Tíminn - 11.05.1988, Blaðsíða 10

10 Tíminn •
Miövikudagur 11. maí 1988
IIIIIIIIIIIIBII VIÐTALIÐ HHHIIIH..... ..Illlllllllllllllllllllllllllllli...Illlllllllllllllllllllllll.. ... .... .Illlll... ..-
Snúa þarf stöðunni við
Viðtal við Jón Kristjánsson, alþm. og stjórnarformann Kf. Héraðsbúa
Jón Kristjánsson alþingismaður er stjórnarformaður Kaup-
félags Héraðsbúa á Egilsstöðum, en það er eitt stærsta
kaupfélag á Austurlandi. Nýlega er afstaðinn aðalfundur
félagsins, og af því tilefni leitaði ég frétta hjá honum af
félaginu og rekstri þess.
(Timamynd: Pjetur)
- Aðalfundur félagsins var hald-
inn laugardaginn 30. apríl, sagði
Jón, - en hins vegar hagar þannig til
með aðalfundi Kaupfélags Héraðs-
búa að þeir eru síður en svo undir-
búningslausir. Undanfari þeirra eru
þrettán deildafundir í öllum deildum
félagsins, þangað sem allir félags-
menn eru velkomnir, og þar mætir
Þorsteinn Sveinsson kaupfélags-
stjóri og leggur fram skýrslu sína um
starfsemi liðins árs. Þar eru málin
síðan rædd, svarað fyrirspurnum um
rekstur félagsins og bornar fram
tillögur sem síðan eru afgreiddar á
aðalfundi.
Á þessum deildafundum hafa
mætt allt að 300 manns, sem er um
einn þriðji af öllum félagsmönnum
og verður að teljast mjög gott,
þannig að þarna er ekki um neina
fámennisstjórn að ræða, og þetta er
sú sérstaða sem menn vilja varðveita
í félagsstarfinu. Síðan eru kosnir á
deildafundunum fulltrúar á aðal-
fundinn, en þar eiga sæti um 80
fulltrúar úr þessum 13 deildum. Ég
vildi lýsa þessari félagslegu uppbygg-
ingu vegna þess að það hefur oft
verið gert lítið úr henni af gagnrýn-
endum samvinnuhreyfingarinnar, en
slíkt hljómar dálítið einkennilega
hjá okkur fyrir austan sem eyðum
alveg heilum mánuði í það að ferðast
þarna um í hverri einustu deild
félagsins og halda þessa fundi.
- Hvernig gekk svo reksturinn í
fyrra?
- Á fundinum voru að sjálfsögðu
fluttar skýrslur stjórnar og kaupfé-
lagsstjóra, og það verður því miður
að segja það að útkoman er mun
lakari á síðasta ári en árið á undan.
Það eru nokkrir þættir sem þar eru
afgerandi. Kaupfélag Héraðsbúa er
eins og fleiri kaupfélög með slátrun,
með verslun og með sjávarútveg, og
þetta eru meginþættirnir í starfsem-
inni, auk takmarkaðra þjónustu-
greina.
Það er fljótt frá sagt að síðari
hluta ársins versnaði afkoman mjög
í sjávarútvegi, þannig að hann skilar
ekki tekjum inn í fyrirtækið eins og
áður, og er halli á sjávarútveginum
í heild. Þar eru náttúrlega utanað-
komandi aðstæður drýgstar og geng-
ismál sem allir þekkja.
Verslunin hefur heldur ekki geng-
ið nógu vel á síðast liðnu ári og þar
vantar einfaldlega tekjur fyrir út-
gjöldum. Þar munar mest um tvo liði
í útgjöldunum, þ.e. að launakostn-
aðurinn hækkaði um 50% á árinu og
fjármagnskostnaðurinn sömuleiðis
um 50%, eða nánar til tekið þá
hækkaði launakostnaður um 60 milj-
ónir og fjármagnskostnaður um 30
miljónir frá fyrra ári. Tekjurnar
hækkuðu aftur ekki nema um 26%,
sem var raunaukningin á sölunni, en
var ekki nægjanleg til þess að standa
undir þessum rekstri. Þar að auki á
félagið við það vandamál að stríða
að minni búðirnar eru reknar með
halla, en stærsta búðin okkar er þó
rekin með hagnaði.
- Er það búðin á Egilsstöðum?
- Já, hún kemur út með hagnaði,
en hins vegar eru minni búðirnar
okkar og öll útibúin rekin með halla.
Þar er um að ræða búðirnar á
Reyðarfirði, Seyðisfirði og Borgar-
firði eystra. Þetta er náttúrlega sama
vandamálið eins og landsbyggðar-
verslunin á við að stríða í heild, enda
sýnir reynslan að það er yfirleitt
þannig að stærri verslanir, hvar sem
þær eru, hvort heldur er í Reykjavík,
á Akureyri eða einhvers staðar ann-
ars staðar, þær draga til sín viðskipti
Jón Kristjánsson alþingismaður.
frá þeim minni, og það ber á því hjá
okkur og er náttúrlega sama vanda-
málið og hringinn í kringum landið.
