Tíminn - 24.08.1988, Síða 8

8 Tíminn
Miðvikudagur24. ágúst 1988
Timiriri
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinnog
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr.
465,- pr. dálksentimetri.
Verð í lausasölu 60,- kr. og 70,- kr. um helgar. Áskrift 700.-
Flokkafylgi
og raunhæf stef na
Ríkisstjórnarflokkarnir þrír, Sjálfstæðisflokkur,
Framsóknarflokkur og Alþýðuflokkur, hafa um 2/3
kjósendafylgis samkvæmt skoðanakönnun, sem gerð
var á vegum Skáíss um síðustu helgi. Stjórnarand-
stöðuflokkarnir þrír, Kvennalisti, Alþýðubandalag
og Borgaraflokkur hafa um þriðjung fylgisins. Stjórn
málahreyfing Stefáns Valgeirssonar, sem telst til
stjórnarandstöðunnar á Alþingi, hefur ekkert fylgi
samkvæmt niðurstöðu þessarar skoðanakönnunar.
Eftir þessari könnun að dæma njóta ríkisstjórnar
flokkarnir samtals svo yfirgnæfandi fylgis kjósenda
að stjórnarandstaðan kemst þar ekki í neinn sam-
jöfnuð. íslenska stjórnarandstaðan er því í allra
rýrasta lagi. Um Borgaraflokk Alberts Guð-
mundssonar er það að segja að hann er mjög nærri
því að vera að gefa upp öndina, enda þannig til
kominn að honum var aldrei spáð langlífi.
Hina raunverulegu stjórnarandstöðu er þá að
finna hjá Kvennalista og Alþýðubandalagi. En þá
bregður svo við að þessir flokkar eru í rauninni í
samkeppni um sama fylgið. Kosningabarátta þeirra
gengur meira út á það að vinna kjósendur hver af
öðrum fremur en að þeir hafi einhverja samstöðu um
að höggva inn í raðir sameiginlegra andstæðinga, ef
þeir eru til.
í þessari innbyrðis baráttu stjórnarandstöðu-
flokkanna, þ.e. Kvennalistaog Alþýðubandalagsins,
hefur Kvennalistinn nú miklu betur, ef dæma má
eftir niðurstöðum ítrekaðra skoðanakannana. Ská-
ísskönnunin segir að Kvennalistinn hafi meira en
tvöfalt fylgi á við Alþýðubandalagið. Alþýðu-
bandalagið gæti sem sé orðið hálfdrættingur á við
Kvennalistann, ef nú yrði kosið til Alþingis. Enda
vekur fátt meiri athygli í skoðanakönnunum um fylgi
stjórnmálaflokka en niðurlæging Alþýðu-
bandalagsins. Ef horft er til hinna gömlu og grónu
stjórnmálaflokka, þá er augljóst að Alþýðubandalag-
ið er sá flokkur sem á við verulega kreppu að búa.
Framsóknarflokkurinn fær afar góða útkomu í
þessari skoðanakönnun. Flokkurinn hefur traust
fylgi meðal kjósenda og nýtur þar ágætrar forystu og
hiklausrar einbeitni og kjarks til þess að takast á við
vanda efnahags- og atvinnumála. Haft hefur verið á
orði, að Framsóknarflokkurinn hafi í þessu stjórnar-
samstarfi gripið til andófs gegn þeirri peningafrjáls-
hyggju og markaðshyggju, sem á sér marga formæl-
endur í samstarfsflokkunum. Þetta er rétt. Innan
ríkisstjórnarinnar hefur verið ágreiningur um þessi
efni. Það hefur ekki síst komið fram í skoðanamun
um vaxta- og lánsfjármál og skýrgreiningu á efnahag-
svandanum.
