Tíminn - 15.09.1987, Síða 9

Þriðjudagur 15. september 1987
Tíminn 9
VETTVANGUR
Opið bréf til Þórarins
Þórarinssonar
Fimmtudaginn 10. september
1987 birtist grein í Tímanum eftir
þig, jDar sem svo er komist að orði:
„Eg hefi það álit á Bandaríkja-
mönnum, að ekki sé erfitt að hafa
samskipti við þá, ef þeim er sýnd
festa og einbeitni. Þeir eru hins
vegar ekki ólíkir öðrum, þegar
þeim er sýndur undirlægjuháttur,
þá er gengið á lagið.
Skipti okkar við Bandaríkin síð-
ustu árin hafa markast af undir-
gefni. í>au hafa fengið nær öllum
óskum sínum framgengt varðandi’
aukningu hernaðarframkvæmda
hér á landi.“
Og grein þinni lýkur þú með
þessum orðum:
„Haldi áfram sama undirgefni í
skiptum við Bandaríkin og ríkt hef-
ur allra síðustu árin, finnst mér
ekki fjarri lagi að spyrja: Fá Banda-
ríkin hér varaherflugvöll í þakk-
lætisskyni fyrir hvalamálið?"
í þessum tilvitnuðu orðum er
horfið til máflutnings fyrri tíma,
sem ég hélt ekki að handhafi ís-
lensks blaðamannaskírteinis nr. 1
teldi sér nú sæmandi. Það eru al-
varlegar ásakanir, þegar mönnum í
trúnaðarstöðum er brigslað um
„undirlægjuhátt'" og „undirgefni“ í
samskiptum við erlent ríki.
Full ástæða er því til þess að
krefja þig um frekari skýringar á
ásökunum þínum.
Hvað eru t.d. „síðustu árin“
mörg?
Telur þú árin 1980-83, þegar
Ólafur Jóhannesson gegndi með
prýði störfum utanríkisráðherra,
til þeirra, en Ólafur Jóhannesson
heimilaði með réttu fyrstu fram-
kvæmdir við olíubirgðastöð varn-
arliðsins í Helguvík og byggingar
styrktra flugvélaskýla á Keflavík-
urflugvelli?
Eða telur þú „síðustu árin“ að-
eins frá vordögum 1983 þegar Geir
Hallgrímsson tók við starfi utan-
ríkisráðherra og gegndi því til
seinni hluta janúarmánaðar 1986?
Er það leyfið til byggingar rat-
sjárstöðvanna á Vestfjörðum og
Norðausturlandi, sem þú hefur í
huga, þegar þú talar um „undir-
gefni“?
Það leyfi var fyrst veitt eftir að ís-
lensk stjórnvöld höfðu kvatt sér-
fróða íslenska menn til ráðuneytis
og sannfært sig um að bygging rat-
sjárstöðvanna var í senn nauðsyn-
fyrrv. ritstjóra
leg til að tryggja öryggi íslands og
efla varnarsamstarf Atlantshafs-
bandalagsins, en til þess er stofnað
til að koma í veg fyrir að ófriður
brjótist út í okkar heimshluta.
Öll leyfi til varnarframkvæmda í
minni ráðherratíð voru veitt fyrir
opnum tjöldum og frá þeim skýrt í
utanríkismálanefnd og á Alþingi.
Enginn ágreiningur var í ríkis-
stjórn undir forsæti Steingríms
Hermannssonar um þessi leyfi.
Ertu, Þórarinn Þórarinsson, að
saka Steingrím Hermannsson um
undirlægjuhátt og undirgefni gagn-
vart Bandaríkjamönnum?
Ástæða væri ef til vill til að fjalla
frekar um skýringar þínar á fram-
komu Bandaríkjamanna í hvala-
málinu og hvernig þú afsakar frant-
komu þeirra með því að koma sök-
inni yfir á þína eigin landa og fyrr-
verandi pólitíska andstæðinga. Ég
hélt reyndar að við værum báðir
hættir flokkspólitískum afskiptum.
En framkoma Bandaríkjanna
gagnvart okkur í hvalamálinu á sér
lengri sögu en nær til „allra síðustu
ára" og þegar af þcirri ástæðu fær
skýring þín ekki staðist.
