Tíminn - 15.09.1987, Qupperneq 14

14 Tíminn
Þriðjudagur 15. september 1987
FRÉTTAYFIRLIT
COLOMBO - Blóösúthell-j
ingarnar halda áfram á Sri [
Lanka. Um helgina réöist einn
öflugasti hópur aöskilnaðar-'
sinna af kynþætti Tamíla, svo-í
nefndir „Tamílatígrarnir“ áj
annan hóp herskárra aöskiln- [
aðarsinna og drápu 66 menn. ;
JERÚSALEM - Shimon
Peres utanríkisráðherra ísrael
tilkynnti hópi bandarískra
negraleiðtoga aö ísrael mundi
fljótlega koma á nýjum efna-
hagslegum refsiaögerðum
gegn Suður-Afríku. En ísrael
ákvaö fyrr á árinu aö gera ekki
nýja samninga um vopnakaup
vio Suður-Afríku til aö leggja
áherslu á andstööu sína gegn
kynþáttaaðskilnaðarstefnu
stjórnar Botha.
BAGHDAD - Aö sögn I
írakskra yfirvalda hrundi Irak
sókn irans á aöalvígstöövun-
um við Persaflóa, en árás ír-
ana átti sér staö skömmu eftir
aö Perez DeCuellar aðalritari
Sameinuöu þjóöanna kom til
Baghdad frá Teheran, höfuö-
borg írans, til aö halda áfram
friðarumleitunum sjnum. Þá
sögöu irakar aö íran heföi
einnig gert stórskotaliðsárás á
hina mikilvægu borg Basra.
JAKARTA - Subroto orku- j
málaráðherra Indónesíu sagöi
á fréttamannafundi aö nefnd á
vegum OPEC mundi heim-
sækja öll aðildarríki samtak-
anna og freista þess að fá
loforð hvers ríkis um aö þaö
stæöi viö framleiðslukvóta sinn
á olíu. En mörg ríki, sérstak-
lega viö hinn stríöshrjáöa
Persaflóa, hafa farið fram úr
kvótanum að undanförnu og
skapaö þar meö líkur á lækk-
andi olíuveröi.
PARIS - Tsjad hefur ásakaö
Líbýu um aö hafa hvaö eftir
annað rofið lofthelgi landsins
þrátt fyrir þaö vopnahlé sem
ríkin ákváöu meö sér sl. föstu-
dag. Yfirlýsing frá her Tsjad
segir aö lýbískar herþotur hafi
sjö sinnum flogiö yfir norður-
héruð Tsjad síöan á föstudag.
AÞENA - Um 400 grískir
diþlómatar í Aþenu og sendi-
ráöum Grikklands hófu fimm
daga verkfall í gær til aö fá
fram hærri laun. Diplómatarnir
segjast ekki hafa fengiö launa-
hækkanir í 2 ár. Þá kröföust
þeir þess aö utanríkisráöu-
neytiðfengi hærrafjárframlag.
MUNCHEN - Tuttugu og
tveir Pólverjar og tveir Tékkar
ákváöu aðsleppa rútunni heim
og vera eftir í Vestur-Þýska-
landi um helgina aö sögn lög-
reglunnar í Bæjaralandi. Þaö
voru því aðeins 7 farþegar
sem sneru tilbaka úr sumarfrí-
inu meö þólsku rútunni.
JERÚSALEM - ísrael og
Ungverjaland hafa endurnýjað
stjórnmálasamband ríkjanna
eftir 20 ára hlé, en því var slitið
í stríðinu 1967. Undirstrikar
þetta bætt samskiþti ísraels og
ríkjanna austan járntjalds.
ÚTLÖND
Afvopnunarviöræðurnar í Genf:
Samkomulag
fyrir fundi
Shultz og
Shevardnadzes?
Vonir standa til að fundur utanríkisráðherranna Shultz (t.v.) og Shevardnadze
(t.h.) færi stórveldin nær samningi um meðaldræg og skammdrægari
kjarnorkuvopn.
Umtalsverð hreyfing virðist vera á
viðræðum stórveldanna um útrým-
ingu meðaldrægra og skammdrægari
kjarnorkuvopna á landi, en fundur
utanríkisráðherranna hefst í Was-
hington í dag. En Bandaríkin lögðu
fram ítarlega samningstillögu á sér-
stökum fundi Genf í gær, þar sem
nákvæm eftirlitsaðferð er skilgreind
og felur hún í sér nokkrar eftirgjafir
af þeirra hálfu.
