Fréttablaðið - 19.02.2009, Qupperneq 24

24 19. febrúar 2009 FIMMTUDAGUR
UMRÆÐAN
Hjörleifur Hallgríms
skrifar um bæjarmál á
Akureyri
Eftir að hafa verið rekin frá Landsbank-
anum hinn 22. október
sl. eftir tæplega 30 ára
dygga þjónustu, neitaði
dugnaðarkonan Margrét
Traustadóttir að leggjast
í volæði og vonleysi þótt brott-
reksturinn hafi vissulega verið
sár eftir að hafa þjónað bankan-
um svo vel og lengi. Þá datt henni
í hug að stofnsetja markað líkt og
Kolaportið í Reykjavík, sem hún
kallar Norðurport. Hann var opn-
aður nýlega á Laufásgötu þar sem
áður var Sjóbúðin. Norðurport var
opið á öðrum stað til áramóta og
var gerður góður rómur að, margt
fólk og mikið fjör. Þá var opnað-
ur nýlega á Glerártorgi veitinga-
staðurinn Kaffi Talía, sem eins
og nafnið bendir til selur kaffi
og meðlæti, og léttar veitingar í
hádeginu. Eigendur og rekstrar-
aðilar eru hjónin Júlía Skarphéð-
insdóttir og Birgir Torfason.
En bæjarstjórnarmeirihlutinn
er í vondum málum. Áður hefur
komið fram hjá mér í Fréttablað-
inu að þó að eitt og hálft ár sé
þar til mögulegt er að svokall-
að menningarhús verði tekið í
notkun, bygging sem mun kosta
hátt í fjóra milljarða,þá er búið
fyrir mörgum mánuðum að kjósa
þriggja manna stjórn fyrir húsið
og er formaðurinn með 120 þús.
kr. á mánuði og meðstjórnend-
urnir hvor kr.60 þús. kr. Einnig
var framkvæmdastjóri ráðinn á
kr. 700 þús. á mánuði, en það sem
verra þykir er að laun hans eru
greidd inn á reikning einkahluta-
félags, sem viðkomandi
á. Viðurkennt er þó að
meirihluti bæjarstjórn-
ar hafi á sínum tíma af
gefnu tilefni samþykkt
að viðhafa ekki svona
vinnubrögð við starfs-
fólk og spyr fólk sig því
eðlilega hvers vegna
þessi háttur er hafður
á nú.
Annað furðulegt mál
virðist vera látið við-
gangast hjá meirihlut-
anum en það er að lögmaður bæj-
arins, sem er í fullu starfi og
launaður samkvæmt því er líka
í 50% starfi hjá Háskólanum á
Akureyri. Það er álitið að fullt
starf lögmanns hjá Akureyrarbæ
sé ærið nóg ef því er sinnt af ein-
hverju viti. Þá eru það skipulags-
málin, sem eru meira og minna í
rugli, enda skipulagsnefnd bæj-
arins skipuð aðilum, sem sumir
hverjir eru búnir að vera tiltölu-
lega stutt í bænum og hafa ekki
hundsvit á skipulagsmálum á
Akureyri, og er bærinn búinn
að fá á sig mörg kærumál vegna
þessa. Eitthvert mesta hneyksl-
ið er þó talið vera þegar aðilum
krónuverslananna Kaupási var
neitað um að byggja á lausri lóð
á horni Glerárgötu og Tryggva-
brautar og er það sett í samband
við það þegar Kristján Þór Júlíus-
son þá bæjarstjóri bauð Jóhann-
esi kenndum við Bónus afnot
af íþróttavellinum okkar undir
verslun, en ekkert varð þó úr
því.
Sukkið er víðar en í lands-
málunum, enda meirihluti bæj-
arstjórnar Akureyrar skipaður
sömu stjórnmálaflokkum og rík-
isstjórnin sem hrökklaðist nýver-
ið frá völdum.
Höfundur er fyrrverandi ritstjóri.
