Tíminn - 04.08.1988, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 4. ágúst 1988
Tíminn 9
BÓKMENNTIR
Miklu hæaar en hljóðið
Valgarður Egilsson:
Dúnhárs kvæði,
Iðunn, Rvk. 1988.
Á einum stað í þessari nýju ljóða-
bók, í Ijóði sem nefnist Doka þú við,
ávarpar ég ljóðsins mann sem nefnd-
ur er Skarphugi, hvetur hann til að
fara sér hægt og segir:
Komdu með mér, Skarphugi
í Skynheim og Hrynheim.
Égfer miklu hœgar
en hljóðið.
Leggjum út á Landsencla
sem horfir við hafsauga hláu,
Óðsheim og Yngisheim,
þar gnestur glóð í miðju.
Pá náum við í níunda heim.
Paðan sér í mannheim,
þar skulum við una
við undur, við alhug.
Máski er ekki fjarri lagi að halda því
fram að þetta sé það ljóð sem komist
einna næst því að marka stefnuna í
bókinni. Það er með öðrum orðum
einkenni hennar að allt yfirbragð
verkanna er hófsamlegt, hún er
fáguð og ákaflega vel unnin, og eigi
að leita að heildarboðskap í henni
þá gæti hann sem best verið þeirrar
tegundar að menn skuli doka við í
hröðu lífsgæðakapphlaupi nútím-
ans, en leita í staðinn þeirrar lífs-
ánægju sem lægra liggi, þótt hún láti
ef til vill minna yfir sér en hin.
Eitthvað líkt því sem sagt er í þessu
erindi, og er þetta undirstrikað vítt
og breitt í bókinni með hófsömum
og leiðbeinandi ábendingum, og
raunar einnig og ekki síður með
margvíslegum kyrrlátum myndum.
Meðal hinna síðar nefndu má benda
sér á parti á ljóðið sem bókin dregur
nafn sitt af, Dúnhárs kvæði, og er
trúlega friðsæl mynd af fuglsunga á
sundi, þótt það geti einnig haft
margs konar aðra og víðtækari skír-
skotun. Og er allt þetta þó sagt með
eðlilegum fyrirvara um að margt
fleira og óskylt þessu leynist einnig í
ljóðunum hér.
Þá leynir sér það ekki að hér yrkir
höfundur sem er vel kunnugur öllum
Ieynistigum skáldskaparins, jafnt að
fornu sem nýju. Meðal annars beitir
hann stuðlasetningu og jafnvel rími
töluvert. Hins vegar er vald hans yfir
þessum tæknilegu þáttum nægilegt
til þess að hann lætur þá hvergi
fjötra sig, heldur notar þá markvisst
til þess að auka fjölbreytni og mark-
sækni ljóða sinna. Ljóst er aukheld-
ur að fornyrðislagið gamla er honum
nærtækt og er þarna víða ort undir
formi sem verður að teljast náskylt
því. Og ekki lætur hann þar við sitja
heldur yrkir þarna á einum stað
erindi undir dróttkvæðum hætti; það
nefnist Vörn fyrir Snorra og er þar
eins og heitið gefur til kynna tekinn
málstaður Snorra Sturlusonar.
Margt fleira þarna er sótt til
fornra bóka, og er handhægast að
benda á ljóðið Úr Landnámabók,
þar sem beint er ort með vísunum til
frásagna af þeim mönnum fornum er
hér námu land í árdaga byggðar. En
víða er þarna einnig horft inn á við,
í mannssálina og til mannlegra til-
finninga, og í ljóðinu Sólin og Vatnið
þótti þeim er hér ritar vera smekk-
lega farið með lýsingu á þeirri sorg
eftir gengna vini sem öllum mætir
einhvern tíma á lífsleiðinni; því Ijóði
lýkur þannig:
Lokin er hin Ijósa brá.
Lauffall um jörð.
Vinur minn hinn góði
er genginn til sögu.
Enn bíður sandurinn
sólin og vatnið.
Og ýmislegt er þarna óvanalegt,
til dæmis ljóðið Dökkva móðir.
