Tíminn - 16.07.1987, Síða 9

Fimmtudagur 16. júlí 1987
Tíminn 9
SKÓGRÆKT
I Hákonarskógi
Þegar þjóðin reis úr öskustónni
á síðasta aldarmorgni undir hárri
árdagssól nýrrar framtíðar hafði
hún glatað skóginum eins og gull-
öldinni og mörgu öðru smálegu á
langri hrakfallaför - eða brennt
hann og beitt sér til lífs - og horfði
síðan á móðurmold sína fjúka út í
mistur og auðn. En það sem verra
var; þjóðin hafði líka brennt skóg-
inn í brjósti sínu. Sá uppblástur var
mestur og verstur. Meginhluti
hennar trúði því ekki lengur að
skógar gætu dafnað á íslandi
framar.
Ræktunarmenn voru þó enn all-
margir til og þeir hófust handa, en
skógurinn var ekki hugsýn þeirra í
þessari fyrstu ræktunarlotu. Þeir
trúðu á grasið, og enginn skyldi
vanmeta þann átrúnað, enda varð
pund þeirra mikið. Og í einstaka
íslensku brjósti lifði samt skógar-
sproti þrátt fyrir allt og nærði von
um að skógrækt gæti orðið mikil-
vægt landgræðsluúrræði, því að
grasið og skógurinn yrðu að vinna
saman til þess að hemja móður-
moldina og stöðva brottflug
hennar. Þessir fáu menn gátu ekki
höndum haldið og stungu niður
einum og einum sprota hér og þar.
Og viti menn, þeir urðu grænir. En
þetta var hiédrægt starf í hálfgerð-
um felum.
Einstaka hrópandi dró ekki af
röddinni þegar hann benti þjóðinni
á fjúkandi auðnina. Nú vitum við,
að þeir hrópuðu ekki til einskis.
Einn þeirra var Sigurður búnaðar-
málastjóri. Gamanhaukar sögðu
að hann hæfi allar ræður sínar og
greinar með orðunum: Land vort er
bert og nakið. Honum dygðu ekki
minna en tvö sterkustu lýsingarorð í
þetta kall. Samt óx enginn skógur
enn í brjósti þjóðarinnar.
Þegar svona var statt kom Hák-
on Bjarnason, skógræktarstjóri til
leiks, ungur og gunnreifur. Hann
hafði gert sér ljóst, að sá sem ekki
kann er vopnvana í hverri orrustu,
og því leitaði hann einna fyrstur
íslendinga kunnáttu í skógrækt í
erlendum menntastofnunum.
Hann gerðist skógræktarstjóri og
hófst handa. Og nú er hann áttræð-
ur, dagsverkið að mestu að lyktum
leitt. Og hvílíkt dagsverk! Að því
loknu er hann lýsandi dæmi um
það, hve mikilvægt það er að fá til
verks menn með eldhuga, hörku
og þann eiginleika sem úrslitum
ræðum - að stælast við hverja raun
- eiga stálvilja, þegar hefja þarf sókn
að nýju marki í málefni sem efinn hef-
ur sauðbundið. Skógræktardæmi Há-
konar Bjamasonar er órækt vitni um
þetta. í hans hlutverki var ekki nóg
að kunna fræðin vel, ekki nóg að
vera ötull og sívakandi. Við þessar
aðstæður hefði æviverk hans varla
orðið nema hálft, ef hann hefði
ekki átt eldhugann, trúna á það
sem hann var að gera, vígfimina og
duginn til að berjast. Mörg dæmi
má finna um það í lífi og starfi
Hákonar, að næsti hjalli varð ekki
klifinn með venjulegu ganglagi í
íslenskri embættisfærslu. Hann rak
sig hvað eftir annað á veggi. En
hann hafði ekki skap til að beygja
hjá eins og beygur kvað, heldur
réðst á torfæruna með tvíefldum
krafti og komst yfir hana með mál
sitt. Þegar kunnátta, framsýni og
dugur hafa slíkan orkugjafa er
sigurför vís. Þegar litið er um öxl í
áttræðisáfanga Hákonar Bjarna-
sonar, getur engum blandast hugur
um það.
Hann sótti nýja og nauðsynlega
landnema í gróðurríki íslands yfir
höf og lönd eins og víkingur á
söguöld. Hann réðst gegn efanum
með brugðnum brandi hvar sem
öxi hans birtist. Hann ýmist heill-
aði menn, ögraði þeim eða kom við
kaunin. Hann hefði getað látið
duga að græða skóg í moldinni, en
hann vissi að það var ekki nóg eins
og á stóð. Þann skóg mundi kala,
ef hann næði ekki að festa rætur í
brjósti þjóðarinnar. Þess vegna
barðist eldhuginn við glám efans
og sigraði með liði sínu og sam-
verkamönnum sem sífellt fjölgaði.