Núverandi stjórnarflokkar hafa svo mikið fylgi
meðal þjóðarinnar að þeir hafa alla möguleika til
þess að koma fram nauðsynlegum efnahagsaðgerð-
um, sem nú er mál málanna. í því sambandi mega
ekki ráða hugmyndafræðilegar öfgar, heldur raun-
hæfar lausnir miðað við eðli vandans og íslenskar
aðstæður.
il GARRI
Upp úr plógfarinu
• niður úr skýjunum
Samtök um jafnrétti milli
landshluta hafa starfaö um nokk-
urra ára skeið sem félagsskapur
áhugamanna úr öllum stjórnmála-
flokkum. Á fyrstu árum sínum
virtust þessi samtök leggja ofur-
áherslu á nýja stjórnarskrá með
skýrum ákvæðum um heimastjórn
í landshlutum. Það reyndist hins
vegar langsótt baráttuaðferð og
óþarflega viðamikil. Eftir að sam-
tökin voru endurskipulögð á síð-
ustu misserum, þá er aðalbaráttu-
málið að sveitarstjórnarlögum
verði breytt og á þann hátt komið
á landshlutastjórn, e.k. fylkjum,
sem hafí heimastjórn með hönd-
um. Þessi hugmynd á það skilið að
henni sé veitt athygli. Breyting á
stjórnarskrá er umfangsmikið mál,
sem rétt er að sneiða hjá, ef þess
er nokkur kostur, en velja í staðinn
leið venjulegra lagabreytinga.
Samtökin einbeita sér að því að fá
stuðning þingflokka við þessa
stefnu.
Formaður samtakanna, Hlöðver
Þ. Hlöðversson, bóndi á Björgum
í S.-Þing., reifar þessi mál í rit-
stjórnargrein í blaði samtakanna,
Útverði:
„Nýlega spurði sveitarstjórnar-
maður: „Eruð þið menn Samtaka
um jafnrétti milli landshluta komn-
ir niður úr skýjunum með hug-
myndir ykkar um breytingar á
stjórnsýslu?“ Lífsrcyndur og gáf-
aður fyrrverandi alþingismaður
hafði þetta til mála að leggja: „Það
er eins og sumir sveitarstjórnar-
menn telji sveitarstjórnir merkileg-
asta „apparat“ á heimsbyggðinni.
Þeir eru svo uppteknir af að draga
þungan plóg að sjóndeildarhring-
urinn nær lítið sem ekkert upp úr
plógfarinu.“
Heimastjórn
Ekki er þörf að skilgreina fyrir
þeim, er sjá og heyra hversu fólk
og fjármunir, völd og áhrif færast
með vaxandi hraða af landsbyggð
á Reykjavíkursvæði. Borgin stenst
heldur ekki þessa framvindu undir
lögmáli fallhraðans. Enginn ræður
þarna „patentlausnum“, en leita
verður samfylgdar um lausn vanda-
mála. Flestir munu sammála um að
sveitarfélög beri að styrkja og efla
sem grunneiningar stjórnkerfís.
Þau eru sögulega mjög merk.
Nokkur vitneskja um þau ef til vill
hin elsta á heimsbyggð. Þau eru
grundvöllur félagslegrar virkni og
stjórnar nærri vettvangi fólksins.
En mörg eru þau smá og fámenn,
reyndar nær öll smærri en svo, að
þau séu ein sér fær um að taka við
því valdi sem þörf er að færa frá -
oft ósjálfráðu ofríki miðstjórnar-
kerfís. Sameining sveitarfélaga er
seinvirk, en fyrst og fremst ófull-
nægjandi lausn, og lögþvingun,
meira eða minna, gegn vilja íbú-
anna kemur ekki til greina. Fróð-
legt er að gera sér þess grein að
þrýstingur og áróður um stækkun
sveitarfélaga kemur mest „ofan-
frá“ og meir frá þeim stærri, að
þau smáu eigi að sameinast en að
upptökin séu þar. Við eðlilega
framvindu, reynslu af samvinnu
um ýmis verkefni, og þróun um
viðhorf íbúanna, verður - á mörg-
um árum - veruleg sameining sveit-
arfélaga, en áfram yrðu þau van-
hæf að taka við stærri viðfangsefn-
um frá ríki. Því þarf viðauka -
framlengingu á valdsviði sveitarfé-
laganna: Lögfest valdsvæði af
stærð núverandi landshlutasam-
taka eða nálægt því, undirbyggt
beinum persónulegum kosningum
og annist þá heimastjórn, er svæðin
kjósa að taka sér ásamt tilsvarandi
tekjum og fjárráðum, enda fram-
selji þau einstökum sveitarfélögum
þá stjórnsýslu er þau kjósa og hafa
bolmagn til. ... Þrýsta þarf á að
þjóðinni sé sett verðug stjórnar-
skrá, en okkur liggur á að hasla
okkur völl til hólmgöngu um vanda
landsbyggðar, strax á vorþingi 1989
- enda óaðskiljanlegt áfangaað-
gerðum ■ samskiptum ríkis og sveit-
arfélaga.