Aðalatriðin, sem samningsupp-
kastið felur í sér er í fyrsta lagi
útrýming allra meðaldrægra eld-
flauga, sem draga frá 500 til 5000
kílómetra, og skotpalla þeirra. Þeim
langdrægari verði útrýmt innan 3ja
ára og þeim skammdrægari innan
árs. f öðru lagi verður þróun, fram-
leiðsla og flugprófun allra meðal-
drægra eldflauga bönnuð og í síðasta
lagi yfirgripsmikið og raunhæft eftir-
litskerfi, sem hentar allsherjarbanni
á meðaldræg kjarnorkuvopn.
En það er einkum varðandi eftir-
litsþáttinn, sem Bandaríkin hafagef-
ið eftir til að liðka fyrir samningi.
Áður hafði Bandaríkjastjórn krafist
stöðugs eftirlits frá framleiðslustað
eldflaugar til skotpalls, en er nú
reiðubúin til að láta af eftirliti á
framleiðslustað, þar sem hvort eð er
á að eyða öllum eldflaugum af
þessari tegund.
Þá lýsti Shevardnadze utanríkis-
ráðherra Sovétríkjanna því yfir á
sunnudag að samkomulag um með-
aldrægar eldflaugar væri innan seil-
ingar. Að vísu vildi hann ekkert gefa
upp um efni bréfs Gorbatsjovs til
Reagans, sem hann mun afhenda
Bandaríkjaforseta þegar þeir hittast
í dag.
Þá er vonast til að þar verði tekin
ákvörðun um þriðja leiðtogafund
Reagans og Gorbatsjovs, en sovéski
utanríkisráðherrann sagði að slíkur
fundur væri undir því kominn hvað
gerðist í fundarhöldunum í Was-
hington, sem lýkur á fimmtudag.
Það virðist því eitthvað hafa rofað
til eftir svartsýniskastið sem fylgdi
kröfu Karpovs aðalsamningamanns
Sovétríkjanna í viðræðunum á sl.
fimmtudag þess efnis að Bandaríkin
eyði þeim 400 kjarnahleðslum, sem
þau eiga heima í Bandaríkjunum á
Pershing-IA flaugar. Bandaríkja-
menn höfnuðu þó þessari kröfu
strax og sögðu hana í andstöðu við
sovéska samningsuppkastið frá 29.
júlí sl., auk þess væri verið að semja
um eyðingu kjarnorkueldflauga ekki
kjarnorkuhleðslna.
Á föstudaginn lýsti Shultz yfir því
að Bandaríkin væru tilbúin að skrifa
undir samkomulag byggt á þeim
drögum sem þegar lægju fyrir, en
ásakaði um leið Sovétríkin um að
reyna sífellt að viðra ný skilyrði til
að tefja viðræðurnar.
Eftir að Kohl kanslari Vestur-
Þýskalands lýsti sig reiðubúinn að
afsala Pershing-1 A eldflaugunum 72
eftir að samkomulag væri orðið að
veruleika, virðist eini alvarlegi
þröskuldurinn í vegi fyrirsamningin-
um vera aðgerðir til að fylgjast með
framkvæmd samningsins ásamt
deilumálinu um hvort telja eigi bara
eldflaugar eða kjarnahleðslur einn-
'8Á
A meðan á heimsókn Shevardna-
dzes stendur verður undirritað sam-
komulag úórveldanna um miðstöðv-
ar til að minnka hættuna á kjarn-
orkustyrjöld, en slíkarstöðvar verða
settar upp í báðurn ríkjunum.
Hvort af samningum um útrým-
ingu meðaldrægra kjarnorkuvopna
stórveldanna verður á þessu ári gæti
skýrst á fundunum í Washington.
Kongsberg Vaapenfabrikk á hausnum:
Veikir varnirnar
á norðurvæng Nato
Yfirmenn norska hersins halda
því frant að varnir á norðurvæng
Atlantshafsbandalagsins muni veikj-
ast til muna ef stærsta vopnaverk-
smiðja Noregs, Kongsberg Vaapen-
fabrikk hættir framleiðslu, en verk-
smiðjan er í eigu norska ríkisins.
Gjaldþrot blasir nú við vopna-
verksmiðjunni í kjölfar heiftugra
deilna um fyrirtækið eftir að það
seldi Sovétríkjunum hernaðarlega
mikilvægan tæknibúnað. Þar var um
að ræða sölu á þróuðum tölvubúnaði
til Leningrad skipasmíðastöðvarinn-
ar á árunum 1982 til 1983. Þessi
tæknibúnaður á að hafa gert Sovét-
mönnurn mun auðveldara að smíða
mjög hljóðláta kafbáta. Þar á meðal
þá kafbáta, sem norski herinn fylgist
með og stendur andspænis í
Múrmansk.en þar er að finna mestu
uppsöfnun hergagna í víðri veröld.
