Tíminn - 11.07.1987, Blaðsíða 7

Laugardagur 11. júlí 1987
Tíminn 7
BUNAÐARFELAG
ÍSLANDS
STOFNAÐ 1837
félögunum, þar sem hreppabúnað-
arfélögin eru.
Forsetar, formenn og
búnaðarmálastjórar
í gegnum tíðina
Forsetar og síðar formenn Bún-
aðarfélagsins hafa verið þessir:
Þórður Sveinbjörnsson háyfir-
dómari frá 1837 til 1856. Ólafur
Pálsson tekur við. og er til 1868.
Við af honum tekur Halldór Kr.
Friðriksson sem var kennari við
Lærða skólann. Hann var til ársins
1901. Hann var jafnframt fyrsti
formaður Búnaðarfélags íslands.
Síðan tekur Þórhallur Bjarnason
síðar biskup við formennsku og er
til 1907 og eftir honum kemur
Guðmundur Helgason sem er til
1917. Eggert Briem bóndi í Viðey
er formaður í tvö ár en Sigurður
Sigurðsson frá Draflastöðum var
kosinn formaður árið 1919. Með
breytingu í jarðræktarlögunum
árið 1923 er hann ráðinn búnaðar-
málastjóri. Árið 1923 verður Guð-
jón Guðlaugsson frá Ljúfustöðum
formaður Búnaðarfélagsins, en
síðan kemur Tryggvi Þórhallsson
árið 1925, síðan Magnús Þorláks-
son Blikastöðum árið 1935 til 1939
þegar Bjarni Ásgeirsson frá Reykj-
um tekur við og er til 1951. Þor-
steinn Sigurðsson Vatnsleysu er þá
kosinn formaðuren ÁsgeirBjarna-
son Ásgarði var formaður frá 1971
til 1987. Ásgeirbaðstundanendur-
kjöri á síðasta búnaðarþingi og við
af honum tók núverandi formaður
Búnaðarfélagsins, Hjörtur E. Þór-
arinsson á Tjörn í Svarfaðardal.
Búnaðarmálastjórar hafa verið
sem fyrr segir Sigurður Sigurðsson
frá 1923 til 1935. Metúsalem Stef-
ánsson var annar af tveimur búnað-
armálastjórum árin 1926 til 1935,
en árið 1935 tekur Steingrímur
Steinþórsson til 1963. Þá tekur
Halldór Pálsson við og hann hættir
árið 1980 þegar Jónas Jónsson
tekur við. Ólafur E. Stefánsson var
eitt ár búnaðarmálastjóri, þ.e. árið
1964ámeðan Halldórvaríleyfi.
ABS
Aðspurður um helstu breytingar
á starfi búnaðarmálastjóra síðan
hann tók við árið 1980, nefndi
Jónas einkum þær breytingar sem
orðið hafa vegna tölvuvæðingar.
Gífurleg breyting hafi orðið þegar
búnaðarsamböndin fóru að taka
tölvuna í sína notkun.
Með svokölluðu bændabókhaldi
sem hefur verið þróað í samvinnu
milli búnaðarsambandanna og
Búnaðarfélags íslands er búið að
treysta grundvöllinn að hagfræði-
legum leiðbeiningum. Öll búnað-
arsamböndin eru búin að kaupa
tölvubúnað en eru misjafnlega
langt komin í því að taka hann í
notkun.
Tveir ráðunautar hafa starfað
um skeið að því að skipuleggja
þessa tölvunotkun í leiðbeininga-
starfinu.
Annað sem reynt hefði verið að
efla væri leiðbeiningastarfsemi í
nýju búgreinunum. Fækkað hefði
verið ráðunautum í hefðbundnu
greinunum, m.a. vegna aukinnar
tölvunotkunar og ráðunautar færð-
ir yfir í nýbúgreinarnar. Nú sinntu
tveir ráðunautar loðdýraræktinni,
nýbúið væri að ráða ráðunaut í
matfiskeldi auk þess sem ráðunaut-
ar störfuðu í hlunnindum og í
ferðaþjónustu. ABS
Hjörtur E. Þórarinsson formaður Búnaðarfélags íslands:
Búnaðarfélagið síungt
þrátt fyrir 150 árin
Hjörtur E. Þórarinsson bóndi á Tjörn, formaður Búnaðarfélags íslands.
