Tíminn - 06.10.1988, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Fimmtudagur 6. október 1988
Tíminn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinnog
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
Aðstoðarritstjóri: OddurÓlafsson
Fréttastjórar: BirgirGuðmundsson
EggertSkúlason
Auglýsingastjóri: SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr.
465,- pr. dálksentimetri.
Verð í lausasölu 60,- kr. og 70,- kr. um helgar. Áskrift 700.-
Verndun sparifjár
Sú réttmæta krafa er gerö til ríkisvaldsins að
sparifé almennings sé verndaö fyrir því að rýrna í
verðbólgu. Þessari kröfu er skylt að fullnægja og
beita í því sambandi þeim ráðum, sem duga við
íslenskar aðstæður. Núverandi ríkisstjórn hefur á
stefnuskrá sinni að vernda sparifé hins almenna
sparifjáreiganda. Pað er gert með því að höfuðstóll
sparifjárinnstæöna er verðtryggður og greiddir eru
vextir að auki.
Andstæðingar ríkisstjórnarinnar vinna vitandi
vits að því að telja sparifjáreigendum trú um að
ríkisstjórnin ætli að brcyta um stefnu að því er
varðar verndun sparifjár. Hér er um áróður að
ræða, sem skynsamt fólk ætti að varast.
Núverandi ríkisstjórn mun beitast fyrir því að
skynsamlcg lánsfjár- og vaxtastefna ríki í landinu.
Slík stefna miðar að því að sparifé rýrni ekki, að
sparifjáreigendur hafi eðlilegar vaxtatekjur og að
vaxtabyrði atvinnuvega og heimila sé viðunandi.
Gengið er út frá þeirri meginstefnu að skuldarar
endurgreiði skuldir sínar fullu verði, en vextir séu
hóflegir.
Að sjálfsögðu kemur ekki til greina að hverfa til
þeirrar vaxtastefnu og sparifjárviðhorfa, sem ríktu
frá því á heimsstyrjaldarárunum síðari fram til
loka síðasta áratugar. Engum dettur slíkt í hug. í
rauninni brást bankakerfi þessara áratuga skyldum
sínum gagnvart sparifjáreigendum. Bankakerfið
lagði ekkert til málanna sem að gagni mátti verða
til að vernda sparifé í verðbólgu. Hins vegar urðu
ýmsir stjórnmálamenn til þess að vekja athygli á
ranglæti sparifjárstefnu bankakerfisins á þessum
árum. M.a. var hugmyndin um beina verðbólgu-
tryggingu almenns sparifjár áhugaefni ýmissa al-
þingismanna, ekki síst úr Framsóknarflokknum.
Hins vegar eygðu forráðamenn bankakerfisins
ekki leið til þess að framkvæma slíka hugmynd.
Þess vegna rýrnaði sparifé almennings í verðbólg-
unni í 35^f0 ár.
Það eróþurftarverk, þegar stjórnarandstæðingar
og forsprakkar okurstefnu í lánsfjármálum, affalla-
sérfræðingar og víxlarar gráa markaðarins, taka sig
saman um að notfæra sér gamalgróinn ótta spari-
fjáreigenda við arðrán verðbólgunnar, til þess að
viðhalda eigin gróðaaðstöðu á peninga- og lánsfjár-
markaði.
Almennur sparifjáreigandi og verðbréfabraskari
eiga enga samleið. Afstaða ríkisvaldsins til þessara
tveggja hópa hlýtur auk þess að vera mismunandi.
Ríkisvaldinu ber að vernda hagsmuni sparifjáreig-
andans fyrir fjárhagsáföllum í verðbólguþjóðfé-
lagi. Núverandi ríkisstjórn heldur uppi slíkri
verndarstefnu gagnvart sparifjáreigendum. Hins
vegar þarf ríkisvaldið að vernda þjóðfélagið,
almenning og atvinnulífið, fyrir fjármálabraski
víxlarastéttarinnar og þeirra, sem auðgast í skjóli
okurstarfseminnar.