Svæðisþing
Ekki verður í stuttri grein fjallað
um svo viðamikið efni að viðun-
andi sé. Grunnhugsun S.J.L.
manna er að freista þess að fá
settan valdaramma af þeirri stærð,
sem fyrr er greint og stjórnvöld
gætu ekki annað en metið gildan til
að taka við frá ríkinu verkefnum,
sem ofviða væru einstökum sveit-
arfélögum. Mætti þarna eflast
landshlutavald í eigin málum, m.a.
tiltækt þegar upphefst næsta lota
„réttlætisbaráttunnar", sem er
„jöfnun atkvæðisréttar" með hlut-
fallslegri fjölgun þingmanna á
Reykjavíkursvæði.
Samkvæmt anda Samtakanna
væri það hlutverk ráðgerðra svæð-
isþinga að skipa nánar þeim
málum, sem stig af stigi yrði fyllt í
„rammana“ ásamt tilsvarandi fjár-
mögnun eftir vægi verkefna og
eftir könnun með hliðsjón af tekju-
öflun svæðanna. Sem dæmi um
svæðisverkefni má nefna:
Mcnntamál neðan háskólastigs
utan sumra sérskóla, heilsugæsla,
sjúkrahús, sjúkrasamlög og al-
mannatryggingar svæðisbundið.
Skipulags-, umhverfís- og mengun-
armál, vega-, hafna- og flugvalla-
mál, svæðisstofnanir ýmsar - ekki
sem útibú heldur sjálfstæðar, með
upplýsinga- og samráðsstofnanir í
Reykjavík. Allt þróaðist þetta í
eðlilegum takti og hraða - afhend-
ingar og uppbyggingar, og er frá-
leitt tæmandi upptalning.
Að vandlega athuguðu máli hef-
ur forustufólk S.J.L. einbeitt sér til
málafylgju um framanskráða
stjórnkerfísbreytingu, þó margt
brenni á til umræðu, enda er hún
frumforsenda þess, að með árangri
verði gengið á hólm við margvísleg-
an vanda. Þar þarf föst handtök og
vönduð vinnubrögð. Fólk þarf að
koma upp úr plógförunum og niður
úr skýjunum - og taka höndum
saman.“ Garri
llllllllllllllllllllllllllll VÍTT OG BREITT llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll^
Menntakerfi með slagsíðu
Viðamikið og hátimbrað
menntakerfi kostar aldrei of mikla
peninga, að sögn þeirra sem við
það starfa. Menntunin er besta
fjárfestingin og skilar sér margfald-
lega inn í þjóðarbúið. Því er það
að aldrei verður of miklu til
menntunar varið og að mennta
verður sem flesta sem lengst og
best. Löng skólaskylda og síðan
langskólanám og endurmenntun á
endurmenntun ofan er hlutskipti æ
fleiri þjóðfélagsþegna. Skólar og
menntastofnanir eru í sífelldri
framför og yfir þær er byggt og
byggt og eflast vísindin að dáð með
hverju árinu.
Menntakerfið er að langmestu
leyti kostað af þvt' opinbera og er
það metnaðarmál að helst sé hvergi
til sparað því menntunin er trygg
fjárfesting í framtíðinni.