Sérstaða þess felst í að það er ort til
apamóður í dýragarði alla leið austur
í Singapúr, og er aukheldur býsna
vel haldið á efninu með skírskotun-
um til eyðingar skóga og frelsissvipt-
ingar þeirra sem í þeim búa.
Höfundur þessarar bókar er ann-
ars læknir og starfandi sérfræðingur
í frumumeinafræði í Reykjavík. Það
er Ijóst að þetta viðfang hans í starfi
hefur að ýmsu leyti einnig mótað
viðhorf hans eins og þau birtast í
ljóðunum þarna. Til dæmis á þetta
Valgarður Egilsson.
við um Skírnarsálm, án efa eitt
hnitmiðaðasta ljóð bókarinnar, en
þar eru ætt og uppruni skírnarbarns
leidd aftur til frumkviknunar lífs á
jörðunni í einstaklega knappri en þó
markvissri mynd.
En áhugaverðasta verk bókarinn-
ar, út frá þessu sjónarmiði skoðað,
er þó án efa ljóðaflokkur sem henni
lýkur í. og-nefnist Formationes. Að
sumu leyti má segja að þar sé á
ferðinni verk sem minni á leiðslu-
kvæði frá fornum tímaogmiðöldum.
Þar er líkt og horft á lífið á jörðunni
og mannkyn allt með alsjáandi auga
utan úr geimnum. Pví er lýst þar í
byrjun hvernigátök náttúrunnarhafi
mótað jörðina á miljónum og tug-
miljónum ára. Viðfang verksins er
svo lýsing á því hversu líf kviknar
fyrst á jörðu og þroskast síðan hægt
og bítandi áfram allt til nútíma. í
öllu þessu lífi er samanhangandi
þráður, cða eins og hér er lýst:
Lifir von ein
í launhelgum
eggdýrs og sáðs
þess er sögu geymir
genginnar slóðar -
unninn þráð
er þiggur fóstur.
Les von sig
eftir löngum þrœði
liggttr hann einn
til manns.
Hér er við óvanalegt yrkisefni
fengist, eða með öðrum orðum fram-
gang mannkyns og samhengi þess
við uppruna sinn í fyrstu einfrum-
ungum sem telja má til lífs á jörðu.
í lokin er svo vikið að hinni eilífu
átakalöngun manna við aðra kyn-
bræður sína, ásamt þeirri hættu á
sjálfseyðingu mannkyns sem stöðugt
vofir yfir mannheimi í dag. Og er þá
vitaskuld einnig stutt yfir í þá ragna-
raka- eða heimsendismynd sem
þekkt er víða úr bókmenntum, m.a.
íslenskum, og er kannski einna styst
undan að vitna í Völuspá í því
samhengi. Sannleikurinn er sá að
hér er að ýmsu leyti fengist við
svipað efni og þar; munurinn er fyrst
og fremst sá að þar var ort af
dulrænum innblæstri og spádómssýn
völvunnar, en hér er grunnurinn
vísindaleg þekking nútímans á eðli
lífsins, uppruna þess á jörðunni og
þróun þess um ármiljónir.
Það eru gömul og ný sannindi að
ljóðformið er viðkvæmt, vandmeð-
farið og krefst jafnt yfirlegu, mark-
sækni sem vandvirkni af þeim sem
taka sér fyrir hendur að beita því.