Hjörtur E. Þórarinsson bóndi á
Tjörn í Svarfaðardal var fyrst kjör-
inn aðalfulltrúi á Búnaðarþing árið
1971 og settist þá strax í stjórn.
Hjörtur hefur búið á Tjörn
ásamt konu sinni, Sigríði Hafstað
síðan 1950 og hefur því búið þar í
37 ár og býr þar enn. Um áramótin
mun næst yngsti sonur Hjartar,
Kristján Eldjárn og kona hans
Kristjana Arngrímsdóttir einnig
hefja búskap á Tjörn.
Tíminn tók Hjört tali í tilefni
150 ára afmælis Búnaðarfélags ís-
lands og spurði hann fyrst hvað
væri í verkahring formanns og
stjórnar Búnaðarfélags íslands?
„Ja, þú segir nokkuð. Einu sinni
í mánuði kemur stjórnin saman til
þess að taka ákvarðanir um alls
konar erindi sem berast allsstaðar
að. Á búnaðarþingum er formað-
urinn sjálfkjörinn forseti þingsins
og hinir stjórnarmennirnir eru
varaforsetar. Ég er búinn að skipa
það veglega embætti í 17 ár að vera
annar varaforseti á Búnaðarþing-
um og hef því fengið að setjast í
forsetastólinn svona einu sinni,
tvivsar og stundum aldrei.
„Áhrifa Búnaðarfélags-
ins gætir mjög viða“
Það er kannski erfitt að skil-
greina verkahringinn, hann er nátt-
úrlega að taka ákvarðanir um t.d.
mannaráðningar og vera búnaðar-
málastjóra til hægri handar og
aðstoða hann í störfum hans. Einn-
ig að afgreiða þau mál sem berast
Búnaðarfélaginu. Mjög margir að-
ilar óska eftir að Búnaðarfélag
íslands gefi umsögn um tiltekin
mál þótt félagið sé ekki ákvörðun-
araðili í þeim öllum. T.d. óskar
Alþingi oft eftir umsögn. Búnaðar-
félagið skipar einnig mann í her
stjórna, ráða og nefnda. Sem sýnis-
horn af stjórnum mætti kannski
nefna Rannsóknarstofnun land-
búnaðarins, Bjargráðasjóð, Stofn-
lánadeild og Veiðimálastjórn. Það
eru því fjöldamörg mál afgreidd á
hverjum fundi, stór og smá og
áhrifa Búnaðarfélagsins gætir mjög
víða í gegnum nefndir og stjórnir.
Kemur svo ekki búnaðarþing
saman til hátíðafundar í sumar?
„Jú, við komum saman til 70.
búnaðarþings þann 15. ágúst. Við
sátum 69. þing fyrr á árinu. Við
ætlum að hafa svolítið tilstand í
kringum afmælið og nota tækifærið
til þess að reyna að meta stöðu
okkar, hvernig við stöndum og
hvernig horfurnar eru, vera gagn-
rýnir á okkur sjálfa, ekki veitir af
þegar allir aðrir eru það, jafnvel
alveg ótæpilega. Það verður gert
bæði í ræðu og riti og kannski ekki
síst með landbúnaðarsýningunni.
Þar verða margir aðilar sem sýna
okkur og þjóðinni hvar við stönd-
um í framleiðslumálum og hvað
við getum gert. Við munum bera
upp til samþykktar tillögu sem
fjallar um landbúnaðinn á næstu
árum. En iandbúnaðarsýningin á
hins vegar að vera merkasta sýning
sem haldin hefur verið á íslandi og
helst öll þjóðin þarf að sjá“.
Búnaðarfélagið
heldur sér síungu
og fylgist með tímanum
Ef þú ættir að nefna eitt framar
öðru í þróun Búnaðarfélagsins í
150 ár sem þér þykir hafa haft
miklar breytingar í för með sér á
landbúnaðinn og bændur, hvað
dytti þér fyrst í hug að nefna?