En þó er svo að einstaka svið
kennslu eru utan menntakerfisins
og í höndum einstaklinga og opin-
berir aðilar koma þar helst hvergi
nærri og leggja helst til lítið fé til
slíkrar kennslu.
Hér skal sparað
Ökukennsla er alveg utan við
opinberan rekstur, nema hvað
dómsmálaráðuneytið leggur til
prófdómara og útgáfu prófgagna.
Nemendur verða að borga ökunám
sitt að fullu svo og kostnað af prófi
og opinberum stimplum þar á.
Allt væri þetta í góðu lagi ef
eitthvert lag væri á ökukennslunni.
En svo er ekki og ef einhver vill
draga það í efa skal aðeins bent á
bílaumferðina og það ökulag sem
þar er tíðkað.
Menntunarforkólfar, sem aldrei
hugsa sig um tvisvar þegar viðbót-
armilljörðum er varið á milljarða
ofan til að lengja skyldunám, bæta
við námsgreinum og smíða skóla-
hús og leikfimisali til skemmtunar,
dettur aldrei í hug að vert sé að
borga eyri af opinberu fé til öku-
kennslu.
Enn síður dettur þeim í hug að
það þurfi að mennta ökukennara.
f öllu lýðveldinu er hvergi til
afdrep þar sem veitt er fræðsla um
umferðarlög. Kennslubrautir fyrir
ökukennslu er auðvitað hvergi að
finna, enda bólar ekki á neins
konar þrýstihóp sem sér hag í að
komaslíkum kennslugögnum upp.
Vel er séð um að hafa alla öku-
og umferðarkennslu innan vé-
banda dómsmálaráðuneytisins, og
þar með ekki að veita neinu fé til
hennar á fjárlögum, eins og í
„bestu fjárfestinguna“ á vegum
menntamálaráðuneytisins.
Tryggingafélögin sjá sér engan
hag í að leggja fé í bætta umferðar-
menntun og leggjast á eitt með
ríkinu að samþykkja síhækkandi
iðgjöld af bílatryggingum í stað
þess að kenna viðskiptavinunum
að aka bílum á sem hættuminnstan
hátt.
Óbættur skaði
Hér skal fullyrt að fjárfesting í
góðri og virkri ökukennslu og
nauðsynlegri umferðarfræðslu gæti
skilað sér betur en á flestum þeim
sviðum menntunnar sem sjáifsagt
þykir að spara hvergi við.
Seint mun verða hægt að koma í
veg fyrir umferðarslys með öllu en
það er hægt að draga verulega úr
þeim með staðgóðri kennslu og
sífelldri endurmenntun.
Eignatjón af völdum umferðar-
slysa er gífurlegt. Það finna bílaeig-
endur á eigin skrokki þegar þeir
borga tryggingaiðgjöldin. En auð-
vitað er eignatjónið miklu meira
en því nemur og mikinn hluta af
þeim skaða bera einstaklingar en
ekki tryggingafélög.
Heilsutjón verður seint metið til
peninga, en vel má meta til góðrar
fjárfestingar ef draga mætti veru-
lega úr sjúkrakostnaði þeim sem af
umferðarslysum hlýst og tapaðir
vinnudagar af sömu ástæðu eru
legíó.
Ótímabær dauði og þjáningar
sem rekja má til umferðarslysa
verður ekki metinn til fjár, en
miklu má til kosta til að koma í veg
fyrir þá dapurlegu hlið umferðar-
menningarinnar.
Það er tómt mál að tala um
nauðsyn menntunar og að hún sé
góð og nauðsynleg fjárfesting ef
gleymt er mikilvægum sviðum nú-
tímamenningar, eins og bílaum-
ferð, og láta eins og hún komi
þjóðfélaginu yfirleitt ekkert við.
En langskólagengnir hrokagikk-
ir munu halda áfram að staglast á
að þeirra eigin menntun sé besta
fjárfestingin og láta dómsmála-
ráðuneytið halda áfram að útskrifa
óhæfa, stórhættulega og kostnaö-
arsama ökumenn. OÓ