UMRÆÐAN
Karl V. Matthíasson
skrifar um atvinnumál
Eins og ástandið er núna í landinu hljót-
um við að íhuga það
alvarlega hversu margir
gætu fengið atvinnu við
það að fara á handfæri.
Í landi þar sem 15.000
manns eru atvinnulaus-
ir hlýtur það að vera
bilun að gefa ekki handfæraveið-
ar frjálsar á næsta sumri. Þó þessi
atvinnugrein hafi átt undir högg að
sækja eru enn margir sem kunna
vel til verka og mjög auðvelt er að
kenna ungum mönnum að veiða
fisk með þessum hætti. Það er líka
deginum ljósara að þessar veiðar
eru mjög vistvænar og skapa auð-
vitað mörg störf í ofanálag og til-
kostnaður er margfalt minni en á
stórum skipum.
Hvað er dapurlegra en að vera
atvinnulaus, skuldum vafinn og
standa á bryggjusporðinum, horfa
út fjörðinn eða flóann og vita að
þarna er lífsbjörg en mega ekki
veiða einn einasta fisk til þess
að skapa sér tekjur. Ég efast um
að slík staða sé til í nokkru öðru
landi í heiminum en hér. En hér má
engu breyta, alls engu. Þeir sem
vilja veiða á smábátum skulu hafa
kvóta og engar refjar með það og
ef þeir eiga engan kvóta þá skulu
þeir gera svo vel að borga 10 fiska
fyrir að veiða 12. Þetta er
auðvitað ömurlegt lénsk-
erfi sem neytt hefur verið
upp á þjóðina á örfáum
árum og keppast nú hag-
fræðingar við að segja að
sölu- og leigukerfi kvótans
sé í rauninni upphafið að
efnahagshruni Íslands.
Lög stéttaskiptingar
Já, það hefur verið eftir-
tektarvert að sjá hvernig
lögin um stjórn fiskveiða
hafa gert þorp og bæi að stéttskipt-
um samfélögum. Í rauninni er það
þannig, að gjá, sem ekki var fyrir,
hefur myndast á milli þeirra, sem
hafa veiðiréttinn og hinna, sem
engan hafa. Það þarf ekki nema að
líta í kring um sig til að sjá þetta
og því miður hefur þetta líka leitt
til pólitísks ótta hjá mörgu fólki
sem ég hef hitt. Og hverjum líður
svo vel með þetta. Líður þeim vel
sem hafa kvótann undir höndum?
Það efast ég um, enda eru marg-
ir þeirra líka fórnarlömb kvóta-
kerfisins vegna skulda sinna. Eða
hinum, líður þeim vel? Ekki held-
ur. Við verðum að stíga út úr ótt-
anum og taka höndum saman um
endurreisn Íslands. Og íslenskir
útgerðarmenn verða að taka þátt
í því. Ég skora á LÍÚ að fara nú að
koma til leiksins á nýjum forsend-
um og nýrri hugsun. Og ganga af
þeirri braut sem hefur leitt okkur
til einhæfni, samþjöppunar og ein-
okunar. Við verðum að vakna.
Áþreifanleg aðgerð
En á meðan við erum vöknum af
þessum draumi, sem varð martröð,
skulum við segja við ungu dreng-
ina okkar og ungu konurnar okkar:
„Nú ætlum við að leyfa frjálsar
handfæraveiðar eftir skynsamleg-
um reglum, við skulum leyfa veið-
ar á 15.000 tonnum.“ Það myndi
gefa nokkrum þúsundum atvinnu,
það myndi gefa von, bjartsýni og
gleði. Slíkt er áþreifanleg aðgerð.
Við getum séð fyrir okkur til
dæmis ung hjón sem eru að koma
að landi á trillunni sinni með nokk-
ur hundruð kíló af fiski eftir góðan
dag. Já, umvafin eru þau gleði og
lífstilgangi. Og þetta er hægt að
gera með einfaldri lagasetningu,
jafnvel reglugerðarbreytingu. Það
er ekki eftir neinu að bíða. Tökum
okkur á, verum ekki hrædd, sýnum
hugrekki og leyfum fólki að bjarga
sér landi og lýð til heilla. Vilji er
allt sem þarf.
