Tíminn - 22.06.1986, Blaðsíða 11

10 Tíminn
agur 22. júní 1986
Stiginn er fornt og
merkilegt fyrirbæri
Sagt frá Mielke prófessor, sem gert
hefur tröppur og stiga að sérgrein sinni
Hér segir frá manni sem fund-
iö hefur upp nafn á sérkennilegri
fræöigrein sem hann hefur
ástundað í áratugi. Fræðigreinin
nefnist „Scalologi" og þýöir það
tröppufræði.
Maður þessi er prófessor Fri-
edrich Mielke og er ekki vitað
um annan mann sem hefur rann-
sakað þetta svo lengi, eða í 30
ár. Fyndist annar slíkur maður
mundi prófessorinn áreiðanlega
taka honum fagnandi og bjóða
hann velkominn í félag sitt
“Tröppurannsóknafélagið.“ í
þvt' eru nú 40 meðlimir, arkitekt-
ar, verkfræðingar, húsasmíða-
meistarar og slíkir frá átta
löndum. Félagið hefur viðað að
sér handbókum um efnið, þar
sem um 10 þúsund gerðum af
tröppum og stigum er lýst. En
það er ekki aðeins stiginn og
trappan ein og sér sem er rann-
sökuð, heldur er líka skoðað
hvernig þetta fellur að umhverfi
mannsins og hvert hagnýtingar-
gildið er. í áranna rás er prófess-
orinn því búinn að mæla 3000
tröppur í báðum hlutum heima-
lands sín, Þýskalandi og er um
að ræða hringstiga, kórþrep,
turnstiga, spíralstiga án þrepa
o.s.frv. Hann hefur mælt þrep í
ráðhúsum, kirkjum, herbúðum,
kauphöllum, vöruhúsum,
sjúkrahúsum og á einkaheimil-
um og er þá fátt eitt talið. Hann
cr lærður í byggingaverkfræði
og finnst það mjög til vansa hve
stigagerð er helgað lítið rúm í
fræðibókum þeirrar greinar.
Hann segir að elstu tröppur
sem um er vitað sé að finna í
rústum Jerikóborgar, en að elstu
heimildir um stigasmíð hafi rit-
höfundurinn Vitruv ritað, en
hann var fæddur árið 84 fyrir
Krist. Varð hann fyrstur manna
til að lýsa því hve há þrep skyldu
vera, svo þau hentuðu mönnum
sem upp þau eða niður gengju
sein best.
Annar brautryðjandi var svo
ítalinn Andrea Palladío, (1508-
1580). Hann lýsti því hve mikil-
Mynd Hollendingsins Escher
af „endalausa stiganum".

