Tíminn - 02.12.1986, Blaðsíða 18

18 Tíminn
BÆKUR
Þriðjudagur 2. desember 1986
Bókaútgáfa Menningarsjóðs gefur
að vanda út allmarga titla í ár.
Stærsta verkefni útgáfunnar að þessu
sinni er lokabindi íslenskra sjávar-
hátta eftir dr. Lúðvík Kristjánsson,
sem þegar hefur verið skýrt frá hér í
blaðinu. Þetta bindi er hið fimmta í
röðinni, en alls er verkið orðið 2530
blaðsíður og myndir rúmlega tvö
þúsund.
En Menningarsjóðursendireinnig
frá sér annað stórvirki í ár, og er það
Þjóðhátíð 1974 eftir Indriða G. Þor-
steinsson. Þetta verður tveggja
binda glæsilegt ritverk um mestu
þjóðhátíð íslendinga fyrr og síðar,
hannað af Kristínu Þorkelsdóttur
sem var höfundur þjóðhátíðarmerk-
isins 1974. Ritið verður skreytt
fjölda mynda frá þjóðhátíðinni á
Þingvöllum, Reykjavíkurhátíð og
héraðshátíðum víða um land.
Af öðrum bókunt er að nefna Hjá
fólkinu í landinu eftir dr. Kristján
Eldjárn. í henni eru 25 ræður og
ávörp sem hann flutti þjóðinni í
forsetatíð sinni, en útgáfan er gerð í
tilefni af því að dr. Kristján hefði
orðið sjötugur hinn 6. desember.
Af skáldverkum er að nefna
Refsku, nýja skáldsögu eftir Kristján
J. Gunnarsson fyrrverandi fræðslu-
stjóra. Að því er segir í kynningu
forlagsins gerist sagan í orði kveðnu
á árdögum íslandsbyggðar og minnir
víða á íslendingasögur um brag og
túlkun. Þá kemur einnig út ljóðabók
eftir sr. Bolla Gústavsson í Laufási
sem nefnist Borðnautar, og bókin
Rannsóknarferðir Stefáns Stefáns-
sonar skólameistara, í samantekt
Steindórs Steindórssonar frá
Hlöðum, en í henni segir frá rann-
sóknarferðum Stefáns á árunum
1888-96.
Þá gefur Menningarsjóður út bók-
ina Leyndarmál Laxdælu eftir dr.
Hermann Pálsson í Edinborg, þar
sem hann fjallar um athyglisverða
staði í sögunni. Þá koma út Ljóð og
ritgerðir eftir Jóhann Jónsson, sem
lést 1932, og er bókin gefin út í
tilefni af 90 ára afmælisdegi hans
sem var 12. september. Líka kemur
út skáldsagan Skuggar feðranna eftir
Indríði G. Þorsteinsson - gefur út
mikið rit um þjóðhátíðina 1974.
Mykhailo M. Kotsjúbinski í þýðingu
þeirra Guðmundar Daníelssonar og
Jerzy Wielunski. Það er ástar- og
bændalífssaga frá Suðvestur-Úkra-
ínu.
Eftir Gylfa Gröndal ritstjóra kem-
ur bókin Eilíft andartak, sem hefur
að geyma Ijóð og Ijóðaþýðingar
hans á verkum eftir fræg norræn
skáld. Eftir Steinar Sigurjónsson
kemur skáldsagan Singan Rí, og
eftir Trausta Einarsson kemur ritið
Hvalveiðar við ísland 1600-1939,
sem birt er í ritröðinni Studia histor-
ica.
Þá er komin út bókin Ást og
útlegð eftir Matthías Viðar Sæm-
undsson í ritröðinni Studia Island-
ica. Andvari kemur einnig út að
vanda, en þar birtist m.a. í ár
æviþáttur um dr. Gunnar Thor-
oddsen forsætisráðherra eftir dr.
Gunnar G. Schram. Líka kemur
Almanak Hins íslenska þjóðvinafé-
lags út með Árbók íslands 1985 eftir
Heimi Þorleifsson menntaskóla-
kennara. -esig
Utgáfubækur Menningarsjóðs
■■jÆKUR
ÁLDNER
HAFA
ORDID
tJín Stefáisdóttti
FimÚAUgur Snuitason
Helga Gtawiarxtótrir
lödríAt <». Þontetittúin
Jóhamt Ántavrm
S-guiður tvliiuwn
Þórtrinn Vtgfúíujn
EíHnfpiirí
tktáfti
Aldnir hafa
orðið
15. bindi
Erlingur Dvíðsson rithöfundur
sendir nú frá sér 15. bindi þessa
einstæða ritsafns, sem nú er orðið
mikið bæði að vöxtum og
vinsældum. AUs eru sögumenn
orðnir 105, og bækurnar 15 eru,
auk þess að vera skemmtilegar
aflestrar, merkar heimildir um
ættfræði, atvinnusögu, þjóðhætti,
sagnfræði og margt fleira. Þótt
þeir, sem hér segja frá, séu enn á
lífi og flestir í fullu fjöri, þá spegla
frásagnirnar liðinn tíma, sem
fjarlægist ört á okkar miklu
breytingatímum. — Þau, sem
frásagnir eiga í þessu bindi, eru:
Elin Stefánsdóttir húsfreyja og
ljósmóðir að Miðfelli í Hreppum,
Finnlaugur Pétur Snorrason frá
Syðri-Bægisá í Öxnadal, Helga
Gunnarsdóttir verkakona á
Akureyri, Indriði G. Þorsteinsson
rithöfundur í Reykjavík, Jóhann
Árnason í Rammagerðinni á
Akureyri, Sigurður Elíasson
iðnrekandi í Kópavogi og Þórarinn
Vigfússon skipstjóri á Húsavík.