Höfundur er alþingismaður.
UMRÆÐAN
Ásta Ragnheiður Jóhannesdóttir skrifar
um velferðarmál
Félags- og tryggingamálaráðuneytið hefur
á verksviði sínu flest þeirra verkefna sem
brýnust eru fram undan um velferð einstakl-
inga og fjölskyldna í landinu.
Við búum að því að Jóhanna Sigurðardótt-
ir, forveri minn í starfi, hrinti í framkvæmd
margvíslegum félagslegum úrbótum meðan
enn áraði vel í landinu. Breytingar voru
gerðar á sviði almannatrygginga, sem hafa
komið lífeyrisþegum til góða, einkum þeim tekju-
lægstu, ásamt ýmsum öðrum aðgerðum til hagsbóta
fyrir fatlaða, aldraða, heimilin og fjölskyldurnar í
landinu. Unnið hefur verið að endurskoðun almanna-
tryggingakerfisins og ég mun halda þeirri vinnu
áfram. Eitt stærsta verkefnið framundan er þó án
efa að styðja við heimilin í landinu og lágmarka fjár-
hagslegan og félagslegan skaða fólks af völdum efna-
hagsástandsins.
Í samræmi við stefnu ríkisstjórnarinnar hef ég nú
sett á fót velferðarvakt til að fylgjast með fjárhags-
legum og félagslegum afleiðingum bankahrunsins.
Þetta er mikilvægt forvarnarstarf enda er vaktinni
ætlað að kortleggja erfiðleikana sem líklegir eru til
að mæta fólki og gera tillögur um viðbrögð stjórn-
valda og samhæfðar aðgerðir þeirra.
Heimili varin með öllum ráðum
Mikilvægt er að verja heimili fólks, sporna gegn vax-
andi atvinnuleysi og bæta aðstæður þeirra sem misst
hafa vinnuna. Margt hefur verið gert í þessu skyni.
Strax við upphaf bankahrunsins voru heimild-
ir Íbúðalánasjóðs til að koma til móts við fólk í
greiðsluerfiðleikum rýmkaðar, ýmsu í verklagi hans
var breytt og innheimtuaðgerðir mildaðar. Tekin
var upp greiðslujöfnun verðtryggðra fasteignalána
sem gerir fólki kleift að létta tímabundið greiðslu-
byrði af lánum. Þá var lánstími lána sem veitt eru
vegna greiðsluerfiðleika lengdur úr 15 árum í 30 og
hámarkslánstími lengdur úr 55 árum í 70.
Fyrirbyggja þarf að fólk missi húsnæði sitt vegna
greiðsluerfiðleika. Ef til þess kemur þarf að tryggja
öryggi heimila og fjölskyldna. Í þessum tilgangi var
Íbúðalánasjóði veitt heimild til að leigja eða fela
öðrum að annast leigumiðlum íbúðarhúsnæðis sem
sjóðurinn leysir til sín á nauðungarsölu. Þetta gerir
fólki kleift að búa áfram á heimilum sínum gegn
leigu.
Þá hefur starfsemi Ráðgjafastofa heimilanna verið
efld, starfsfólki fjölgað og opnunartími lengdur.
Barist gegn atvinnuleysi
Vinnumálastofnun hefur verið efld til að mæta vax-
andi álagi og bæta þjónustu. Með lagabreytingu var
heimilað að greiða fólki sem er í hlutastarfi tekju-
tengdar atvinnuleysisbætur í lengri tíma en áður
og skerðing atvinnuleysisbóta vegna launagreiðslna
fyrir hlutastarf var felld niður. Þetta hefur hvatt
atvinnurekendur til að semja við starfsfólk um lægra
starfshlutfall í stað þess að grípa til uppsagna. Einn-
ig var fólki sem starfar sjálfstætt veittur
rýmri réttur til atvinnuleysisbóta en áður.