Raddir efans mega nú heita þagn-
aðar. Þótt nýskógar íslands, utan
mannsbrjóstanna, séu ekki víð-
feðmir enn, er það sem gerst hefur
í skógræktarmálunum meðal bestu
gjafa sem þjóðin hefur hlotið á
þessari öld.
Við Hvaleyrarvatn ofan Hafn-
arfjarðar hafa Hákon og Guðrún
kona hans ræktað sinn eiginn
skógarreit á nokkrum hekturum
eins og dæmi um það hvað hægt er
að gera með grænum höndum. Þar
lét Hákon lúpínuna mynda skógar-
svörðinn á blásnum melum og
rofabörðum. Nú teygja hlynir
langa ársprotana til himins. S.l.
sunnudag buðu þau Guðrún og
Hákon allmörgum skógarvinum
sínum þangað heim. Það varð
eftirminnileg stund. Einn gestanna
- boðinn eða óboðinn - var Storm-
ur frændi Hákonar. Og hver hefði
fremur átt að líta við hjá Hákoni
þennan heiðursdag? Stormur brá á
leik, sveiflaði öldunum á vatninu í
faldafeyki og þyrlaði upp moldar-
strók úr hverju rofabarði í höfðun-
um handan vatnsins. Síðan sendi
hann gulbrúna moldarflugröst
fram úr mynni Seljadals út í mistrið
í átt til hafs. Það var eins og hann
vildi segja: Góðir Hákonargestir,
hér er ég líka, og ég verð eldri en
Hákon karl. Og þó að ég nái mér
ekki lengur niðri þarna í hlíðinni
hjá ykkur, stækka melarnir mínir
meira en skógurinn ykkar. Það er
stórt orð Hákon, en ég er samt
stærri enn.
En Hákon leiddi gesti sína í skóg
sinn þar sem unað var um stund í
lognkyrru rjóðri við hjal og söng,
þótt stormurinn herti á moldar-
blæstrinum úr Seldal.
Síðan var gengið heim í skógar-
hús Hákonar og Guðrúnar, og
menn héldu áfram að minnast þess
hvers virði það hefði verið að eiga
Hákon. Að lokum reis Steindór
Steindórsson, sá hugreifi öldungur,
úr sæti og mælti: Ég þarf aðeins að
segja eitt orð - Hákonarskógur.
Og það sagði allt sem segja þurfti.
Við vorum í Hákonarskógi, og
þeir skógar sem vaxið hafa í ís-
lenskri mold og mannsbrjóstum
síðustu hálfa öldina eru öðru frem-
ur Hákonarskógar, og þeir eru
mikils vísir. Seinna koma aðrir
skógar ef hamingjan lofar. Ennþá
er verk að vinna, því að stormurinn
heldur áfram að sverfa niður í grjót
seldalina, þar sem áður draup
smjög af stráum. En Hákonarliði
hefur líka fjölgað að miklum mun.
En Hákoni sjálfum finnst úr hófi
hve mikið látið er með hann núna
Hvað er þetta? Ég gerði ekkert
annað en skyldu mína, segir hann.
Já, alveg rétt, Hákon minn góður.
Þú ræktir aðeins vel þá lífsskyldu
hvers góðs manndóms manns að
glæða þann eld sem honum er
gefinn og láta hann lýsa öðrum inn
í framtíðina. En þú hefðir svo sem
getað dregið af þér við þetta,
sussað svolítið á eldmóðinn. Það
hefði líklega orðið þér þægilegra.
Það var víst einhvern tíma kallað
að setja ljós sitt undir mæliker, og
ýmsir hafa brugðið á það ráð sér til
hagræðis. En hamingjan hjálpi
okkur ef þú hefðir gert það.
Það fer hrollur um mann að
hugsa til þess núna á áttræðisaf-
mælinu þínu.
Með síðbúinni afmæliskveðju til
þín og Guðrúnar.
Andrés Kristjánsson.

lllllllllll VIÐSKIPTALÍFIÐ m;: ' : lllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllll
Enn um búvörur
I von um umræður fremur en
undirtektir munu Bandaríkin hafa
lagt fram tillögur sínar um afnám
styrkja til landbúnaðar og niður-
greiðslu búvara í samningaumleit-
ununum á vegum Alþjóðlegu tolla-
stofnunarinnar (GATT). Með eng-
ar vörur er eins lítið um frjálsa
verslun landa á milli og búvörur. í
heimi öllum, að undanteknum
löndum með áætlunarbúskap,
nema nú styrkir til landbúnaðar og
niðurgreiðslur búvara árlega kring-
um 120 milljörðum dollara. Af
þeim hefur hlotist framleiðsla um-
fram neyslu í þróuðum löndum.
Hafa þannig safnast upp 400 mill-
jónir tonna af óseldu korni í heimi
öllum. Árlegur kostnaður EBE af
geymslu búvara nemur nú um 4
milljörðum dollara og býst það til
að eyða 20 milljónum tonna af
kjöti, smjöri og korni.