„Þótt Búnaðarfélagið sé orðið
svona gamalt, þá finnst mér það
vera ung stofnun, faglega séð, því
það heldur sér síungu með endur-
nýjun. Við höfum mikið af ungum
ogferskum ráðunautum. Búnaðar-
félagið hefur kappkostað að fylgj-
ast með tímanum m.a. með því að
ráða til sín ráðunauta í nýjum og
nýjum greinum. Fyrst voru ráðu-
nautar í jarðrækt og búfjárrækt því
þá var fyrst og fremst búið með kýr
og kindur. Eftir því sem landbún-
aðurinn hefur færst yfir á fleiri svið
hafa ráðunautar komið þangað til
starfa.
Straumhvörf eins og köld
vatnsbuna að óvörum
Hins vegar eru straumhvörfin í
landbúnaðinum að koma yfir okk-
ur núna, ekki sem gleðitíðindi
heldur sem ótíðindi, þ.e. þegar við
þurftum að fara að slást við að
draga framleiðsluna saman. Áður
hafði alla tíð verið markmiðið að
auka framleiðsluna en svo kom
það yfir okkur eins og köld gusa,
tiltölulega að óvörum að við þyrft-
um að snúa við blaðinu. Þetta
hefur ekki komið illa við bændur
eingöngu, heldur líka ráðunautana
okkar. Það hefur verið afskaplega
erfitt verkefni fyrir þá að fara að
leiðbeina undir algjörlega nýjum
skilyrðum og þá að sýna mönnum
hvernig hægt er að framleiða með
minni tilkostnaði."
Finnst þér Búnaðarfélagið vera
nógu vel í stakk búið til að sinna
þeim leiðbeiningum sem það á að
sinna?
„Nei við þyrftum að hafa fleiri
ráðunauta. Við getum t.d. ekki
sinnt loðdýraræktinni sem skyldi
og við erum ekki sterkir á garð-
yrkjusviðinu. Við höfðum 2 ráðu-
nauta þar en höfum nú bara einn.
Nei við höfum ekki það lið sem við
þyrftum að hafa.
Hvaða nýbúgrein heldurðu að
geti helst komið í stað minnkandi
sauðfjárbúskapar og kúabúskap-
ar?
„Það er enginn vafi á því að
efnilegasta nýgreinin er loðdýra-
ræktin. Hún er nú þegar farin að
veita eitt til tvö hundruð manns
atvinnu sem er mjög mikið á örfá-
um árum. Sumir hafa fulla atvinnu
af þessu en aðrir að hluta. Þessi
grein gæti hugsanlega slagað upp í
sauðfjárræktina að mikilvægi til.
Svo eru menn með fiskirækt. Þetta
er ógurlega stórt atvinnuspursmál
en kannski síður til þess fallið að
vera atvinnugrein hjá einum og
einum bónda. Þróunin er sú að
menn reka þetta í stórum stíl og þá
í félagi. Hins vegar getur vel stað-
sett fiskeldisstöð gefið góð atvinn-
utækifæri á sveitabýlum og er farin
að gera það nú þegar, t.d. í Keld-
uhverfi. Þar er þetta farið að hafa
verulega þýðingu fyrir fólk sem
sækir vinnu heiman frá sér.
En það er keppikefli okkar í
Búnaðarfélaginu að reyna að halda
byggðinni eins og hún er og að sem
fæst býli fari í eyði. Því er það
mikilvægt að atvinnutækifæri séu
líka til utan við sjálf býlin, en í
námunda. Enda er það ekki
einkamál bændanna að halda sveit-
unum lifandi og sterkum, það
snertir mjög persónulega marga
aðra sem búa í sveitahéruðum og
þprpum og óþarfi er upp að telja“.
Hvernig sérðu fyrir þér íslenskan
landbúnað eftir 5 til 10 ár. Held-
urðu að hann verði kominn í
jafnvægi þá?
„Já eftir 10 ár hugsa ég að við
verðum búin að ná því marki sem
er nú opinbert markmið okkar og
kemur fram í stjórnarsáttmálanum
sem ég var að lesa rétt í þessu. Það
er markmið að stilla framleiðslunni
sem mest eftirþörfum innanlands-
markaðarins. Eg held að við verð-
um búin að ná því marki eftir 10
ár. Þá verður sauðfjárræktin orðin
eitthvað minni en hún er nú, naut-
griparæktin verður svipuð og í dag
því við erum ekki með offram-
leiðslu þar sem heitið getur. Loð-
dýraræktin verður orðin helmingi
stærri og sterkari grein heldur en
hún er núna. Fiskiræktin verður
orðin útbreiddari og farin að gefa
sveitamönnum aukaatvinnu.