Prófessor Mielke hefur rannsakað tröppur og stiga í 30 ár.
Eftirlæti hans er þó hringstiginn.
vægt væri að þrep væru „commo-
de al salire" eða auðveldar upp
að ganga, en mest kvað þó að
Frakkanum Francois Blondel
(1617-1686) en hann var verk-
fræðingur, stærðfræðingur og
arkitekt. Hann lýsti þeim líffræði-
legu þáttum í gangi venjulegs
manns og hvernig tröppur skyldi
smíða svo þær kæmu sem best til
móts við þessa þætti.
Annars á hæð á þrepum að
vera sem næst 50 sentimetrum,
en á þrepum sem höggvin voru í
trjáboli er notaðir voru sem
stigar í Noregi um 1700erþrepa-
hæðin 45 sentimetrar, en þrep
frá dögum Maya í Hondouras
eru 48 sentimetrar. í fornum
hofurn í Mexíkó er hæðin 49
sentimetrar.
Nærri mun láta að maður taki
76 sentrimetra í skrefi er hann
gengur á jafnsléttu, en þegar
hann gengur upp stiga er honum
eðlilegast að taka 63 sentimetra.
Þegar um halla er að ræða sem
er 20 gráður er varla þörf á að
hafa nein þrep en þegar hallinn
er kominn yfir 20 gráður og allt
að 75 gráðum verður að gera
þrep. Þegar hallinn er orðinn
75-90 gráður þarf stiga.
„Þegar brattinn eykst verður
ÚTILEGAN heppnast betur með
niðursuðuvörum frá Kjötiðnaðarstöð KEA.
Matreiðslan gengur fljótar, innihaldið helst
óskemmt þrátt fyrir hita og holótta
vegi - en umfram allt er maturinn
goður.
Við bjóðum þér tæpan tug mismunandi
rétta - hvorki meira né minna.
NAUTAKJÓ*
KJÖTIÐNAOARSTÖf)
Sími: 96-21400
Saxbauíi
Sunnudagur 22. júní 1986
Tíminn 11
Löngum hafa stigar verið
fötluðum þyrnir í augum.
Hugvitsmaður einn fann upp
þennan búnað, sem gerir
þeim kleift að ferðast um
þessar torfærur.
lárétti hlutinn á þrepinu að
verða minni,“ segir prófessor-
inn. „En eftir því sem þrepin
verða lægri þarf lárétti hluti
þrepsins að verða breiðari. Þetta
eru lögmál sem engin tækni eða
hugvit fær breytt. Algert hámark
er að tröppur séu 63 sentimetrar
á hæð. Eftir það ofbjóða þær
öllu venjulegu fólki.
Allir sem smíða tröppur verða
að leita að rétta jafnvæginu við
gerð þeirra, svo þær verði sem
þægilegastar í notkun og sam-
svari hreyfingum mannsins.
Þetta samræmi finnst hins vegar
ekki nema maður þekki til
mannslíkamans."
Nýlega fór hann ásamt sjö
félagsmönnum til Tékkóslóva-
kíu og mældi þar 42 tröppur á
tíu dögum. „Ég mæli venjulegar
tröppur á kortéri," segir hann,
„en flóknari gerðir á þrem
dögum.“
Förin til Tékkóslóvakíu var
farin vegna þess að í Þýskalandi
var ekki að finna tröppur sem
voru tvöfaldar og sameinuðust á *
einum palli, eins og algengt var
í Tékkóslóvakíu fyrir 100-200
árum, svo sem í Veitsdom í Prag
og í Pragkastalanum.
„Ég varð líka mjög undrandi
fyrir skömmu," segir Mielke,
þegar ég fann tröppur í Bæ-
heimi, sem ég vissi ekki um
aðrar slíkar nema á Möltu.“
Hann reynir nú að forvitnast um
það með bréfaskriftum til
ítalskra, spánskra og franskra
arkitekta, hvort um eitthvað
samband hafi verið að ræða á
milli Bæheims og Möltu í stiga-
gerð á fyrri tíð. Annað furðulegt
fyrirbæri taldi hann líka er hann
rakst á tröppur í smábæ í Gött-
ingen sem báru allt svipmót
múhameðskrar tísku í stiga-
gerð,“ en þær tröppur voru frá
13. öld. Ef til vill hafði einhver
farandsmiður gert tröppurnar og
þá kannske tyrkneskur, en tyrk-
neskir iðnaðarmenn eru nú
margir í Þýskalandi, eins og
flestum er kunnugt.
En hvaða gerð af þrepum og
stigum gest honum best að?
„Það eru hringstigar með
krappri sveigju," segir Mielke,
„þar sem allt stefnir að miðjunni
eða kjarnanum.“
En er það eitthvað sem hann
telur hafa einkennt stiga í
heimalandi hans öðru fremur í
tímans rás?
„Þar til fyrir fimmtíu árum
var það ófrávíkjanleg regla hér
í landi að gleyma ekki dauðan-
um,“ segir hann. „Allir stigar
voru þannig úr garði gerðir að
það var auðvelt að bera líkkistu
niður þá.“
?re.?um hrin9leikahússins forna í Verona fylgdust menn þrep Kukulcan-pýramídans í Mexico taka mið af dagatalinu. Á
með viðureign skylmingaþræla við villidyr og hverja aðra, en pýramídanum eru fjórar tröppur sem hver er 91 þrep, - eða 365
þeir urðu að einskonar „poppstjörnum" síns tíma. a||s.
Til afgreiðslufólks
BANKAK0RTA
Ef viðskiptavinur greiðir fyrir vöru eða þjónustu með tékka
skal hann útfylla tékkann í þinni viðurvist
og framvísa bankakortinu ásamt tékkanum.
SPARIBANKINN
REIKNINGS AO O A f—
NÚMER_____
^ocinin fiCQM
-tr .
SPARIBANKINN

Þú athugar:
O hvort bankakortið sé frá sama banka og tékkinn
0 að gildistími kortsins sé ekki útrunninn
© fæðingarár með tilliti til aldurs korthafa
O hvort undirskrift á tékka sé í samræmi við rithandarsýnishorn á bankakorti.
Séu ofangreind atrlði í lagi
© skráir þú númer bankakortsins (6 síðustu tölurnar) neðan við undirskrift
útgefanda tékkans. Þetta gildir um alla tékka, óháð upphæðinni.
Bankakortið - tákn um traust tékkaviðskipti
Alþýðubankinn - Búnaðarbankinn - Landsbankinn - Samvinnubankinn
Útvegsbankinn - Verzlunarbankinn - Sparisjóðirnir