Tíminn - 22.06.1986, Blaðsíða 15

Sunnudagur 22. júní 1986
Tíminn 15
hræðilegur. Þótt kuldinn úti væri
gjarna um 30 gráður, var jafnvel
enn kaldara inni. Fólk reyndi að
negla fyrir gluggana og koma sér
upp ofnum sem kyntir voru með
öllu því sem tiltækt var, húsgögn
voru brotin í eldinn.bækur og
blöð voru brennd.
Umsátrið stóð í 900 daga, eins
og alkunnugt er, en þessi fyrsti
vetur var verstur. Það voru alls
engir aðflutningar, sem nærri
má geta og brátt tók hungrið að
sverfa að. Móðir mín var meðal
þeirra sem dóu fyrstir, en alls
áttu 600 þúsund manns eftir að
týna lífinu í umsátrinu. Það er
sorglegt að koma í grafreitinn,
þar sem allt þetta fólk liggur
jarðsett.
Það jók enn á neyðina að
eldar kviknuðu í ýmsum birgða-
geymslunum í borginni, þar sem
ógrynni af matvælum urðu eyði-
leggingunni að bráð og við það
rýrnaði sá skammtur sem fólki
var ætlaður enn. Brauðskammt-
urinn fór sífellt minnkandi og
var lengstum aðeins 125 grömm
af lélegu brauði. Það má sjá
þennan hungurskammt á safni
því í Leningrad, sem stofnað
hefur verið til minningar urn
umsátrið.
Ég og margir reyndum að
grafa í rústum birgðageymsl-
anna eftir leifum af einhverju
matarkyns og það sem fannst
reyndi fólk að sjóða í vatni og
drekka. Ég man líka að við
fundum trélím og reyndum að
leggja okkur þetta til munns.
Það var seigt undir tönn og þá
var tekið til bragðs að vatns-
blanda það og sjóða. En þá var
lyktin svo andstyggileg að maður
ætlaði ekki að koma þessu niður
og því var reynt með ýmsum
ráðum að bæta bragðið. Við
blönduðunt límið líka stundum
með trémylsnu.
Við þessar skclfilegu aðstæð-
ur hélt hergagnasmíðin samt
áfram í verksmiðjunum í borg-
inni. Fólk svaf á vinnustaðnum
við vélarnar. Enginn vildi gefast
upp eða láta taka sig til fanga.
Já, við trúðum því alltaf stað-
fastlega að við mundum vinna
þessa baráttu á endanum. Ann-
ars hefðum við ekki haldið þetta
út svona lengi. En þeir voru
margir sem ekki lifðu að sjá
sigur í þeirri baráttu, og ég lifði
einn af úr mínum herflokki, sem
einkum var samsettur af okkur
skólafélögunum.
Leiðin yfir Ladogavatnið
En loks opnaðist leið yfir
ísinn á Ladogavatni og aðstoð
og birgðir tóku að berast til
borgarinnar og það tókst að
flytja marga þeirra burtu sem
verst voru á sig komnir. Þótt
flutningarnir lægju undirstöðug-
um árásum átti þessi vegur, sem
síðan hefur verið kallaður „veg-
urinn til lífsins", eftir að bjarga
okkur.
Ég var á meðal þeirra sem
fluttir voru burt þessa leið. Ég
var þá 22j a ára og vóg ekki nema
32 kíló, þegar ég var lagður inn
á sjúkrahús. Ég gat þá varla
gengið lengur og öll meltingar-
færin voru úr lagi gengin. Það
voru fjölmargir sem dóu eftir að
þeir komust á sjúkrahús. Kraft-
arnir voru svo gjörsamlega
þrotnir að þeim varð ekki
bjargað. Fólk dó meira að segja
sex eða sjö mánuðum eftir að
það komst undir læknishendur.
Sjálfur missti ég alla nn'na
aðstandendur í Leningrad. Ég
stóð einn uppi.
Straumhvörf
En svo fóru að verða straum-
hvörf í styrjöldinni. Fyrst var
það sigurinn við Moskvu og
síðan við Stalingrad og við
Kursk. Til að byrja með voru
allar helstu verksmiðjurnar í
Evrópuhluta Sovétríkjanna, en
svo var farið að flytja verksmiðj-
urnar austar á svæði sem ekki
voru í hættu fyrir óvinahernum
og hergagnasmíðin tók að auk-
ast stórlega. Hægt og hægt sner-
ist staðan og Þjóðverjar urðu að
láta undan síga.