Ég skal heldur ekki fjalla frekar
um „varaherflugvöll", scm þú ert
svo hugkvæmur að setja í samband
við hvalamálið. En þó skal á það
minnt, að varaflugvöllur er áhuga-
mál íslenskra flugyfirvalda og
flugfélaganna og nauðsynlegur
flugsamgöngum á friðartímum og
verður byggður, þó á því kunni að
verða bið, þar til unnt er að fjár-
magna slíka framkvæmd. Hvort sú
bið yrði eitthvað styttri ef slíkur
flugvöllur yrði byggður í samstarfi
við Atlandshafsbandalagið, verður
að ráðast af öryggishagsmunum
íslands. í báðum tilvikum myndi
slíkur varaflugvöllur því miður
verða nýtur el' til styrjaldar kæmi,
en því fremur er ástæða til að efla
þátttöku okkar í því bandalagi,
sem komið hefur í veg fyrir stríð í
okkar heimshluta í meira en 40 ár.
Að lokum, Þórarinn Pórarins-
son, vona ég að við getum verið
sammála um það, að við fslending-
ar megum ekki vera haldnir þeirri
minnimáttarkennd að við getum
ekki leyst ágreiningsmál við aðrar
þjóðir nema með hótunum og þá
gjarnan með hótunum um að fórna
nteiri hagsmunum fyrir minni.
Sannur þjóðarmetnaður er fólg-
inn í því að flytja mál sín nteð sann-
girni, festu og efnisrökum. Með
þeim hætti öðlumst við virðingu
annarra þjóða og náum þeint mark-
miðunt, sem að er stcfnt á hverjum
tíma.
Með vinsantlegri kveðju og
bestu óskum.
Geir Hallgrímsson
Ingólfur Davíðsson:
Gengið á vit Hafnarstúdenta
Á góðri stund vorið 1932: Sigurður Þórarinsson, Sigríður Vilhjálmsdóttir,
Kristján Krístjánsson og Ólafía (Ollý) Hjálmarsdóttir.
„Indæla Eyrarsund
opnast með gull í mund,
borgir og skrúðgræna skóga“
kvað Matthías Jochumsson.
Landsýnin heillaði mig einnig
þegar ég sigldi í fyrsta sinn inn
Eyrarsund 1929. En Kaupmanna-
höfn virtist mér í fyrstu helst ógn-
vekjandi, mér fannst alltof þröngt
um mig og umferðin ótrúlega
mikil. Það eru alltaf mikil umskipti
fyrir sveitadreng að koma í stór-
borg - og var raunar mun meiri þá
en nú. Kunningjar mínir á Akur-
eyri skildu ekkert í því að ég var
að skima til beggja handa áður en
ég gekk yfir götu þegar ég kom frá
Höfn 1930. „Þú ert orðinn eitthvað
svo hvimpinn" sögðu þeir.
Vel líkaði mér að mörgu leyti í
Háskólanum, var þó verr undirbú-
inn í verklegu en danskir félagar
mínir, en í bóklegu stóð ég þeim
fyllilega á sporði. Þeir reyndust
góðir félagar. Tilraunakennarinn í
grasafræði Kaj Gram lagði sig fram
um að leiðbeina mér við æfingar
o.fl. Grasafræðiprófessorinn Knud
Jessen var góður og strangur kenn-
ari. Mjög skemmtilegurogörvandi
í grasaferðum. „Ef þú stenst próf
hjá Jessen, spjararðu þig eflaust
hjá hinum" var orðtak í skólanum.
Jessen fékkst m.a. mikið við móm-
ýrarannsóknir bæði heima í Dan-
mörku, og á íslandi minnir mig.
Hann leiðbeindi mér við að athuga
jurtaleifar í mósýnishornum, sem
ég kom með frá ýmsum stöðum á
íslandi. Vakti einnig áhuga minn á
útbreiðslu jurtaslæðinga. írar taka
upp mikinn mó enn í dag og hinir
fjölbreyttustu hlutir hafa varðveist
í margar aldir í dönskum mýrum,
auk jurtaleifa.