Nýlega voru settar reglugerðir sem kveða
á um nýja lánaflokka Íbúðalánasjóðs, rýmri
útlánareglur og heimildir til veðlánaflutn-
inga. Veittar voru heimildir til að veita lán
til félaga, félagasamtaka og sveitarfélaga
vegna endurbóta og viðhalds á leiguíbúð-
um. Þetta skapar aukið svigrúm til fram-
kvæmda og mun ýta undir aukna atvinnu í
byggingariðnaði.
Atvinnulausir áfram virkir
Velferð einstaklinga og fjölskyldna byggist
á mörgum þáttum. Fjárhagsleg staða er undirstöðu-
atriði en félagslegar aðstæður vega einnig þungt. Að
missa atvinnu sína er ekki síður félagslegt áfall en
fjárhagslegt. Því er það stór áskorun að bregðast við
vaxandi atvinnuleysi með úrræðum sem gera fólki
kleift að halda virkni sinni og takast á við uppbyggj-
andi verkefni sem styrkja það til atvinnuþátttöku á
ný þegar úr rætist. Hlutverk Vinnumálastofnunar á
þessu sviði hefur verið aukið. Stendur hún fyrir fjöl-
breyttum verkefnum á borð við ýmiss konar nám
og námskeið, atvinnutengda endurhæfingu, starfs-
þjálfun, ráðningar til reynslu, frumkvöðlastörf auk
sérstakra átaksverkefna sem fólk án atvinnu getur
stundað og fengið atvinnuleysisbætur greiddar sam-
hliða. Nánari upplýsingar um þessi verkefni má finna
á heimasíðu stofnunarinnar.
Mikilvæg verkefni fram undan
Eitt af hlutverkum félags- og tryggingamála-
ráðuneytisins er að vinna að því að úrræði vegna
greiðsluerfiðleika sem Íbúðalánasjóður getur boðið
viðskiptavinum sínum standi einnig til boða þeim
sem sem eru með fasteignaveðlán hjá ríkisbönkun-
um. Verið er að útfæra leiðir að þessu marki í við-
skiptaráðuneytinu.
Starfshópur sem forveri minn skipaði um síðustu
áramót til að gera tillögur um aðgerðir gegn atvinnu-
leysi skilaði fyrstu tillögum um síðustu mánaðamót
og er vinna við að hrinda þeim í framkvæmd þegar
hafin. Má sem dæmi nefna rýmri heimildir Íbúða-
lánasjóðs til útlána vegna viðhaldsverkefna, áform
um að endurgreiða að fullu virðisaukaskatt vegna
vinnu manna á byggingarstað við viðhald og endur-
skoðun á lánareglum LÍN og samspil þeirra við regl-
ur atvinnuleysistryggingasjóðs með það að markmiði
að auðvelda atvinnulausum að stunda nám.
Samráð og samvinna
Öflugt og gott velferðarkerfi er mikilvæg undir-
staða hvers samfélags og mikilvægi þess hefur sjald-
an verið meira en nú. Ég hyggst því standa vörð um
velferðarkerfið og styrkja þá þætti sem best styðja
þá sem minnst bera úr býtum. Verkefnin framundan
krefjast samráðs og samvinnu stjórnvalda, stjórn-
málamanna, atvinnulífsins, samtaka launafólks, fyr-
irtækja, stofnana, félagasamtaka og einstaklinga.
Ég legg áherslu á þetta í starfi mínu sem ráðherra
og óska eftir góðri samvinnu við alla þá sem geta og
vilja leggja gott af mörkum.
Höfundur er félagsmálaráðherra.
Undirstaða samfélagsins
ÁSTA RAGNHEIÐUR
JÓHANNESDÓTTIR
HJÖRLEIFUR
HALLGRÍMS
Norðurport á nýjum stað
KARL V.
MATTHÍASSON
Störf handa þúsundum –
frjálsar handfæraveiðar
Hvað er dapurlegra en að vera
atvinnulaus, skuldum vafinn
og standa á bryggjusporðinum,
horfa út fjörðinn eða flóann
og vita að þarna er lífsbjörg en
mega ekki veiða einn einasta
fisk til þess að skapa sér tekjur.