Tíminn - 06.10.1988, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 6. október 1988
Tíminn 9
VETTVANGUR
Jóhannes Sigurjónsson:
Öll blöð eru héraðsfréttablöð
Erindi á fjórðungsþingi Norðlendinga
í fjölmiðlaflórunni íslensku þrífst hinn fjölbreytilegasti
gróður. Þar má finna fjölmiðla sem eru skrautrósaígildi og
þar með án næringargildis; aðrir eru hið mesta þarfaþing,
sannkallaðir kálhausar fjölmiðlanna. Mest er þó auðvitað
um arfa í túni íslenskrar fjölmiðlunar.
Óskilgreindur lággróður í fjöl-
miðlaflórunni eru hin svokölluðu
héraðsfréttablöð, sem sumir kalla
landsmálablöð af einhverjum
undarlegum hvötum. Margir kann-
ast við nöfnin á nokkrum þessara
rita: Víkurfréttir, Víkurblaðið,
Vestfirska fréttablaðið, Bæjarpóst-
urinn o.s.frv. En flestir, a.m.k. á
SV-horni landsins, telja sig ekki
hafa barið héraðsfréttablöð aug-
um. Sem er að sjálfsögðu alrangt.
Staðreyndin er sem sé sú að
Moggi, DV, Þjóðvilji, Tími og
Alþýðublað eru auðvitað ekkert
annað en héraðsfréttablöð. Þau
eru útgefin í Reykjavíkurhéraði,
fjalla einkum um fréttir úr þvísa
héraði og brúka svo fréttir úr
öðrum héruðum heimsins, s.s.
Afghanistan eða Eyjafirði, sem
uppfyllingarefni.
Ritstjóri eins héraðsfréttablaðs-
ins í Reykjavík, Árni Bergmann á
Pjóðvilja, reit eitt sinn pistil í blað
sitt um hin óháðu landsbyggðar-
blöð, sem hann kallaði svo. Rit-
stjórinn fann þessum blöðum allt
til foráttu, taldi að þau tækju aldrei
á neinu sem máli skipti og fjölluðu
einkum og aðallega um opnun
nýrra hamborgarastaða eða snyrti-
stofa í viðkomandi byggðarlagi.
Þessi túlkun getur svo sem staðist,
einkum ef menn hafa ekki lesið
viðkomandi landsbyggðarblöð, en
það er líka næsta auðvelt að snúa
henni uppá dagblöðin, ekki síst
Þjóðviljann. Á ritunartíma þessa
Bergmannspistils var annar rit-
stjóri Þjóðviljans, svo og frétta-
stjóri, að reyna í fyrsta skipti að
fjalla sjálfstætt um innanhússerjur
í Alþýðubandalaginu og verkalýðs-
hreyfingunni. Og það var að sjálf-
sögðu ekki þolað að tekið væri á
einhverju sem máli skipti í blaðinu
og þegar upp var staðið voru
ritstjórinn og fréttastjórinn látnir
fjúka. Og hvað það varðar að litlu
landsbyggðarblöðin fjalli einkum
um skyndibitastaði og snyrtistofur,
þá ber að hafa það í huga að opnun
matsölustaðar í smábæ úti á landi,
eða minkabús í nærsveitum, hefur
hlutfallslega jafn mikil áhrif í at-
vinnulífi á viðkomandi stöðum og
tilkoma Kringlunnar í Reykjavík
suður, sem héraðsfréttablöðin í
höfuðborginni hafa fjallað um í
máli og glansmyndum.
Þetta er sem sagt spurning um
stærðarhlutföll og stigsmun, ekki
eðlismun á héraðsfréttablöðunum
í Reykjavík og úti á landi.
Litlu landsbyggðarblöðin þjóna
mikilvægu hlutverki á hverjum
stað, á sama hátt og dagblöðin í
Reykjavík og Dagur á Ákureyri.