Hitt er annað mál að verðbólguhjöðnun og lágt
verðbólgustig er varanlegasta vörn gegn verðrýrn-
un sparifjár og tryggir best hagsmuni lántaka.
Illllllllllllllllllllí GARRI
Útlendir kaupmenn
Kjötmiðstööin hefur fengið sex vikna greiðslustöðvun:
Verslunarkeðjan Targe
íhugar kaup á hlutafé
Kjölmiðsifödin hrfur áll i viðrsrðum við Ivarr erlcndar
vrnlunarkeðjur um kaup á hlul í f)rirt*kinu oj- komu Ijóri
menn hinKað til landv i viðuvtu viku frá Tarj-el i Brellandi
<iK állu viðneður við eiKendur Kjölmiðvliiðvarinnar. Þá
vonavt eiKendur KJölmiðvlöðvarinnar cinniK lil þess að
hclKívka vcrvlunarkcðjan Del llills sýni fyrirlarkinu áhuKa.
A8 vógn Hiafnv Bachmann. Kjölmiðsloðvannnarhf. vcnðveld
■ uðusiu minuðum. að vcrsluninm
Á miðöldum l>juKKu ístendingar
við harða áþján litlendra kaup-
nianna. Á öldinni sem leið áttu
þeir í langvinnu slriði við að ná
versluninni úr liöndum þeirra. Nú
cr hins vegar svo að sjá að ýmsir
vilji fara að fá útlcndu kaupmenn-
ina aftur inn í landið.
Frctl um þella kom hér í Tíinan-
um á laugardaginn. Þar sagði að
einar tva;r útlcndar verslanakeðjur
væru í sigtinu sem hugsanlegir
meðcigendur í Rjötmiðstöðinni í
Garðahæ. Þessi verslun á í erfið-
leikuni og í fréttinni er haft eftir
kaupmanninum að það sé fyrst og
freinst fjármagnskostnaður sem
hún sé að sligast undan.
Nii er það svo sem engin störfrétt
þö að fyrirtæki eigi í erfiðleikum af
þessum ástæðum. Síðustu tvö miss-
erin hafa fyrirtæki út um allt land
veriö vægast sayt hart keyrð út af
því livað fjármagnskostnaður
þeirra hefur rokið upp. En ekki
hafa þö farið af því sögur að þau
hlypu svona almcnnt upp til lianda
og föta og leituöu að útlcndum
kaupinönnum til að koma sér til
bjargar.
Harðnandi samkeppni
Nú undanfarið hefur samkeppni
í matvöruverslun farið síharðnandi
á höfuöliorgarsvæðinu. Eins og
menii vita kcmur þetta í kjölfar
frjálsrar álagningar og nýrra versl-
unarhátta.
Hér hafa risið upp stórmarkaöir
scm lækka vöruverðið mcð því að
selja mikið og hafa hraða umsetn-
ingu. Þar hafa tvær verslanir veriö
í fararbroddi, Hagkaup og Mikli-
garður. Aðrar búðir hafa svo oröið
að keppa við þctta, og helstu
mótleikir þeirra hafa verið aukin
þjónusta, ásamt því vitaskuld að
þær eru nær viðskiptavinum sínum
og spara þeim þannig talsverð
fcröalög.
Á sama tima hefur markaðnum
auk þess vcrið tröllriðið af frjáls-
bygfijunni. Samkvæmt henni eiga
þær verslanir, sem ekki standa sig,
einfaldlega að fara á hausinn og
hætta. Ýmsuni þykir þetta kannski
grimmdarlega liugsað, en svona er
nú frjálsfiyggjan. Hún gerir ekki
ráð fyrir neinni miskunnsemi.
En hitt er annað mál að það
hcfur margoft verið á það bent á
liönum árum að fátt væri líklegra
en að útlendar keðjuverslanir gætu
haft áhuga á aö setja sig niöur
hérna. Slík fyrirtæki reka gjarnan
verslanir í stórborgum víða um
heim, og eftir þvi sem stórhorgar-
bragur höfuðborgarinnar eykst þá
aukast einnig líkurnar á því að
þessi fyrirtæki fari að sækja
hingað.
