Tíminn - 24.08.1988, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Miövikudagur 24. ágúst 1988
Bæjarstjóm Eskifjarðar varar við einu gjaldheimtusvæði:
Gjaldheimta á Austurlandi
Tímanum hefur borist bréf frá bæjarstjóranum á Eskifirði,
Bjarna Stefánssyni, f.h. bæjarstjórnar Eskifjarðar þar sem
segir frá ályktun bæjarstjórnar um þá hugmynd að gera
Austurland að einu gjaldheimtusvæði og greinargerð bæjar-
stjórans með þessari ályktun. Fer þetta bréf hér á eftir:
Alyktun bæjar*
stjórnar Eskifjarðar
Bæjarstjórn Eskifjarðar varar ein-
dregið við þeirri hugmynd, að gera
Austurlandskjördæmi að einu gjald-
heimtusvæði í formi stofnunar og
leggur til að gjaldheimtan verði í
formi stjórnar sem skipuð verði
tveimur mönnum frá fjármálaráðu-
neyti, tveimur frá viðkomandi sveit-
arfélögum og einum oddamanni og
gangi hún til samninga við sýslu-
manna- og bæjarfógetaembættin á
svæðinu um að þau taki að sér
innheimtu opinberra gjalda. Pessi
tilhögun gildi til 31. janúar 1991 og
með hliðsjón af þcirri reynslu sem
þannig fæst, verði tekin afstaðatil
áframhaldandi innheimtu embætt-
anna fyrir 15. septcmbcr 1992.
Núverandi skipulag
Eins og kunnugt er fer innheimta
opinberra gjalda í Austurlandskjör-
dæmi fram hjá innheimtumönnum
ríkissjóðs, þ.e. sýslumanni Norður-
Múlasýslu og bæjarfógetanum á
Seyðisfirði, bæjarfógetanum í Nes-
kaupstað, sýslumanni Suður-Múla-
sýslu og bæjarfógetanum á Eskifirði
og sýslumanni Austur-Skaftafells-
sýslu á Höfn svo og bæjar- og
sveitarsjóðum.
Undirritaður, bæjarstjórinn á
Eskifirði, hefur öðlast nokkra
reynslu af báðum tegundum inn-
heimtanna, þ.e. innheimta fyrir
ríkissjóð og bæjarsjóð Eskifjarðar,
en undirritaður starfaði sem fulltrúi
innheimtumanns ríkissjóðs í Suður-
Múlasýslu og Eskifirði í rúmlega 3
ár og hef nú starfað í tæp 2 ár sem
bæjarstjóri á Eskifirði. Meginmunur
þessara innheimtufyrirkomulaga er
víðálta þeirra, annars vegar Eski-
fjarðarkaupstaðar sem þægilegrar
innhcimtueiningar landfræðilega séð
og hins vegar Suður-Múlasýslu sem
er víðfeðmasta sýsla landsins þar
sem samgöngur mega teljast sæmi-
legar á landi, er eru þó hreinir
smámunir miðað við umdæmi Aust-
urlandskjördæmis.
Báðar þessar tegundir innheimtna
verða að teljast auðveldar viðfangs
standi gjaldendur í skilum, en gallar
þeirrar víðfeðmu koma greinilcga í
Ijós þegar um vanskilainnheimtu er
að ræða, þar sem til áframhaldandi
innheimtuaðgerða kemur að loknum
viðvörunum, þá þurfa innheimtu-
menn að fara í heimabyggð gjald-
anda til þess að gera lögtök eða
stöðva atvinnurekstur ef ekki semst
um annað.
Væntanlegt fyrirkomulag
gjaldheimtu í Austurlands-
kjördæmi
Scrstök stjórn verður skipuð
hvora leiðina sem farin verður á
sama hátt og fyrr greinir, þ.e. tveir
menn skipaðir af fjármálaráðherra,
tveir skipaðir af sveitarfélögunum
og þessir tilnefna sameiginlega einn
oddamann, en náist ekki samkomu-
lag þá skal oddamaður tilnefndur af
Hæstarétti íslands.
Ljóst er að ein gjaldheimta í formi
stofnunar með því mannahaldi sem
gert er ráð fyrir, þ.e. einum gjald-
heimtustjóra sem ráðinn er af stjórn
gjaldheimtu, tveimur fulltrúum og
tveimur til þremur öðrum starfs-
mönnum mun eigi komast yfir að
sinna virkri innheimtu utan veggja
stofnunarinnar og því óhæf til þess
að vinna að nauðsynlegum eftir-
rekstri sem slíkri starfsemi er sam-
fara. Það verður því að teljast ljóst,
að gjaldheimtan verður að fá út-
stöðvar og þær fleiri en eina með því
aukna mannahaldi og kostnaði sem
slíku fylgir.