Þegar styrjöldinni var lokið
vann ég um skeið í verksmiðju
við flugvélasmíðar. en þá æxluð-
ust málin svo að ég fékk inn-
göngu á diplomataskóla 1947 og
var senn sendur til starfa á
hernámssvæði okkar í Þýska-
landi. Nei, við bárum ekki
hefndarhug til þýsku þjóðarinn-
ar. Við stefndum markvisst að
því að uppræta fasísk öfl í Þýska-
landi, en vildum láta Þjóðverj-
um að öðru leyti sjálfum eftir að
byggja upp eigið land og stjórna
því. Stalin sagði líka: „Hitlerar
koma og fara, en það verður
alltaf Þýskalandi.“
Það átti fyrir mér að liggja að
starfa í Þýskalandi bæði austan
og vestan við meira og minna í
25 ár og í 17 ár hef ég verið þar
búsettur. Þess vegna tel ég mig
þekkja vel til mála þar. Við
ætluðumst aldrei til að Þýska-
’ landi yrði skipt. Það voru banda-
menn okkar úr stríðinu sem
stofnuðu Sambandslýðveldið og
vildu einangrasovéska hernáms-
svæðið og því var ekki um annað
að ræða en fara eins að. Þýska
alþýðulýðveldið var sett á stofn
og Grotewohl varð fyrsti forseti
þess.“
Viljum ekki stríð
„Því er oft haldið fram í
vestrænum blöðum að Sovétrík-
in vilji stríð. Það er ósatt., Við
vitum hvað stríð er og viljum
ekki stríð. Lítum á almenna
borgara okkar. Þeir munu verða
kallaðir á vígvellina til þess að
deyja þar. í stað þess að fram-
leiða nauðsynjar handa þjóðinni
yrði öllum verksmiðjurekstri
stefnt til stríðsþarfa. Skattar
yrðu marghækkaðir og kreppa
að kjörunum. Nei, við höfum
ekki áhuga á stríði.
Þær tillögur sem miða að friði
hafa líka allar komið frá okkur.
Það þarf ekki annað en lesa
íslensk blöð til þess að sjá þetta.
Við höfum borið fram tillögur
sem miða að útrýmingu kjarna-
„í byrjun urðum við að hörfa undan sóknarþunga óvinanna"
Síður úr dagbók ungu stúlkunnar, Tönju Savicheva, sem Kosarev, sendiherra, getur um í
viðtalinu. Einn af öðrum týna ættingjar hennar iífi í hungursneyðinni. Á blaðinu efst til hægri
stendur: „Mamma dó klukkan 7.30 í morgun, 13. maí 1942.“ Á blaðinu til hægri að neðan er
skrifað: „Bara ég, Tanja, er lifandi."
vopna og eftirliti með efnavopn-
um. En þessar tillögur hafa ekki
fengið hljómgrunn hjá Banda-
ríkjamönnum, því þar eru sterk-
ir aðilar sem hagnast á að við-
halda spennu, menn sem stöðugt
vilja viðhalda vopnasmíði, sem
þeir safna með gífurlegum auð-
æfum.
Við höfum líka lagt til frið-
samlega hagnýtingu geimsins,
sem Bandaríkjamenn vilja víg-
væöa. í geimnum höföum við
verið að byggja stövar, þar sem
ýmis málmsmíði og lyfjagerð fer
fram, sem varla er unnt að
framkvæma á jörðu niðri. Reynski
Sovétríkjanna í geimvísindum
er mikil og við hölum nóg fram
að leggja til slíkrar vísindalegrar
samvinnu milli þjóða.
A safninu í Leningrad um
umsátriö má sjá bréf frá lítilli
stúlku sem hélt dagbók þessa
daga. Þar hefur hún skrifað: „í
dag dó amma.“ Daginn eftir
skrifar hún. „í dag dó systir
mín.“ Þar hættir dagbókin sem
röðin er komin að hcnni sjálfri.
Við ölum æskulýð okkar upp í
andúð á stríði og reynum allt til
að hann gleynii því ekki hverjar
ógnir fylgja styrjöldum. Friður
er það mikilvægasta sem heim-
urinn þarf að berjast fyrir á
okkar dögum.“
íbúar Leningrad hafa grafið sig niður á hálffrosna vatnsleiðslu.