Ég var stirður í dönskunni fyrst
en frúin í matsölunni þar sem ég
bjó, bauð mér oft í kaffi á kvöldin
og setti dóttur sína til að liðka mig
í málinu. Betur gat hún ekki gert.
Tveir jóskir stúdentar bjuggu á
sama stað og fræddu mig um ýmsa
hluti. En ónæðissamt, einkum á
nóttum, þótti mér fyrst í stað, því
rétt úti fyrir svefnherbergisglugg-
anum var skiptistöð sporvagna og
glumdi hátt í bjöllum með stuttu
millibili. Og hinum megin við göt-
una var uppganga frá járnbrautar-
stöð með hvæsi sínu og ys. En
staðurinn Nörregade 40 var stutt
frá Háskólanum og var það mikill
kostur. Þó flutti ég á friðsælli stað
eftir nýárið.
Hugumað
Háskólanum danska
Hann var stofnaður 1475, vígður
1479. Núverandi „gamla" háskóla-
byggingin við Frúartorg er frá
1836. Eldsvoðar og ófriður eyði-
lögðu elstu byggingarnar. Gamli
Háskólinn er fyrir löngu orðinn
alltof lítill og hefur smám saman
verið byggt yfir nýjar deildir hér og
hvar útum borgina. íslenskir
námsmenn, fáir að vísu, leituðu
snemma til Háskólans. Síðar fór
þeim mjög fjölgandi og þangað
sækja allmargir íslenskir náms-
menn enn í dag. Hafnarháskóli var
í rauninni einnig „Háskóli íslands“
í fimm aldir. Bjarni Jónsson frá
Unnarholti hefur af mikilli elju
rannsakað hvaða íslendingar eru
skráðir í bækur Háskólans danska
og fær töluna 1208, og telur enn-
fremur 15, sem líkur eru á að
stundað hafi þar nám, þó ekki
finnist skráðir. Eru og sumar elstu
skrár glataðar. Virðist svo að
nokkrir íslendingar hafi stundað
nám við Hafnarháskóla skömmu
eftir að hann var settur á stofn. Sjá
bók Bjarna Jónssonar “íslenskir
Hafnarstúdentar", Akureyri 1949.
Síðar hafa margir bæst í hópinn og
mætti giska á að tala íslenskra
Hafnarstúdenta sé nú orðin um
1500. Auðvitað hafa ekki nærri
allir lokið námi, en engar skýrslur
munu til í þeim efnum. Það heltast
líka margir úr lestinni í Háskóla
fslands.
Öldum saman hafa gengið trölla-
sögur um það að menn ‘iegðust í
bjórinn" og drægi þá mjög úr
námsgetu og horfði stundum til
vandræða. Mátti stundum með
sanni segja:
Öl, öl, öl!
gauf og aftur öl.
Skyndiástir, knæpukynning,
köld er flestum þó sú minning.
Út, út, út!
„Ölver“ grét við stút.
Stórborgarlíf var okkur æði
framandi, sem kontum úr fámenn-
inu á íslandi.
Stórborgin upplyfti örvandi
hönd,
opnaði freistandi heima.
Sýndi oss gull og gersemalönd,
geigvænlegdjúp ogskuggabönd.
Á dönsku mig byrjaði að
dreyma.
Laufvindar blása, það liður að
vetri,
löng gerast síðkvöldin útlend-
ings tetri.
Á ég að leggja í ofninn minn
heima,
eða á knæpunni drekka og
gleyma?
Pyngjan er lóm og malurinn
mjór,
mál er seglin að rifa.
Þreyttur á lestri og þyrstur i bjór,
það er erfitt að lifa!
Margir bjuggu við léleg húsa-
kynni í borginni:
Pað er ekki tekið út meðsitjandi
sæld
að sinna próflestrí ströngum.
Nú ómar af lífi hver dalur og
dæld
og dátt var á strætinu löngum.
Ur glugganum sé ég í mórennd-
an múr
og myrkan bakgarðinn þrönga.
Hann minnir á harðlokað
bavíanbúr
og birtu fær sálin þar önga.
Nei, mér varð hugsað til vorsins
og víðáttunnar heima. Það var órói
í skapinu og erfitt að einbeita sér
að lestri.