í greipum elds
og ótta
Þetta er fjórða skáldsaga
Birgittu H. Halldórsdóttur. Fyrri
bækur hennar eru: Inga, Háski á
Hveravöllum og Gættu þín
Helga. Öllum hefur bókum hennar
verið vel tekið og ljóst, að þær
njóta vaxandi vinsælda, enda
hefur Birgitta haslað sér völl á
sviði spennuskáldsagna, en það
hafa fáir íslenskir rithöfundar
reynt.
Sögusvið þessarar bókar er við
Eyjafjörð. Margar helstu
persónurnar eru kennarar við
skóla í nágrenni Akureyrar, þar á
meðal Rósa, sem ung að árum
hafði fellt ástir til Halldórs
skólabróður síns og átt með
honum soninn Óskar. En þau
fengu ekki lengi að njóta ástar
sinnar. Síðar áttu þó örlögin eftir
að leiða þau saman, en áður hafði
mikið vatn runnið til sjávar og
atburðarásin í lífi Rósu var bæði
hröð og fjölbreytileg. -
Hugkvæmni og fjörugt
ímyndunarafl höfundar nýtur sín
með ágætum í þessari bók.
Ólíklegustu atburðir verða hver af
öðrum og frásögnin er þrungin
sívaxandi spennu. Þetta er íslensk
ástarsaga og afbrotasaga, en
umfram allt íslensk nútímasaga. —
Káputeikningu gerði
Auglýsingaskrifstofan Delfi
(Bernharð Steingrímsson.)
ArtDERS BÆHSTÍD
QOÐ ^ HETJUR
I HEIÐI1UM SIÐ
Undirstöðuverk um foman
íslenskan menninqararf
BIRGITTA H.HflLLDORSDOTTIR
i greipum
eids og ótta
Alþýðlegt fræðirit um
goða- og hetjusögur
Goð og het jur í
heiðnum sið
Undirstöðuverk um fornan
íslenskan menningararf eftir
Anders Bæksted í þýðingu
Eysteins Þorvaldssonar lektors.
Bókaútgáfan Örn og Örlygur hf.
hefur gefið út bókina Goð og
hetjur í heiðnum sið en eins og
segir í undirtitli bókarinnar er hér
um að ræða fornan íslenskan
menningararf. Höfundur
bókarinnar er Anders Bæksted en
þýðandi Eysteinn Þorvaldsson
lektor.
Bókin Goð og hetjur í heiðnum
sið er stærsta og vandaðasta rit
um goðsögur og hetjusögur sem
komið hefur út á íslensku. Hér er
brugðið upp skýrum myndum af
heiðnum átrúnaði og stórbrotinni
veröld goðsagnanna. Jafnframt er
sýnt fram á hvernig hin heiðnu
lífsviðhorf birtast ljóslifandi í
hetjum forsagnanna, einkalífi
þeirra, framgöngu og örlögum.
Raktar eru helstu goðsögur
norrænna manna og sagt frá
hlutverki þeirra í daglegu lífi
forfeðra okkar. Einnig eru hér
endursagðar norrænar hetjusögur
miðalda sem byggja á
ævagömlum sagnaarfi þar sem
hin fornu goð eru jafnan í
námunda við róstursamt mannlíf.
Bókin er ríkulega myndskreytt
og í rauninni listaverkabók á sínu
sviði. Þar á meðal er fjöldi
litmynda úr íslenskum handritum.
Þýðandinn segir í formála
sínum m.a.: Bæksted var
gjörkunnugur norrænni
menningu og ekki síst íslenskum
fornbókmenntum enda metur
hann þær mikils og þær eru ein
helsta undirstaða þessa verks.
Þetta er ítarlegasta rit sem komið
hefur út á íslensku um heiðinn sið
í Norðurevrópu, og ekki hefur
heldur fyrr komið út á íslensku
bók sem tengir svo skýrlega
saman fræðslu um heiðinn
átrúnað og heiðin lífsviðhorf sem
birtast í fornum, norrænum
hetjusögum. Mörkin milli
goðsagna og hetjusagna eru oft
óljós og stundum hefur blandast
efni milli þeirra.