- Er þá staðan þannig að búðin á
Egilsstöðum dragi frá búðunum
niðri á fjörðunum?
- Hún gerir það að einhverju leyti
vegna þess að hún er stærsta búðin
og þar er aðstaðan best. En þar að
auki er svo líka á það að líta að
stærsta markaðssvæðið er í kringum
hana.
- Er nokkuð inni í myndinni hjá
ykkur að loka einhverjum verslun-
um?
- Það er nú ekki inni í myndinni
og lokun hefur ekki verið rædd,
nema auðvitað verður að leita allra
ráða til þess að bregðast við þessari
þróun og snúa þessari vörn í verslun-
inni í sókn.
- En hvernig kemur slátrunin út
hjá ykkur?
- Hún er þriðji þátturinn í rekstr-
inum, og það er í fyrsta skipti í mörg
ár núna sem hún er rekin með tapi.
Það er uppgjör slátrunar 1986 sem
kemur inn í reikningana 1987, og
endanlegt uppgjör á henni sýnir tap,
sem er auðvitað vegna samdráttar
ogerfiðara reksturs af þeim sökum.
Það er auðvitað alveg nauðsynlegt
fyrir samvinnufélögin, og að því
leyti höfum við ekki neina sérstöðu,
að bregðast við hinum breyttu að-
stæðum vegna samdráttarins í slátr-
uninni, skipuleggja vinnslustöðva-
kerfi okkar eftir því og reyna að fá
út úr því betri nýtingu en verið
hefur. Hins vegar er þar óhægt um
vik því að þessi rekstur hefur verið
þannig upp byggður í gegnum árin
að hann hefur ekki safnað eigin fé.
Þess vegna er mjög óhægt um vik
með fjárfestingar í honum nema til
komi einhver stuðningur, tfl dæmis
til úreldingar á þeim sláturhúsum
sem þarf að leggja niður.
- Hvað rekur Kaupfélag Héraðs-
búa mörg sláturhús?
- Kaupfélag Héraðsbúa rekur
núna þrjú sláturhús, en við tókum
eitt úr rekstri á Borgarfirði eystra
fyrir tveimur árum. Hin húsin þrjú
eru á Fossvöllum í Jökulsárhlíð, á
Egilsstöðum og á Reyðarfirði.
- Er kannski framundan að fækka
þeim enn?
- Við þyrftum að taka sláturhúsið
á Reyðarfirði úr rekstri, vegna þess
að það er starfrækt í fiskvinnsluhús-
inu okkar þar og starfsemin rekst á
þar á haustin. Hins vegar þurfum við
að fara í verulegar endurbætur og
endurbyggingu á sláturhúsinu á Eg-
ilsstöðum, en þar er óhægt um vik
við þær aðstæður sem nú eru, nema
til komi einhver stuðningur.
Þess utan þyrftum við svo að
endurbæta sláturhúsið á Fossvöllum,
sem reiknað er með í skýrslu slátur-
húsanefndar að verði rekið áfram.
Það er tiltölulega lítið fyrirtæki að
gera það að nokkuð góðu húsi, enda
er það vel staðsett í mestu sauðfjár-
ræktarsveitum þarna, Jökuldal og
Jökulsárhlíð, og er ekkert því til
fyrirstöðu að reka það áfram með
tiltölulega litlum lagfæringum, sem
eru þó það miklar að það er erfitt
fyrir okkur eins og er, að minnsta
kosti miðað við þá útkomu sem við
erum með núna.
- En heildarútkoma félagsins á
rekstrarreikningi, hvernig var hún?
- Félagið er gert upp með halla
upp á 26 miljónir króna í ár en var
gert upp með hagnaði í fyrra. Þar
hafa því orðið töluvert mikil um-
skipti, sem verður ekki við unað til
lengdar og þarf náttúrlega að leita
allra ráða til þess að snúa þessari
stöðu við. Þarna eru auðvitað bæði
utanaðkomandi aðstæður sem gera
þennan rekstur erfiðari heldur en á
árinu á undan og einnig er að
sjálfsögðu nauðsynlegt að líta á
innra skipulag og það hvað menn
geti sjálfir gert til þess að snúa
þróuninni við. Þetta er áreiðanlega
hægt, því að Kaupfélag Héraðsbúa
er ennþá sterkt félag og nauðsyn er
á því fyrir byggðarlögin á Austur-
landi að það verði áfram það sterka
afl í framfarasókninni sem það hefur
verið. -esig
VETTVANGUR
illllllllllllllll

Kristinn Snæland:
Um ökuferilsskrá og fleira
Ómar Smári Ármannsson aðalvarðstjóri í umferðardeild
lögreglunnar í Reykjavík ritar enn um ökuferilsskrá og
punktakerfi í Tímann 14. aprfl síðastliðinn. Greinilegt er að
við Ómar erum mjög sammála um að nauðsynlegt sé að finna
leiðir til þess að fækka slysum og bæta umferðina.