Lengra veit ég ekki. En ég er nú
svo mikill bjartsýnismaður að ég
held að byggðin verði ntjög lík því
sem hún er núna og verði ekki farin
að grisjast neitt að ráði. Fram-
leiðslumynstrið verður hins vegar
orðið allt annað og nýbúgreinar þá
verða orðnar miklu stærri þáttur í
tekjuöfluninni.
Vil sjá jafnari stöðu
kynjanna í
félagssamtökunum
Eitt af því sem ég sé fyrir mér í
landbúnaðinum eftir 10 ár er að
konur verða þá komnar inn í
félagssamtök okkar bæði hjá Bún-
aðarfélaginu og Stéttarsamband-
inu. Þetta gengur hægt en eftir 10
ár gæti nú verið að þarna væri
kominn meiri jöfnuðurámilli kynj-
anna. Þær verða að ganga í búnað-
arfélögin hver í sinni sveit því ef
þær gera það ekki komast þær
ekkert lengra. Þetta vildi ég sjá
breytast."
Hefurðu trú á að íslenskar land-
búnaðarafurðir eigi eftir að vinna
sér stærri markaði erlendis en nú
er?
„Nei, ég er ekki trúaður á það.
Það eru ekki nein þau teikn á lofti
sem benda til þess að þessi gamli
góði landbúnaður okkar, nautgrip-
arækt og sauðfjárrækt geti staðið í
samkeppni við samskonar vörur
frá öðrum löndum þegar allt er
yfirfullt af þessum vörum allsstað-
ar. Því sé ég ekki neina breytingu,
þótt ég fullyrði heldur ekki unt
það. Hins vegar erum við með
loðdýraræktinni einvörðungu að
framleiða fyrir útflutning og þar
ættum við að geta staðið öðrum
fyllilega á sporði og keppt við
hvern sem er vegna þcirra góðu
aðstæðna sem við höfum hér“.
Þú nefndir stjórnarsáttmálann.
Hvernig líst þér á áform nýrrar
ríkisstjórnar í landbúnaðarmál-
um?
„Ég var nú dálítið upp með mér
af því að einn lengsti og ýtarlegasti
kaflinn fjallaði um landbúnað. Ég
las þetta með athygli og sá að það
er ætlunin að „huga að“ svo gríðar-
lega mörgu, talið upp margt stórt
og smátt sem á að gaumgæfa. Ég
sé náttúrulega ekki ástæðu til að
hafa á móti því þótt hlutir séu
skoðaðir, það er ekkert svo heilagt
að ekki megi snerta það“.
Hvernig líst þér á kaflann um
fyrirhugaðar viðræður ríkisstjórn-
ar við Stéttarsamband bænda um
framkvæmd á samningi um verð-
ábyrgð ríkisins með það að mark-
miði að hún verði sem hagkvæmust
og ódýrust og að heildarfjárfram-
lög vegna útflutnings verði lækkuð
en framlög til búháttabreytinga
hækkuð í staðinn?
„Mér sýnist að það eigi að breyta
þessum samningi og það er það
sem mér þótti tortryggilegast. Við
teljum að þessi samningur sem
gerður hefur verið til 1992 sé
óskaplega þýðingarmikill fyrir
okkur og að hann megi ekki undir
neinum kringumstæðum brjóta
niður. Ef þessi kafli þýðir að það
eigi að umturna honum þá líst mér
nú ekki vel á. Við þurfum tíma til
breytinga; erfitt er að gera þetta
eftir einhverju plani á örstuttum
tíma eins og Stalín ætlaði sér þegar
hann ætlaði að gera, þegar hann
kom á samyrkjubúskapnum í
Rússlandi. Afleiðingin var hung-
ursneyð Ég held nú ekki fram að
sú verði hættan, en það verður að
gefa nægan tíma til breyting-
anna. ABS