hún vann hjá lokaði vegna
rekstrarerfiðleika og það virðist
sem Eilen þurfi að fara að berj-
ast fyrir sínum starfsferli á ný.
En cr þetta tilviljun? Brjóstvitið
gæti sagt okkur að okkur væri
hættara við kvefi þegar við værum
undir álagi, en þegar okkur iíður
vel á sálinni. Það að hugarástand
geti valdið líkamlegum sjúkdóm-
um er þekkt úr þjóðsögum og
öðrum bókmenntum. En nú eru
jafnvel vísindamenn byrjaðir að
taka þennan möguleika alvarlega.
Samtök sálfræðinga, ónæmisfræð-
inga, taugasjúkdómafræðinga og
örverufræðinga, sérfræðinga sem
sjaldan lítaút fyrirsitt þrönga svið,
hafa nú tekið höndurn saman og
vinna á nýju sviði sem hefurfengið
mörg nöfn eins og til dæmis; hegð-
unar-ónæmisfræði. sálar-ónæmis-
fræði, og jafnvel „taugaónæm-
ismælingar". Bak við þessar fjöl-
þættu rannsóknir liggur löngunin
til þess að skilja efnafræðilegar og
líkamlegar verkanir á milli hugar
og líkama, og mögulega að geta
komiö í veg fyrir sjúkdóma scm
stafa af slæmu hugarástandi.
Fyrir aðéins tíu árum hefðu
ERLEND MÁLEFNL
Þórarinn Þórarinsson skrifar:
Stjórnir margra Ameríkuríkja
vantrúaðar á stefnu Reagans
Hvetja hann til að draga úr stuðningi við skæruliða
AF HÁLFU ríkisstjórnar Hondúras er það ekki viðurkennt, að þar
dvelji skæruliðar, sem stefni að því að steypa ríkisstjórn nábúaríkisins,
Nicaragúa, af stóli. Stjórn Hondúras lýsir jafnframt yfir því að það sé
yfirlýst stefna hennar, að engar árásir séu gerðar frá Hondúras inn í
nábúarikin. Skæruliðar þeir, sem berjast gegn stjórn Nicaragúa, hafist
nær eingöngu við í Costa Rica, öðru nábúaríki Nicaragúa.
Á sama tíma og stjórnin í Hondúr-
as lýsir þessu yfir, berst Reagan
forseti fyrir því, að þingið veiti 100
milljónum dollara til skæruliðanna,
sem berjast gegn stjórn sandinista í
Nicaragúa. Það er opinbert leynd-
armál að meginþorri þessara skæru-
liða, eða frá 10-15 þúsund hafi
bækistöðvar sínar í Hondúras.
Það er efalítið, að stjórn Hondúr-
as kærir sig ekkert um nærveru
þessara skæruliða og hún kýs að
losna við þá úr landinu. Hins vegar
æskir hún vafalaust stuðnings
Bandaríkjanna við her Hondúras til
þess að hann sé nógu öflugur til að
verja landamæri ríkisins og ekki
síður til að halda uppi lögum, því að
án hersins gæti hin sárafátæka alþýða
landsins reynt að brjótast til valda.
Almenn fátækt er sögð hvergi eða
óvíða mciri en í Hondúras.
Hondúriska ríkinu hefur að veru-
legu leyti verið haldið uppi með
styrk frá Bandaríkjastjórn. Hann
nam rúmum 200 milljónum dollara
á árinu 1985. Vegna þess, að Hond-
úras er fjárhagslega háð Bandaríkj-.
unum, verður ríkisstjórnin þar að
sætta sig við nærveru skæruliðanna,
sem hún vill opinberlega ekki kann-
ast við.
Er fregnir bárust um það, þegar
öldungadeild Bandaríkjanna var að
fjalla um fjárbeiðni Reagans til
skæruliðanna, að Nicaragúa hefði
ráðist inn í Hondúras, var ekki tekið
undir það af stjórn Hondúras fyrr en
seint og um síðir, og þá í því formi,
að Bandaríkin voru beðin um aðstoð
til að flytja hondúriskt herlið til
landamæranna. Aldrei bárust neinar
fréttir um vopnaviðskipti milli her-
ntanna frá Nicaragúa og Hondúras
og stjórn Nicaragúa mótmælti inn-
rásarsögunni sem uppspuna, enda
hún sennilega sett á svið af skærulið-
unt, ef einhver fótur er fyrir henni.
Margt bendir til, að sæmileg sam-
búð gæti haldist milli Hondúras og
Nicaragúa ef utanaðkomandi áhrif
kæmu ekki til. Sandinistar hafa ærn-
ar ástæður til að hafa áhyggjur af
fátækt og versnandi lífskjörum
heima hjá sér, þótt þeir bæti ekki við
sig ábyrgð og áhyggjum vegna fá-
tæktarinnar í Hondúras.
Að nafninu til hcfur lýðræðislega
kjörinn forseti farið með völd í
Hondúras síðan 1981, en áður fór
hcrinn með stjórnina. í rauninni
réði hann mestu áfram og ræður
enn, þótt nýr forseti væri kjörinn á
síðastliðnu ári á lýðræðislegan hátt.