Verði hin fjögur embætti bæjar-
fógeta og sýslumanna í umdæminu
nýtt til innheimtu opinberra gjalda,
en við þau má bæta tveimur útstöðv-
um sem þegar eru til staðar en það
er á Vopnafirði sem fljótlega mun
tölvuvæðast og á Egilsstöðum, þá
munu hinir 6 móttökustaðir tryggja
dreifingu um svæðið og reynsla emb-
ættanna við innheimtu opinberra
gjalda nýtast til fullnustu og nálægð
og samband við gjaldendur verður
mun mcira jafnframt því að stærð
umdæmanna verður viðráðanlegri,
en allt þetta mun stuðla að árangri
innheimtunnar.
Stjórn gjaldheimtu Austurlands-
kjördæmis mun hafa yfirumsjón og
cftirlit með störfum embættanna og
fullan íhlutunarrétt, telji hún emb-
ættismcnnina eigi standa sig sem
skyldi. Fái stjórnin eigi leiðréttingu
á viðkomandi málefnum, þá getur
hún krafist riftunar á samningi við
viðkomandi bæjarfógcta og/eða
sýslumann og falið öðrum inn-
heimtumanni ríkissjóðs innheimt-
Afgreiðsluferill
gjaldheimtu
Dagleg vinnsla hjá bæjarfógetum
og sýslumönnum mun fara þannig
fram í grófum dráttum: Embættin
taka á móti öllum opinberum gjöld-
um ríkis og sveitarfélaga og færir
þau í tölvubúnaði embættisins sem
flytur boðin samtímis eftir beinlínu-
kerfi á viðeigandi staði í móðurtölvu
SKÝRR í Reykjavík.
Hins vegar má búast við að gjald-
heimta í formi stofnunar leitist við
að reyna að vinna sjálf að innheimt-
unni sem mest hún má frá staðsetn-
ingu aðalstöðva hennar með framan-
grcindum vanköntum sökum víð-
feðmis umdæmisins. Til staðar þarf
að vera eins og áður getur sams
konar tækjabúnaður og er nú þegar
í bæjarfógeta- og sýslumannaemb-
ættunum og eru greiðslur færðar á
sama hátt. Ljóst er að slík gjald-
hcimta verður að koma sér upp
útstöðvum til þess að eiga möguleika
á því að sinna hlutverki sínu utan
veggja stofnunarinnar við vanskila-
innheimtuna.
Bankar og sparisjóðir eru þegar
farnir að taka á móti opinberum
laga og víða afar örðugt yfirferðar
sökum erfiðra samgönguskilyrða.
Það verður þó að viðurkennast,
að þar á landinu sem þéttbýlt er,
valdi umfangið því, að störf þau sem
falin eru bæjarfógeta- og sýslu-
mannaembættunum skipast upp í
sérstakar stofnanir eftir eðli sínu,
t.d. í fógeta-, borgardómara-, saka-
dóms-, tollstjóra- og lögreglustjóra-
embætti, tryggingastofnun, sjúkra-
samlag o.fl., jafnframt því, að sér-
stök gjaldheimta sér um innheimtu
opinberra gjalda.
Sú forsenda er ljós, að með til-
komu gjaldheimtu í Austurlands-
kjördæmi er stefnt að því að tryggja
árangursríka innheimtu fyrir sem
minnstan innheimtukostnað. Sökum
margnefndrar víðáttu Austurlands-
kjördæmis og viðsjárverðrar stöðu
gjaldheimtu sem stofnunar, bæði
landfræðilega og formlega, gagnvart
vanskilainnheimtu, getur stofnunin
lítið beitt sér án þess að til komi
aðstoð sýslumanna og bæjarfógeta
en þá verður þessi milliliðastaða
hennar jafnframt víðáttu umdæmis-
ins henni mjög fjötur um fót og
vafasamt hvort skilvirkni hennar
verður viðunandi án þess að kostn-
una en þá niðurstöðu verður að telja
afar ófarsæla fyrir hinn slaka bæjar-
fógeta og/eða sýslumann og hann
yrði vart langlífur í starfi eftir það.
Búnaður og reynsla
Gjaldheimta í formi stofnunar
krefst sérstaks húsnæðis og er það
væntanlega engin bábilja að ætla að
stofnunin þarfnist fljótlega eigin
húsnæðis sem sniðið verður að
starfseminni. Embættisbústaður
gjaldheimtustjóra hér á Austurlandi
verður að teljast eðlileg afleiðing af
tilkomu gjaldheimtu í formi stofnun-
ar.
Hjá bæjarfógeta- og sýslumanna-
embættunum eru til staðar húsnæði
fyrir innheimtuna og embættisbú-
staðir og má þannig spara gífurlegan
stofnkostnað vegna fasteigna á veg-
unt gjaldheimtunnar, sveitarfélög-
um og ríkissjóði til verulegra hags-
bóta.