í Ijósi þessa eru viðbrögð þcirra
í Kjötmiðstöðinni kannski skiljan-
leg. í varnarbaráttu sinni séu menn
þar að horfa til þess möguleika að
fá útlenda keðjuverslun til að
hlaupa í skarðið og bjarga fyrirtæk-
inu.
Spurning um stefnu
En hitt cr annað mál að hér er
að ýmsu fleiru að gá. Þó að nokkuð
liali verið saumað að verslunum
mcö því að hleypa þeim út í
verösamkeppni þá er ekki þar með
sagt að ætlunin geti vcrið að ganga
af allri innlendri verslun dauðri.
Við íslendingar erum hvað scm
öðru líður ekki það aumir að við
getum ekki haldið uppi nokkuð
myndarlcgri innlendri verslun. Þá
væri illa komið vorum hag.
Til allrar hamingju er enn cnginn
skortur á verslunum á höfuðborg-
arsvæðinu, og verður heldur eng-
inn tilfinnanlegur þó að þeiin fækki
hugsanlega um eina. Hætt cr líka
við að hitt fari illa í marga ef þeim
er allt í einu ætiað að fara að kaupa
í matinn hjá útlcnduni kaupmanni.
Auk þess verður ekki öðru trúað
en aö núverandi óróatímabil í
verslun gangi hér yfir innan tíðar.
Að minnsta kosti ættu forráöa-
menn vcrslana að geta andað tals-
vert léttara ef núverandi ríkissfjórn
tekst á næstu niánuðum að lækka
fyrir þá fjármagnskostnaðinn. Og
ekki verður öðru trúað en að upp
úr því fari hér aftur að skapast
hæfileg festa í verslanamálunum.
En Garri álítur að í hitt verði að
fara varlega að hleypa útlending-
unum hér inn í verslanareksturinn.
Þó ekki sé nema fyrir þá sök að
bætt er við að slíkar húðir myndu
hnappast saman í Reykjavík og á
örfáum öðrum stærstu þéttbýlis-
stöðunum, og þá enn á kostnað
verslunar í dreiftiýli. Trúlega verð-
ur okkur ölluin hallkvæmast að
reyna að búa þannig um hnútana
að hér sé í framtíðinni rekin sæmi-
lega sterk innlend verslun, sem
taki nokkuð jöfnum höndum mið
af þörfum allra landsmanna.
Garri.
!llllill]lllll VÍTT OG BREITT llllllllllllllllll^
GJALDÞROTAPYTTUR
FRJÁLSHYGGJUNNAR
Við stjórnarskiptin brá svo við
að Mogginn fór að velta efnahags-
málum fyrir sér og sem vænta má
viðrar hann yfirgripsmikla þekk-
ingu sína á fyrirbærinu enda vitinu
fyrir að fara á þeim bæ þegar
fjármagnshreyfingar eru annars
vegar. Að mati blaðsins var hér allt
í sómanum þegar vextir og annar
fjármagnskostnaður var að koll-
steypa öllu atvinnulífi og þá fyrst
og fremst framlciðsluatvinnuveg-
um og frelsið til að stefna hátt í
eignasöfnun og gjaldþrotum var að
komast í algleymi og viðskipta-
jöfnuðurinn svo kolbrjálaður að
ekkert gat staðið undir óhófsinn-
flutningnum annað er stórauknar
erlendar lántökur.
Enn hefur fátt eitt verið gert til
að snúa þessari þróun við en núver-
andi ríkisstjórn hefur haft uppi
nokkra tilburði til að hægja á
gönuhlaupinu og kynnt ráðstafanir
sem koma eiga í veg fyrir gjald-
þrotakollsteypur fyrirtækja og
heilla atvinnugreina.