Víða nýtur landbúnaður líka
tollverndar. Japan verndar þannig
rísrækt sína gegn ódýrum innflutt-
um rís. Bandaríkin tryggja sykur-
ræktendum sínum þrefalt heims-
markaðsverð á sykri. Og Saudi
Arabía er orðið sjálfu sér nóg um
hveiti, (ræktað með vatni úr djúp-
um borholum) og nýir verndartoll-
ar eru í uppsiglingu. Á Spáni og
Portúgal, nýkomnum í EBE rækta
2 milljónir bænda olífur að meira
eða minna leyti. 1 þeirra þágu
hyggst EBE taka upp verndartoll á
dýra- og jurtaolíum (gegn mótmæl-
um okkar og Bandaríkjanna).
Umbætur á tegundum nytjajurta
og ræktunaraðferðum stuðla að
þessari þróun. í Efnahagsbanda-
lagi Evrópu, Bandaríkjunum og
Argentínu hefur framleiðsla bú-
vara þannig aukist um 40% á
síðustu 20 árum. Um leið hefur
fólki að bústörfum fækkað, en að
þeim vinna nú aðeins 3% Banda-
ríkjamanna. Afleiðing þessa er að
búvörur á alþjóðlegum markaði
hafa lækkað í verði gagnvart mörg-
um öðrum vörum, ekki síst þær
vörur sem lönd þriðja heimsins
setjæá markað, svo að gjaldeyris-
tekjur þeirra hafa jafnvel minnkað
verulega. Af þessari ástæðu og
öðrum náttúrulegum, er skortur á
matvælum í vanþróuðum löndum,
sem að nýlegu mati Alþjóðabank-
ans tekur til um 730 milljóna
manna.
Grisjuskrokkar og smjör
í franskri frystigeymslu.
ÁLVINNSLA ARABA
Við Persaflóa eru Arabar í Sam-
einuðu furstadæmunum að reisa
þriðja álverið við Umm al-Qaivain.
Fær það rafmagn, unnið við
brennslu jarðgass.
Til hins fyrsta álveranna Alum-
inium Bahrain (Alba), var stofnað
á sjöunda áratugnum, meðan sala
áls fór enn vaxandi ár hvert. Stóð
Bahrain að því ásamt 6 útlendum
fyrirtækjum. Tekið hafði fyrir vöxt
álmarkaðar er álverið tók til starfa
og átti það í fyrstu í rekstrarvanda.
Úr skaftinu gengu þá fjögur út-
lendu fyrirtækjanna, en Saudi Ara-
bía kom í þeirra stað. Útlendu
fyrirtækin tvö, sem enn eiga hlut
að álverinu, eru Kaiser Aluminium
í Bandaríkjunum og Breten, vest-
ur-þýskt fjárfestingarféiag. Upp-
hafleg árleg vinnslugeta versins var
175.000 tonn, en verið er að auka
hana upp í 225.000 tonn. Mun
stækkun versins kosta um 160 mill-
jónir dollara. Mikinn hluta vinnslu
sinnar selur Alba til Japan.
Dubai Aluminum (Dubal) er að
öllu leyti í eigu Dubai. Tók það
síðar til starfa en Alba og var þá
versta álkreppan um garð gengin.
Upphafleg árleg vinnslugeta þess
var 130.000 tonn að sögn en það
afkastaði um 150.000 tonnum.
Stendur til að auka vinnslugetu
þess upp í 170.000 tonn fyrir lok
þessa áratugar.
Álverið í Umm al-Qaivain, einu
hinu minnsta furstadæmanna sam-
einuðu, reisa nokkrir aðilar í fé-
lagi: Tvö kínversk ríkisfyrirtæki,
Everbright Holdings í Hong Kong
(10%), Southwire í Bandaríkjun-
um (10%) og Aluminium Com-
pany of America (Alcoa) (5%),
sem leggur til tæknilega þekkingu.
Mun árleg vinnsla versins verða
um 120.000 tonn á ári. Fyrstu 12
árin kaupa Kínverjar 65% hennar.
Holiday Inn færir út kvíar
Holiday Inn, bandarískur hótel-
hringur, sá stærsti í heimi, tilkynnti
í London 5. júní s.l., að hann
hygðist reisa 25 „budget“ (fremur •
ódýr) hótel á Bretlandi og yrðu
þau kölluð Garden Court. Munu
þau teljast til 130 hótela, sem
hringurinn hyggst reisa utan
Bandaríkjanna á næsta áratugi.
Hin fyrstu þeirra á Bretlandi verða
byggð í Norwich, Southampton,
Maidstone, Ashford, Exeter, Salis-
bury, Bath og í útjörðum London,
Birmingham og Manchester.
Stígandi