Þar gefst íbúum byggðarlagsins
kostur á að konia á framfæri
skoðunum sínum, ritdeilur fara
þar fram, sveitarstjórnarmenn
miðla þar upplýsingum til lesenda
og blaðamenn fjalla um það sem
fréttnæmt þykir hverju sinni. Og
síðast en ekki síst þá halda burt-
fluttir, fyrrum íbúar byggðarlags-
ins, sambandi við sína gömlu
heimabyggð með lestri þessara
blaða. Litlu blöðin þjóna einnig
hlutverki sem dagblöð Reykvík-
inga hin ríkisstyrktu, sem gefa sig
út fyrir að vera blöð allra lands-
manna, yrðu ella að þjóna. Þetta
er auðvelt að sýna með dæmum.
I Víkurblaðinu á Húsavík fór
fram fyrir nokkrum árum hörkurit-
deila múrara um lélegan frágang á
tiltekinni byggingu í bænum og
hver bæri þar höfuðábyrgö. Deilan
stóð í margar vikur og lesendur
fylgdust með af áhuga og höfðu af
nokkra skemmtan þegar bygginga-
menn veifuðu múrskeiðuni og létu
dólgslega á síðum blaðsins. Það er
hinsvegar næsta ólíklegt að múrar-
ar á Húsavík hcfðu fengið inni í
Reykjavíkurblöðunum mcð þessi
sín hugðarefni, ef Víkurblaðið
hefði ekki verið til staðar.
Annað dæmi: í kringum bæjar-
og sveitarstjórnarkosningar eru
Reykjavíkurblöðin full með grein-
ar eftir frambjóðendur í Reykja-
vík. Þetta eru ógurlegar langlokur
og skipta hundruðum. Greinar af
samskonar toga birtast í héraðs-
fréttablöðum um land allt, þar scm
sveitarstjórnarmenn á hverjum
stað útmála eigið ágæti í löngu
máli. Ef litlu landsbyggðarblöðin
væru ekki til staðar, þá væru
Reykjavíkurblöðin eini vettvangur
allra frambjóðenda á landinu. Og
blöð allra landsmanna gætu auðvit-
að ekki mismunað mönnum eftir
búsetu. Tilvonandi sveitarstjórnar-
menn á Grundarfirði, Raufarhöfn,
Húsavík og um land allt, fengju
því að sjálfsögðu inni með greinar
sínar í Mogga á sama hátt og
bæjarstjórnarkandídatar. Sem
leiddi til þess að Mogginn teldi,
lauslega áætlað, 1347 blaðsíður
daglega síðustu vikurnar fyrir
kosningar!
Á þennan hátt, m.a., spara litlu
landsbyggðarblöðin blöðum allra
landsmanna ómælda fjármuni og
spurning hvort ákveðið hlutfall af
auglýsingatekjum stóru blaðanna
ætti ekki að renna til landsbyggð-
arfjölmiðla sem greiðsla fyrir veitta
þjónustu í þágu þeirra stóru.
Ríkisvaldið áttar sig auðvitað
ekki á þessu þjónustuhlutverki,
frekar en öðru, og til ríkisvaldsins
höfum við ekkert að sækja. Þannig
t.d. bannaði Albert Guðmunds-
son, þáverandi fjármálaráðherra,
bæjarfógetaembættum að auglýsa
í héraðsfréttablöðum úti á landi.
Og fyrir nokkrum árum rakst ég á
auglýsingu í Alþýðublaðinu um
bann við rækjuveiðunt í Öxarfirði.
Þess skal getið að áskrifendur Al-
þýðublaðsins á Húsavík þá voru
21, þar af amma mín níræð mcð
heiðursáskrift, og auðvitað enginn
rækjusjómaður. Ég hringdi í við-
komandi ráðuneyti og bauð auglýs-
ingu í Víkurblaðinu mcð sína 500
áskrifendur og alla rækjusjómenn
á staðnum í þeim hópi. Éftir mikið
japl og jaml og fuður var kveðinn
upp sá úrskurður suður í ráðuneyti
að það væri búið að auglýsa bannið
í Alþýðublaðinu, púnktur og
basta.