Verði stofnuð gjaldheimta í formi
stofnunar á Austurlandi, þá þarf að
leggja út í verulegan stofnkostnað,
en slík stofnun þarf að tölvuvæðast
frá j>runni og fá beintengingu við
SKYRR, jafnframt PC tölvu og
önnur tæki og búnað sem tilheyra
slíkum rekstri.
Allur framangreindur tækjabún-
aður er til staðar í bæjarfógeta- og
sýslumannaembættunum svo og
þjálfað starfsfólk og verður því eng-
inn stofnkostnaður við tækjakaup
hjá slíkri gjaldheimtu.
Bæjarfógeta- og sýslumannaemb-
ættin byggja á þrautreyndu inn-
heimtufyrirkomulagi sem falla að
viðkomandi umdæmum og hafa á að
skipa þjálfuðu starfsfólki, en með
tilkomu nýrrar gjaldheimtu í formi
stofnunar þá þarf að þróa upp fram-
kvæmd innheimtunnar og þjálfa upp
starfsfólk með ærnum tilkostnaði og
fyrirhöfn.
gjöldum, þ.á m. staðgreiðsluskött-
um. Vart mun líða á löngu uns
Reikningsstofnun bankanna hefur
komið sér upp forriti sem sundurlið-
ar skilagreinar endanlega og sendir
þær að kvöldi dags til SKYRR og
mun þessi afgreiðsla verða gjaldend-
um og gjaldheimtum mjög til þæg-
inda og hagsbóta jafnframt því að
virkum móttökustöðvum fjölgar
mjög.
Þegar SKÝRR hefur unnið úr
aðsendum boðum, þá sendir stofn-
unin tilkynningar um innheimtuna
daginn áður til gjaldheimtanna og
hvernig hún skiptist á sveitarfélög
jafnframt því að stöðulisti yfir gjald-
endur liggur fyrir og má kynna sér
hann með fyrirspurnum í tölvu eða
með útskriftum á stöðulistum úr
hcnni.
Verði innheimtan hjá bæjarfóg-
eta- og sýslumannaembættunum þá
dreifast þessar upplýsingar samtímis
til allra embættanna og útstöðva
þeirra og mun hægara er um vik að
hefja eftirrekstur heldur en að fá
upplýsingarnar fram á einum af-
mörkuðum stað eins og mun verða
með tilkomu einnar gjaldheimtu sem
stofnunar. Hætt er við að gjald-
heimta í formi stofnunar myndi eins
konar „flöskuháls" gagnvart út-
stöðvum sínum andstætt bæjarfóg-
eta- og sýslumannaembættunum
sem fá allar upplýsingar beint frá
SKÝRR, en gjaldheimtustofnunin
þarf að koma frá sér upplýsingum til
útstöðva sinna og verkar því í þessu
tilviki sem óþarfa milliliður.
Skilvirkni
Innheimtusvæði gjaldheimtu
Austurlands er langvíðfeðmast af
þeim 10 gjaldheimtusvæðum sem
gert er ráð fyrir í frumvarpi til laga
um gjaldheimtu ríkis og sveitarfé-
aður æði upp úr öllu valdi, en þá er
hún tekin að starfa gegn sjálfri sér.
Vanskilainnheimtan/
Lögtök/Nauðungaruppboð
Með frumvarpi til laga um aðskiln-
að dómsvalds og umboðsvalds í
héraði er gert ráð fyrir því, að
sýslumenn geri lögtök fyrir opinber-
um gjöldum að fengnum almennum
lögtaksúrskurði héraðsdómara og að
þeir annist nauðungarsölu að undan-
genginni athugun héraðsdómara á
því hvort skilyrði nauðungarsölu séu
uppfyllt. Ágreiningi verður skotið til
úrskurðar héraðsdómara.
Fyrir gjaldheimtu í formi stofnun-
ar fyrir Austurlandskjördæmi þýðir
þetta að gjaldheimtustjórinn þarf
ætíð að leita til 4 bæjarfógeta- og
sýslumannaembætta á svæðinu til
þess að fá lögtök, lokunaraðgerðir
og nauðungaruppboð framkvæmd
og er það því bersýnilegt, að þetta
fyrirkomulag er ákaflega þungt í
vöfum og gjaldheimtustofnunin
verkar einnig hér sem óþarfur milli-
liður.
Starfsreglur gjaldheimtu/
lög og reglugerðir
Heyrst hafa þær raddir meðal
sveitarstjórnarmanna, að bæjarfóg-
etum og sýslumönnum sé ekki treyst-
andi fyrir innheimtunni sökum þess
hve hallir þeir séu undir ríkissjóð og
að þeir heyri undir dómsmálaráðu-
neytið.