Þegar vel tekst til verður árangurinn
þess eðlis að slík verk toga lesendur
að sér, fá þá til að velta efninu fyrir
sér, liggja yfir því, og sé allt eins og
til var stofnað þá veitist þeim er les
við það ný innsýn í áður ókunnar
víddir eða nýja heima. Það dylst
engum sem les að í þessari bók hefur
Valgarður Egilsson sett markið hátt
og gert harðar kröfur til sjálfs sín
sem og ljóða sinna. Það dylst ekki
heldur að hann hefur náð árangri í
samræmi við það. Þetta er kannski
ekki auðveld bók, en þetta er bók
sem gefur mikið og bók sem óhætt
er að mæla með við alla áhugasama
Ijóðalesendur. -esig
lllllllllllllii FISKELDI
Kvíaeldi í sjó á
Vestfjörðum
Athyglisverð þróun í fiskeldi er að
eiga sér stað á sunnanverðum Vest-
fjörðum þessi árin. Jarðhiti er bæði
á Barðaströnd og í Tálknafirði, svo
að ekki var óeðlilegt að þar væri
hann nýttur við fiskeldi. Hitt er
merkilegra að kvíaeldi með lax í sjó
er þegar komið vel af stað bæði í
Patreksfirði og Tálknafirði. Ýmsir
hefðu sjálfsagt talið að erfiðleikum
væri bundið að vera með laxeldi í sjó
á þessu svæði af náttúrulegum orsök-
um.
I Tálknafirði eru nokkrar laxeldis-
stöðvar, sem hafa bæði verið með
eldi á seiðum, strandeldi og sjávar-
eldi á laxi. f botni fjarðarins er
fyrirtækið Lax hf., sem er með
strandeldi og var framleiðslan á sl.
ári 5,1 lest af laxi. Forstöðumaður
Lax hf. er Árni Sigurðsson, Norður-
botni. Þá er Þórslax hf., sem er bæði
með strandeldi og kvíaeldi í sjó. Sú
stöð framleiddi á sl. ári 5 lestir af laxi
í strandeldi og 5 lestir í kvíaeldi. Á
þessu ári er Þórslax með kvíar í sjó
á tveimur stöðum í Tálknafirði, við
Gilseyri og á öðrum stað utar. Hefur
Þórslax fært út kvíarnar á þessu ári,
en forstöðumaður þar er Magnús
Guðmundsson, Tálknafirði.
Gilseyri í Tálknafírði. Fjær sést til
laxeldisstöðvar Þórslax hf., og má
sjá kvíar í sjó og mannvirki stöðvar-
innar, eins og strandeldið. Myndír: eh
Þeir sem koma akandi af Kleifar-
heiði til Patreksfjarðar veita athygli
vel skipulögðu tjarnarsvæði í botni
fjarðarins, sem nefnist Ósafjörður.
Þar hefur Magnús Ólafsson, Vestur-
botni, að verki staðið, en hann hefur
verið áhugamaður um laxeldi. Þvf
miður hefur minna orðið úr meiri-
háttar fiskeldi en að var stefnt hjá
Magnúsi. Augljóst er að hagur tjarn-
argerðar á svæðinu hefur vænkast
með tilkomu hins nýja þjóðvegar
utan þess.
Utar með firðinum má sjá í sjó
nokkrar eldiskvíar. Þær eru á vegum
Vesturlax hf. á Patreksfirði sem er
með lax í eldi í kvíunum. Á sl. ári
var framleiðslan hjá fyrirtækinu 22
lestir af laxi. Forstöðumaður Vest-
urlax er Björn Gíslason.
Laxeldiskvíar Vesturlax hf. í Patreksfírði. Yfir fjörðinn sést til mynnis Sauðlauksdals.
Auk þess má nefna tvær aðrar
stöðvar í Tálknafirði: Eldisstöðina
Búðeyri, sem er með seiðaeldi, en
fyrir henni stendur Bárður Árnason,
Patreksfirði, og Sveinseyrarlax, en í
forsvari þar er Sigurður Friðriksson.
Að lokum má minna á eina eldis-
stöð til viðbótar sem er í Vestur-
Barðastrandarsýslu, en það er Klak-
og eldisstöðin að Seftjörn í Vatns-
firði, sem Einar Guðmundsson og
kona hans eiga og reka. Stöðin að
Seftjörn framleiddi á sl. ári 20 þús-
. und sumaralin laxaseiði og 90 þús-
und gönguseiði, samkvæmt upplýs-
ingum úr framleiðsluskýrslu, sem
tekin er saman hjá Veiðimálastofn-
un. En þaþan eru fengnar aðrar
^upplýsingar um fyrrgreindar
''stöðvar. e.h.