Háskólafræðin ei hugnast mér
lengur,
hljóp út í sólskinið íslenskur
drengur.
Lærdómsstríð er kaldur kofi,
hjá skógarins síkvika súlnahofi.
Stúlkurnar springa
líka út á vorin!
Pú varst föl og guggin í gær,
görótt í skapi niður í tær!
Birtist í morgun björt sem sól
blíðasta vor - á nýjum kjól.
Það þótti varla fært stúdentum
að stofna heimili á námsárum mín-
um og örfáir sem það gerðu, jafnt
íslendingar sem Danir. En auðvit-
að áttu margir unnustu.
Horfinn er dagur, hljóðnar
stræti,
mig er að dreyma í mánaskini.
Útbrunninn arinn. unnustan
farin,
lifir í lofti Ijúfust angan.
Ljósir fingur leika í húmi,
„Lúna“ seilist úr himinrúmi.
Hugurþinn dvelurhjá mérenn,
hjalar við minn glugga.
Andvarinn greinar hreyfír hljótt,
hugljúfa vökudraumanótt.
Karel gengur gætnum skrcfum,
gamalt raular stef,
Björg sá rauðan ref.
Steingrímur skylmist við Guð-
mund hinn góða,
uns Gestur á kappana byrjar að
Ijóða.
Sverrir og dúfan hans sitja í
trjánum,
í„sjóinn“ rann Torfi og bleytti í
hnjánum.
Á góðri stund voriðl932 sjást á
mynd Sigurður Þórarinsson, Sig-
ríður Vilhjálmsdóttir, Kristján
Kristjánsson og Ólafía (Ollý)
Hjálmarsdóttir.
„Leikur við ströndina sólgullinn
sær,
ég sveitist við lesturinn inni. “
Farið var í skógarferðir þegar
voraði, oft út í Dýramörkina, með
skógi sínum, dýrum og grasslétt-
um.
Það var sannarlega gott að létta
sér upp úti í guðs grænni náttúr-
unni, eða um vetrartímann á fs-
lendingamótum. íslendingafélagið
var félag allra íslendinga. Þar var
Marteinn Bartels bankafulltrúi
lengi leiðandi kraftur. Ræðumenn
létu ljós sitt skína, Haraldur Sig-
urðsson töfraði með fögrum hljóm-
um og auðvitað dunaði dansinn.
„Gleymt er um stund að græna
borðið blður,
bjart varaftungli, stjörnuhiminn
víður. “
(Græna borðið, þ.e. prófborðið).
Björn Karel mun hafa verið
rímnafróðastur allra íslendinga og
var ennfremur mjög sérstæður
persónuleiki. Ganga af honum
margar kátlegar sögur: í skógar-
ferð skall á þrumuveður og fylgdi
langvarandi úrhellisrigning. Stúlka
leitaði sér skjóls undir regnhlíf
Björns - og undan regnhlífinni
komu þau trúlofuð! Ýmsir, sem
sýndir eru á myndunum, urðu
þjóðkunnir. Tvo vísindamenn bar
hátt í stúdentalífinu á þessum tíma,
þ.e. Sigfús Blöndal og Jón Helga-
son sbr.:
„Þá gengur fram prófessor
glettinn á svip,
gamansöm þylur kvæði,
og Blöndal minn syngur við
gítarsins grip
góð eru skæðin bæði,
þeir ávaxta islænsk fræði. “
Dálítill fiðringur var í prentvillu-
púkanum í fyrra helmingi þessarar
greinar 4. september. Getið var
þess að margir gengu daglcga með
gömlu lúðu stúdentshúfuna sína og
sögðu sem svo: „Þú ert lærdóms-
merki á mér mætari borsalínó," en
það var dýr og vandaður heldri
manna hattur. Eg man aðeins einn
stúdent sem bar slíkt höfuðfat. En
hatti þeim var fljótlega stolið á
stúdentamatstofunni, einmitt sama
dag og borinn var á borð nýstárleg-
ur fiskur með fagurgrænum bein-
um. Hornfiskur mun skepnan
heita.
Engar íslenskar stúlkur stund-
uðu nám við Hafnarháskóla á
námsárum mínum, að ég held. Þær
komu síðar. En danskar stúdínur
voru allmargar.