Ómar aðhyllist ökuferilsskrá
ásamt punktakerfi með tilheyrandi
aðgerðum og refsingum sem eina
leiðina að því marki. Ég er honum
ósammála um þetta þar sem ég tel
þetta kerfi muni mismuna lands-
mönnum. Ég byggi þetta álit mitt
á því að staðreynd sé að löggæsla
sé afar misgóð í landinu, sum
landssvæði séu a.m.k. yfir veturinn
nánast án löggæslu. Það er einnig
staðreynd að þó að ríkislögreglu-
menn komi inn á þessi svæði að
sumri, þá sinna þeir öllu jöfnu ekki
löggæslustörfum á þéttbýlisstöðum
þessara landssvæða. Á þessum
landssvæðum er því lítil eða nánast
engin löggæsla. Slæmur ökumaður
á slíku svæði getur því böðlast
áfram í sinni litlu umferð sífellt
brjótandi hin ýmsu lög og reglur án
þess að eiga á hættu að lenda á
ökuferilsskrá eða ganga á kvóta
sinn í punktakerfinu. Grandvar og
í öllum þessum tilfell-
um eru ungirökumenn
og þá sérstaklega pilt-
arnirverri ökumenn en
meðalbílstjórinn.
góður ökumaður í því þéttbýli þar
sem er stöðug sæmileg löggæsla
svo sem hér á höfuðborgarsvæð-
inu, getur þrátt fyrir allgóða hegð-
un lent í því að ganga svo á kvóta
sinn að til komi áminning, jafnvel
refsins. Það er þessi mismunun
fólks vegna misgóðrar löggæslu
sem veldur þv; að ég er mótfallinn
því að ökuferilsskrá ásamt
punktakerfi sé notað f refsingar-
skyni. Hvort og hvernig tekið er á
þessum málum í öðrum löndum
skiptir í raun engu öðru máli en
hvað af því má læra. Við Ómar
Smári þurfum trúlega ekki að skrif-
ast meira á um þetta mál en
fróðlegt væri að fleiri tækju þátt í
umræðunni. Vilja menn fá eins-
konar kvótakerfi ásamt viðeigandi
áminningum og refsingum í um-
ferðinni eða hafa menn aðrar og
betri hugmyndir sem gætu orðið til
góðs í umferðinni.
Vegna þess sem nýlega kom
fram hjá lögreglunni í útvarpi (ég
held að það hafi verið Ómar sem
sat fyrir svörum) að ungu öku-
mennirnir brytu lítið sem ekkert
meira af sér en fullorðnir nema
hraðaakstur vil ég benda á eftirfar-
andi:
Ungir ökumenn aka gjarnan
með þokuljós kveikt bæði framan
og aftan innanbæjar í góðviðri.
Ungir ökumenn aka gjarnan
Krístinn Snæland
með bílinn númerslausan að fram-
an og jafnvel að aftan líka.
Ungir ökumenn aka stöðugt og
stanslaust gegn innakstursmerkj-
um t.d. er það mjög áberandi á
Hótel íslands plani og af Esso plani
í Hafnarstræti.
Ungir ökumenn stöðva og trufla
umferð mjög í miðbænum og við
danshús borgarinnar.
Ungir ökumenn sýna gjarnan
mikið tillitsleysi varðandi akstur á
gróðri.
Ungir ökumenn leggja bílum
sínum gjarnan af meiri ósvífni en
aðrir ökumenn.
í öllum þessum tilfellum eru
ungir ökumenn og þá sérstaklega
piltarnir verri ökumenn en meðal-
bílstjórinn.
Verst af öllu er að svo virðist
sem lögreglan í Reykjavík sé nær
alveg máttlaus gagnvart þessum
brotum. Vera má að lögreglan sé
of fáliðuð, en ég er sannfærður um
að ef lögreglan sinnir þessum smá-
brotum, þá hefur það einnig áhrif
á hin stærri brotin og þar með
hraðabrotin sem vissulega eru al-
varlegustu brotin, með þeim sorg-
legu afleiðingum sem þau hafa oft.
Ef ungu ökumennirnir eru látnir
komast upp með hin smærri brotin,
styttist leiðin í hin stærri og verri
brot.
Því skora ég á Ómar Smára
Ármannsson að beina athygli
manna sinna að hinum gífurlega
fjölda smábrota sem nú eru látin
afskiftalaus á götum borgarinnar.
Það gæti bætt umferðina til lengri
tíma litið.