Þá er sagt að verksmiðjan hafi selt
fleiri „viðkvæmar" vörur til Sovét-
ríkjanna allt frá árinu 1974.
Heimildir innan norsku ríkis-
stjórnarinnar segja að ef ekki semst
um greiðslu skuldanna þá verði verk-
smiðjan lýst gjaldþrota innan fárra
vikna. Á síðasta ári nam tap fyrir-
tækisins 918 milljónum norskra
króna eða um 5,5 milljörðum ísl. kr.
Bandarísk stjórnvöld hafa tekið
mjög þunglega í þessar sölur fyrir-
tækisins og afturkallað alla nýja
vopnaframleiðslusamninga við fyrir-
tækið. Sú ákvörðun Pentagon hefur
valdið fyrirtækinu þungum búsifj-
um, þar sem framleiðsla þess miðað-
ist mjög við vopnamarkað í Banda-
ríkjunum síðasta ár.
Nýorðinn yfirmaður norska
hersins, Vigleik Eide hershöfðingi
sagði að vopnaverksmiðjan gegndi
mikilvægu hlutverki í vörnum
Noregs. En sem kunnugt er byggir
Noregur daglegar varnir sínar á
eigin herstyrk og ekkert erlent herlið
er þar að finna, þótt slíkt breyttist
líklega á átakatímum.
Eide hershöfðingi segir að fyrir
liggi að endurnýja þurfi mikið af
herbúnaði Norðmanna og þar gegni
Kongsberg Vaapenfabrikk miklu
hlutverki.
En það eru fleiri vandamál, sem
hinn nýskipaði yfirmaður herja Nor-
egs verður að takast á við, því
fregnir berast um að sífellt fleiri
reyndir foringjar í hinum 325.000
manna her leiti sér nú að borgara-
legu starfi vegna mun betra kaups en
í hernum.
Uppdráttarsýki dollarans linnir lítt og þó:
METVIDSKIPTAHALLI
í BANDARÍKJUNUM
Gegn öllum væntingum hag-
fræðinga féll dollarinn ekki í verði
þrátt fyrir fréttir fyrir helgi um að
viðskiptahalli Bandaríkjanna í
júlímánuði hefði slegið nýtt met,
var tæplega 16,5 milljarðar dala,
sem er milljarði dala meira en í
júní. Eru jafnvel uppi spár um að
dollarinn hafi náð botninum og
geti aðeins hækkað héðan í frá, en
verðgildi dollarans hefur minnkað
um nær helming eða 40% síðan
1985.
Þetta met í viðskiptahalla kom
reyndar mjög á óvart, því vænst
hafði verið betri tíðar eftir að
Japan tilkynnti að viðskiptajöfnuð-
ur þeirra hefði snúist Bandaríkjun-
um meira í hag, en viðskiptahallinn
við Japan nemur þriðjungi að öll-
um viðskiptahalla Bandaríkjanna.
En Ijóst er að viðskiptahalli við
Vestur-Evrópu, Kanada, Suður-
Kóreu og Hong Kong hefur vaxið.
Þessi óhagstæða þróun við-
skiptajöfnuðar hefur einkum verið
rakin til aukins innflutnings og
verðs á eldsneytisgjöfum og iðnað-
arvöru. Það sem sérfræðingum
þykir þó verra er að útflutningur
dróst saman, en aukinn útflutn-
ingur hefur verið eina ljósið í
bandarískum efnahagsmálum
undanfarna mánuði. Jákvæð þróun
var þó í heildsöluverði innan
Bandaríkjanna, því það féll í verði
og dró þar með úr áhrifum hækk-
andi orkuverðs.
Þá hræðist stjórnin í Washington
að þessar dökku tölur muni enn
auka á þrýstinginn frá þinginu, þar
sem demókratar ráða ferðinni, um
aðgerðir til að vernda bandarískt
atvinnulíf. Því virðist sem sú efna-
hagsstefna Reagans að treysta á
verðminni dollar til að auka út-
flutning frá Bandaríkjunum hafi
mistekist að sinni, því önnur stór-
veldi í efnahagskerfi heimsins, s.s.
Japan og Vestur-Þýskaland hafa
hingað til verið treg að hvetja
hagkerfi sín og auka eftirspurn.
Fjármálaráðherra Japans hefur
þó lýst því yfir að horfur séu á
hröðum hagvexti í Japan og aukn-
ingu á innanlandsneyslu, þannig
að hugsanlegt er að bandarískar
útflutningsvörur njóti góðs af því.