Vegna mikils fjárstuðnings frá
Bandaríkjunum er herinn mjög háð-
ur þeim, og forsetinn er neyddur til
að fara að vilja hersins.
I HINU nábúaríki Nicaragúa,
Costa Rica, er lítil ánægja með
nærveru skæruliðanna, sem halda
Uppdráttur af Mið-Ameríku. í
Hondúras er miðstöð skæruiið-
anna, sem berjast gegn stjórn
Nicaragúa.
uppi árásum þaðan á Nicaragúa.
Costa Rica er eina ríki Mið-Amer-
íku, sem búið hefur við lýðræðislega
stjórn og velferðarstjórnarfar. Á
síðastliðnu ári náðist samkomulag
um það milli stjórna Nicaragúa og
Costa Rica að komið skyldi á alþjóð-
legri friðargæslu á landamærum rfkj-
anna og árásir yfir þau hindraðar á
þann hátt. Þetta hefur ekki komist í
framkvæmd, en leitað hefur verið
aðstoðar svonefndra Contadora-
ríkja til að koma þessu í framkvæmd.
1 Costa Rica fóru fram forseta-
kosningar á síðastliðnu ári og er
hinn nýkjörni forseti, Osar Arias, í
þann veginn að taka við völdum.
Arias er 43 ára lögfræðingur, ensku-
menntaður, og hyggst láta málefni
Mið-Ameríku til sín taka. Hann er
fylgismaður þess, að komið verði
upp alþjóðlegri friðargæslu á land-
amærum Nicaragúa og Costa Rica.
Nýlega hefur Arias í viðtali við
breskan blaðamann látið ummæli
falla, sem ekki hafa fallið Banda-
ríkjastjórn í geð. Hann lýsti sig
andvígan fyrirhugaðri fjárveitingu
til skæruliðanna, sem vilja steypa
stjórn Nicaragúa, og væri miklu
skynsamlegra að verja henni til efna-
hagslegrar uppbyggingar í Mið-Am-
eríku. Jafnhliða hefur Arias lýst sig
andvígan stjórnarháttum í Nicarag-
úa, en í valdabaráttunni við fyrrver-
andi einræðisherra þar, áttu sandin-
istar hclsta skjólshús sitt í Costa
Rica.
Það gildir jafnt um stjórnina í
Costa Rica og í Hondúras, að hún er
mjög háð fjárframlögum frá Banda-
ríkjunum. Það er því eftir aö sjá,.
hvernig Arias reynist eftir að hann
tekur við forsetaembættinu.
ÞEGAR átökin um Nicaragúa eru
undanskilin, hafa nýlegar forseta-
kosningar í Guatemala dregið að sér
mesta athygli í Mið-Ameríku. Þar
hefur herstjórn farið með völd síðan
1954, þegar herinn rak lýðræðislega
kjörinn forseta frá völdum með
tilstyrk Bandaríkjanna, en hann
þótti vinstri sinnaður. Forsetakosn-
ingarnar í Guatemala á fyrra ári
þóttu fara betur fram en búist hafði
verið við. Sigurvegari varð Vincio
Cerezo Arevalo, frambjóðandi
Kristilega flokksins. Cerezo, sem er
43 ára gamall, er kominn af efnuðum
ættuni. en hneigðist snemma til
vinstri og hefur þrívegis verið sýnt
banatilræði. Síðustu árin hefur hann
búið í Washington. Hann sigraði í
kosningunum með yfirburðum. Það
vakti athygli. þegar hann tók við
forsetaembættinu í janúar síðast-
liðnum, að Ortega, forseti Nicarag-
úa, var meðal boðsgesta. Cerezo
hefur lýst því sem markmiði sínu að
koma á friði í Mið-Ameríku.
Flestir fréttaskýrendur telja, að
Cerezo verði að fara gætilega í
þessum efnum, því að annars muni
herinn grípa í taumana á nýjan leik.
Hinum nýju forsetum Costa Rica
og Guatemala, sem vafalítið vilja
koma á friði f Mið-Ameríku, er það
verulegur styrkur, að þeir muni
njóta stuðnings Contadoraríkjanna,
en þau eru Mexikó, Venezúela,
Cólombía, og Panama. Þessi ríki
hafa um nokkurt skeið unnið að því
að koma á friði í Mið- Ameríku. Til
viðbótar við þau hafa nú bæst í
þennan hóp Brasilía, Uruguay, Arg-
entína og Perú. Öll þessi ríki hafa.
lagt til við Bandaríkjastjórn að hætta
stuðningi við skæruliða, sem vilja
steypa stjórn sandinista.
Þetta byggist m.a. á því, að þau
óttast, að styrjöld í Nicaragúa muni
líkleg til að hleypa af stokkunum
skæruliðahreyfingum í flestum eða
öllum ríkjum rómönsku Ameríku
og muni þannig gera illt verra. Það
stafi af misskilningi hjá Bandaríkja-
stjórn, þegar hún álíti að niðurlög
sandinista geti orðið til þess að gera
ástandið friðvænlegra. Til þess þurfi
að beita öðrum ráðum.