Töframeðul
frjálshyggjunnar
í efnahagslegu kviksyndi er heiti
á leiðara gærdagsins í Mogga og
þar heitir að núverandi valdhafar
ætli sér að stunda einhvers konar
fjárhættuspil með efnahagslíf þjóð-
arinnar og er ekki annað að skilja
á skrifunum en að væntanlegar
ráðstafanir séu upphaf og endir
þeirra efnahagslegu ófara sem
blaðið líkir við kviksyndi.
Einsogflestirvita koðnaði síðasta
ríkisstjórn niður vegna þess að hún
stefndi beint í efnahagslegt kvik-
syndi og var engin leið að koma
íhaldinu í skilning um að stefnu-
breytingar var þörf. Efnahags- og
atvinnulífi var orðið bumbult af
töframeðulum frjálshyggjunnar en
hvergi mátti slaka á rétttrúnaðin-
um, þótt jafnvel brauðfæturnir
væru farnir að gefa sig undir fjár-
mögnunarsjóðum sem ekki stóðust
lengur eigið vaxtaokur.
Efnahagsstefnu núverandi ríkis-
stjórnar verður að meta í Ijósi þess
ástands sem forsætisráðherra síð-
ustu stjórnar neitaði að horfast í
augu við. Buslugangurinn í kvik-
syndinu er afleiðing óráðsíu og
fyrirhyggjuleysis og urnfram allt
grófrar misnotkunar á því frelsi
sem halda á jafnvægi markaðarins
og kennt er við frjálshyggju en
mun ekki síður í ætt við óslchyggju.
Árangur óskhyggjunnar
I hugleiðingunum um kviksynd-
ið telur Moggi að ekki hafi verið
tekin of stór skref í einu til aukins
frjálsræðis í viðskiptalífinu. Fagurt
dæmi þar um er að árangurinn af
frjálsri álagningu í verslun og við-
skiptum sem ríkir í matvöruverslun
á höfuðborgarsvæðinu, sent óum-
deilanlega hefur lækkað vöruverð
verulega, segir Moggi.
Vissulega er álitamál hvort verð-
lag á matvælum er tiltakanlega lágt
á svæðinu eða annars staðar. En
hitt er á allra vitorði að margar
verslanir, stórar og smáar. hafa
orðið gjaldþrota á síðustu mánuð-
um og vikum og aðrar ganga kaup-
um og sölum og fæstir vita hvort
verið er að selja eignir eða skuldir.
Matvörukaupmenn kvarta sáran
yfir að enginn rekstrargrundvöllur
sé lengur fyrir áframhaldandi
rekstri fyrirtækja þeirra og kenna
þeir um drápsklyfjum fjármagns-
kostnaðar og harðari samkeppni
en svo að fyrirtækin getið staðið
undir.
En ekki er aldeilis maðkurinn í
mysunni í vaxtamálum í kviksynd-
isskrifunum. Blessunarlegur
árangur vaxtafrelsisins er sá, að
atvinnufyrirtæki og einstaklingar
hafa átt greiðari aðgang að lánsfé
og atvinnufyrirtækin eru ekki jafn
háð viðskiptabönkum sínum og
áður vegna starfsemi fjárfestingar-
fyrirtækja og kaupleigufyrirtækja.
Mikið er það lán fyrir fyrirtæki
sem bankar treystast ekki til að
lána fé að geta einfaldlega farið í
stofnanir sem lána með mun hærri
vöxtum. En skuldadagar koma fyrr
en varir og linnulausar fréttir um
gjaldþrot á gjaldþrot ofan berast
frá margs kyns fyrirtækjum um
land allt, allt er að sigla í harða-
strand í heilum byggðarlögum
vegna vanskila og eins og fyrr er frá
greint eru jafnvel fjármögnunar-
sjóðir komnir í súpuna, eða kvik-
syndið, eins og Mogga þóknast að
kalla efnahagsástandiö.
Blaðið klykkir út með því að
vinstri stjórnin sé að leiða þjóðina
út í botnlaust fen, en lælur þess
auðvitað hvergi getið í hvers konar
gjaldþrotapytt frjálshyggjan var
búin að leiða hana út í. OÓ