Við þetta er svo því að bæta að
Jón nokkur Baldvin var ritstjóri
Alþýðublaðsins á þcssum árum og
rækjuveiðibannið í Öxarfirði fór
að sjálfsögðu framhjá öllum rækju-
sjómönnum á svæðinu.
Að einu leyti má segja að lands-
byggðarblöðin séu tímaskekkja og
það er í sambandi við vinnsluferli
þeirra. Fyrir nokkru varð Blaða-
mannafélag íslands 90 ára og var
þá gefið út veglegt afmælisblað. í
þessu blaði birtist m.a. viðtal við
gamlan fréttahauk sem lýsti því
hvcrnig blaðaútgáfu var háttað og
starf blaðamanns vaxið fyrir 40-50
árum. Lýsing hans var eitthvað á
þcssa leið:
Á þeim árum voru oft ekki nenta
1-2 menn á blöðunum. Sami mað-
ur þurfti að skrifa af skynsamlegu
viti um allt milli himins og jarðar,
hann þurfti að taka myndir og
framkalla þær, safna auglýsingum
og áskrift og rukka hvorutvcggja.
Hann fylgdist nteð uppsetningu
blaðsins, las próförk og sá jafnvcl
um dreifingu blaðsins. Allt vinnslu-
fcrli blaðsins frá því hugmynd að
frétt kviknaði þar til blaöið kom í
hcndur lesenda, hvíldi á herðum
cins manns. „Já, svona var nú
blaðamcnnskan fyrir 50 árum,“
sagði þcssi aldni blaðamaður scm
mundi tímana tvcnna í þessum
efnum.
Mcr þótti þessi grein cinkar
merkileg, einkunt og aðallega fyrir
þær sakir að uppgötva að ég og
margir kollegar mínir á litlu lands-
byggðarblöðunum, vorunt 50 árum
á eftir tímanum. Myndin, scm
drcgin var upp af starfi blaða-
mannsins fyrir 50 árum, var sem sé
nákvæm lýsing á mínu starfi á því
herrans ári 1988.
Góðir áhcyrendur.
Ég hefi hér af handahófi drepið
á ýmislegt er lýtur að útgáfu og
hlutverki svokallaðra héraðsfrctta-
blaða. Vonandi vckur þcssi pistill
cinhverjar spurningar sem unnt
vcrður að fjalla um í umræðunni
hér á eftir.
Jóhannes Sigurjónssnn
ritstjóri Víkurblaðsins
á Húsavík
FRÍMERKI
llllllllll

Nýir frímerkjaverölistar:
„íslensk frímerki 1989“
Nordia 1989
Þrítugasta og þriðja útgáfa ís-
lenska frímerkjaverðlistans „íslensk
frímerki" sem Isafold gefur út, er að
koma í bókabúðir um þessar
mundir. Er þarna um að ræða endur-
skoðaða útgáfu bæði að verði og auk
þess hefir ýmsum afbrigðum og öll-
um nýjungum verið bætt inn í. Þá er
aftast í listanum nákvæm skráning
íslenskra frímerkjahefta, sem Þór
Þorsteins hefir unnið og er þar um
mikilvæga nýjung að ræða í íslenskri
frímerkjafræði, þar sem slík skrán-
ing hefir aldrei áður verið fram-
kvæmd af kunnáttumanni og eru
aðeins til í erlendum listum mjög
ófullkomnar skráningar heftanna.
Það hefir alltaf verið stefna listans
að skrá íslensk frímerki sem næst
markaðsverði. Því er enn haldið, en
þó eru hækkanir nú meiri en lengi
hefir verið. Ástæða þess er að íslensk
frímerki hafa verið mikið í sviðsljós-
inu á undanförnum tveim árum, þar
sem stór söfn hafa gengið kaupum
og sölum og verið sýnd á alþjóðleg-
um sýningum. Hefir þetta hleypt
nýju lífi í sölu íslenskra frímerkja á
almennum markaði. Auk eðlilegra
hækkana sígildra merkja, hafa
flokkar sumra merkja úr konungs-
ríkinu, eins og merkja með mynd
Kristjáns tíunda, hækkað um allt að
100%. Þá hafa nýrri merkin úr
lýðveldinu einnig hækkað nokkuð.