Bókin Goð og hetjur í heiðnum
sið er sett og prentuð í prentstofu
G. Benediktssonar og bundin í
Arnarfelli hf. Kápu hannaði
Sigurþór Jakobsson.
Ólafur Halldórsson:
Horfnir heimar
Nýju ljósi varpað á leynd-
ardóma sögunnar
Út er komin hjá Erni og Örlygi
bók um forvitnilegt efni. Nefnist
hún Horfnir heimar og er eftir
Ólaf Halldórsson kennara. í bók
þessari leitast Ólafur við að varpa
nýju ljósi á ýmsa leyndardóma
sögunnar. Framan á bókinni er
mynd af líkneski sem indíánar í
Mið-Ameríku gerðu af guði sínum
Quetzalcoatl, sem var
hvítskeggjaður. Undir myndinni
er varpað fram þeirri spurningu
hvort hér hafi verið um að ræða
Björn Breiðvíkingakappa.
Það má með sanni segja að í
þessari nýstárlegu bók kannar
höfundurinn ýmsa þætti
heimssögunnar sem og sögu
íslands, - þætti sem höfundar
hefðbundinna vísindarita og þá
sérstaklega sagnfræðirita hafa
veigrað sér við að fjalla um eðá
taka afstöðu til.
Víða er leitað fanga og áleitnum
spurningum svarað:
Á fjölbreytileg siðmenning
jarðarbúa rætur að rekja til einnar
móðurmenningar?
Er kominn tími til að hrista
rækilega upp í viðteknum
hugmyndum um uppruna
íslendinga?
Við lestur þessarar bókar fer
lesandinn um ýmsa baksali
sögunnar, allt frá spurningunni
um það hverjir námu ísland
fyrstir, til bollalegginga um það
hvaðan frumstæðum ættflokki í
Vestur-Afríku barst víðtæk
þekking í stjörnufræði, svo sem
fylgistjömu Síríusar og
umferðartíma hennar. Lesandinn
fær svör við ýmsum áleitnum
spurningum við lesturinn en
verður jafnframt að taka afstöðu
til margra þeirra hluta, er hann
rekst á sem þátttakandi í þessari
spennandi könnunarferð.
Bókin Horfnir heimar er sett og
prentuð hjá Steinholti hf. en
bundin i Arnarfelli. Kápugerð
annaðist Hrafnhildur
Sigurðardóttir.
ÓLAFUR HAtUXteUN
Hrafn á
Hallormsstað
og lífið kringum hann
skráð af Ármanni
Halldórssyni
Örn og Örlygur hafa gefið út
bókina Hrafn á Hallormsstað og
lifið kringum hann. Ármann
Halldórsson skráði.
Hrafn Sveinbjarnarson á
Hallormsstað er nú á
áttræðisaldri. Hann byrjaði
lífsferilinn sinn á Hólmum í
Reyðarfirði og átti heima í
bernsku í Búðareyrarþorpinu, en
ólst upp á Sómastöðum eftir hann
. HRAFN
AHALLORMSSTAÐ
missti móður sína átta ára að aldri
og þangað til hann réðst kyndari
að Húsmæðraskólanum á
Hallormsstað haustið 1932.
Eins og áður segir hefur
Ármann Halldórsson fært sögu
Hrafns í letur eftir frásögn hans og
fleiri heimildum. Fjallað er um þá
þróun sem átt hefur sér stað niðri
á Fjörðum og á Héraði um
ævidaga Hrafns og raunar áður en
hann kemur til sögunnar. Fjöldi
manna á Austurlandi kemur við
sögu Hrafns þótt Reyðfirðingar og
Héraðsmenn séu þar í
fararbroddi. Lýsingar á aldarfari
og lífsháttum á Austfjörðum eru
þess eðlis að bókin mun verða
talin merk heimild um það efni er
stundir líða.
Bókin um Hrafn á Hallormsstað
er sett og prentuð í Prentstofu G.
Benediktssonar en bundin hjá
Arnarfelli hf. Kápugerð annaðist
Sigurþór Jakobsson.
Margit Ravn:
Björg hleypur
að heiman
Bókaútgáfan Hildur hefir á
undanförnum árum endurútgefið
hinar kunnu unglingasögur
norsku skáldkonunnar Margit
Ravn, sem nutu mjög mikilla
vinsælda fyrir 30-40 árum og eiga
enn marga aðdáendur, eldri og
yngri.
Nú kemur 22. bókin af
endurútgáfunni.
Þessi saga gerist að nokkru leyti
á íslandi, því að aðalpersóna
sögunnar fer með hálfíslenskri
fjölskyldu til íslands í frí. Þar
lendir hún í ástarævintýri, en
staðfestist þó ekki hér.