Bæjarstjórn Eskifjarðar ber fullt
traust til bæjarfógeta og sýslumanna
og efast ekki um að þeir leitast við
að framfylgja lögum og reglugerðum
af góðri þekkingu og samviskusemi.
Það er ljóst að lög og reglugerðir
um gjaldheimtur ríkis og sveitarfé-
laga verða að kveða skýrt og ná-
kvæmlega á um starfsreglur þeirra
og þær eiga allar að starfa samkvæmt
og innan ramma þeirra reglna og því
er fráleitt að ætla að sjálfstæði sveit-
arfélaganna og íhiutunarréttur
þeirra yfir gjaldheimtum aukist með
tilkomu sérstakrar gjaldheimtu sem
stofnunar en slíkar vangaveltur hafa
nokkuð verið viðraðar meðal sveit-
arstjórnarmanna.
Kostnaður
Við útreikning á reksturskostnaði
beggja innheimtufyrirkomulaganna
sem fram fór á vegum gjaldheimtu-
nefndar Sambands sveitarfélaga í
Austurlandskjördæmi kemur í Ijós,
að jafndýrt ef ekki ódýrara er að láta
sýslumanna- og bæjarfógetaembætt-
in 4 með 2 útstöðvum innheimta
miðað við samkomulag ríkissjóðs
við Vestmannaeyjar, heldur en að
láta eina gjaldheimtustofnun án
nokkurrar útstöðvar innheimta op-
inber gjöld í Austurlandskjördæmi,
en þess skal getið, að útreikningar á
gjaldheimtu sem stofnunar eru allir
áætlaðir og rýrir það áreiðanleika
þeirra. Hér skal það tekið sérstak-
lega fram, að stofnkostnaður er að
sjálfsögðu utan þessa útreiknings.
Parkinsonlögmálið
Með tilkomu gjaldhcimtu sem
stofnunar fylgir sem áður getur hús-
næði undir stofnunina og gjald-
heimtustjórann, allur tilheyrandi
tölvubúnaður ásamt öðrum skrif-
stofuáhöldum, bifreið eða bifreiðar,
útstöðvar með tilheyrandi tækjabún-
aði, starfsfólk sem sífellt fer fjölg-
andi og fl. og fl. Allt þetta er komið
til að vera og þróast og/eða vaxa.
Nú á tímum tæknialdar eru fram-
farir á sviði tölvubúnaðar mjög örar
og sjálfvirkni og hagræðing sífellt að
aukast. Hætt er við að gjaldheimtu-
stofnun leitist við að viðhalda sjálfri
sér og starfsmenn reyni af fremsta
megni að halda verkefnunum inni á
borði hjá sérog sanna þannigtilveru-
rétt sinn. Þetta getur leitt til þess að
gjaldheimtan verður treg í taumi
gagnvart tækninýjungum m.a. í nýj-
um boðleiðum innheimtunnar. Bæði
gjaldheimtan og það sveitarfélag
sem hún verður staðsett í munu af
fremsta megni reyna að koma í veg
fyrir að starfssvið hennar verði skert
enda er hér um að ræða geysilega
peningaveltu jafnframt því að gjald-
heimtunni munu fylgja mörg þjón-
ustustörf sem ætíð er hætt við að
fækki með hagræðingu í kjölfar
þróunar.
Ef hins vegar sýslumanna- og
bæjarfógetaembættin sjá um inn-
heimtuna þá er ekki um að ræða
nokkurn stofnkostnað, einungis lítil-
lega hækkun reksturskostnaðar.
Þarna er um að ræða opið og þjált
fyrirkomulag sem tekur nýjungum
og breytingum en rígheldur ekki í að
viðhalda sjálfu sér. Þetta fyrirkomu-
lag er ekki endilega komið til að vera
heldur er auðvelt og tiltölulega ódýrt
að „bakka“ út úr því og stofna
gjaldheimtu með annars konar fyrir-
komulagi.
Nánar um ályktun
bæjarstjórnar Eskifjarðar
Ályktun bæjarstjórnar Eskifjarð-
ar byggist á framangreindum álita-
efnum jafnframt því að varhugavert
verði að telja, að sniðganga rótgróin
og virðingarverð embætti sýslu-
manna og bæjarfógeta í Austur-
landskjördæmi án þess að þeim verði
gefinn kostur á að spreyta sig á þeim
verkefnum sem gjaldheimtu eru
samfara.
Að lokum skal þess getið, að
sveitarfélög á Vestfjörðum hafa
komist að samkomulagi við fjár-
málaráðuneytið um að hafa sams
konar hátt á innheimtunni og bæjar-
stjórn Eskifjarðar leggur til og al-
kunna er að Vestmannaeyjabær hef-
ur þegar samið um innheimtu hjá
bæjarfógeta.
I