Virðist verð íslenskra merkja þannig
vera aðeins að rísa úr þeim öldudal
sem það hefir verið í undanfarin ár.
Sérkaflinn í listanum að þessu
sinni fjallar um íslensk frímerki í
sérstökum heftum, eða neytenda-
umbúðum. Skráning þessara hluta
hefir aldrei áður verið gerð svo
nákvæmlega sem nú er gert, af Þór
Þorsteins, formanni Landssambands
íslenskra frímerkjasafnara. Það var
hinsvegar orðin brýn þörf á þessari
skráningu, þar sem söfnun heftanna
hefir aukist mjög er nú er að nýju
hafin útgáfa þeirra með heftunum
tveim sem gefin hafa verið út með
myndum landvættanna, á síðastliðn-
um tveim árum. Nokkrir útlendingar
hafa gert misheppnaðar tilraunir til
skráningar heftanna, en nú er úr
bætt og þarna komin fram skráning,
sem ganga má út frá sem grunn-
skráningu allra þekktra hefta og
neytendaumbúða með íslenskum
frímerkjum í. Er þetta því mikill
fengur fyrir safnara að fá þessar
upplýsingar fram í dagsljósið.
Þetta er þriðja árið sem listinn
„fslensk frímerki" er með myndum
allra frímerkja í lit. Hefir sú ný-
breytni verið afar vinsæl meðal safn-
aranna.
Höfundur og ritstjóri listans frá
upphafi hefir verið Sigurður H. Þor-
steinsson, uppeldisfræðingur og
skólastjóri, að Laugarhóli í Stranda-
sýslu.
Norræn frímerkjasýning með
nafninu „Nordia 1989“ verður haldin
í Fredrikstad í Noregi dagana 7.-11.
júní á komandi sumri.
í september var lokið við að safna
að efni til sýningar þarna, og fór sem
svo oft, að margir fleiri en pláss fá
sóttu um að fá að sýna þar og er
yfirbókað í ramma, en verið að
reyna að leysa það mál.
fslensk þátttaka á sýningunni er
mjög góð, og hafa þegar sótt um
þátttöku átta aðilar með tólf sýn-
ingarefni. Þess skal fyrst geta, að
Þjóðskjalasafnið hefir þekkst boð
um að sýna í heiðursdeild sýningar-
innar, og mun sýna þar gömul bréf.
í samkeppnisdeild frímerkjasafna
hafa eftirtaldir aðilar sótt um að
sýna söfn sín: Sigurður P. Gestsson
hefir tilkynnt Noregssafn sitt af Póst-
hornsmerkjum til sýningar. Hjalti
Jóhannesson hefir sótt um fyrir póst-
sögusafn sitt. Óli Kristinsson hefir
einnig sótt um fyrir póstsögusafn
sitt. Þá hefir Páll H. Ásgeirsson sótt
um að sýna flugpóstsafn sitt og
Hálfdán Helgason, bréfspjaldasafn
sitt. Það skal tekið fram að öll hafa
þessi nöfn fullnægt þeim skilyrðum
að hafa áður fengið silfurverðlaun
eða meira á frímerkjasýningum.
I bókmenntadeild hafa tveir aðilar
sótt um að sýna 6 verk og eru það
þeir Þór Þorsteins, sem hefur til-
kynnt bók sína um pósthús og bréf-
hirðingar á Islandi og Sigurður H.
Þorsteinsson sem hefir tilkynnt bæk-
ur sínar: fslensk frímerki 1989, Um
frímerki - kennslubók, dagsettar
fjórblokkir, Maksímkort - eða kort
með myndefni frímerkja, & Islensk
flug - skráning þeirra.
Af þessu má sjá að um mjög góða
þátttöku er að ræða af íslands hálfu.
Er nú beðið eftir úrskurði um
rammafjölda þann er ísland fær, en
sótt er um meira en 5 ramma fyrir
tvö af söfnunum í samkeppnisdeild.
S.H.Þ.