Tíminn - 12.11.1988, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Laugardagur 12. nóvember 1988
Guðrún Agnarsdóttir, alþingismaður fyrir
Kvennalistann, segir konum að vera þolinmóðar
— Verðum aö þekkja okkar vitjunartfma:
Skipti á þingmönnum og varaþingmönnum Kvennalist-
ans eru til komin vegna valddreifingar og vegna þess að
þingmennirnir vilja ekki missa tengslin við hjartsláttinn í
þjóðfélaginu. Þær eru ekki að óvirða Alþingi að sögn
Guðrúnar Agnarsdóttur. Hún segir einnig að það komi til
greina að endurskoða þá reglu að þingkonur séu ekki
lengur en sex til átta ár á þingi, enda stundi Kvennalistinn
stöðuga endurskoðun á stefnu sinni og starfsháttum. Er
þessi fimm ára hreyfing að vaxa upp úr grasrótinni og
undirbúa sig fyrir stjórnarþátttöku við næstu stjórnar-
myndunarviðræður? Hvers vegna eru þær ekki sýnilegar
í „hörðu umræðunni" á Alþingi?
Er það rétt að þið séuð að vanvirða
Alþingi með frjálslegri túlkun á notkun
varamanna og hvaðan kemur sú hugmynd
ykkar að skipta skipulega inn nýjum vara-
þingmönnum og hætta áður en kjörtímabili
ykkar lýkur?
„Ég vil taka það skýrt fram að við berum
fyllstu virðingu fyrir störfum Alþingis og
höfum alltaf lagt mikla alúð við vinnu okkar
þar. Öll okkar skipti hafa verið undirbúin
með það fyrir augum að þau tefðu ekki störf
Alþingis. Það sem núna hefur verið talsvert
í fréttum er að við ætlum að skipta um
varamenn á þingi. Hugmyndin um að skipta
á þingkonum og varaþingkonum á kjörtíma-
bilinu og einnig hugmyndin um að tvær
okkar fari út af þingi á þessu kjörtímabili eru
af sama toga. Það er megin regla í hug-
myndafræði Kvennalistans að stunda vald-
dreifingu bæði í orði og á borði. Valddreifing
gerir lýðræðið virkara og kemur í veg fyrir
persónudekur og leiðtogaímyndir. Hún
tryggir að margvíslegar skoðanir fólks og
reynsla úti í þjóðfélaginu komist að þar sem
ákvarðanir eru teknar um málefni þjóðar-
innar.
Vissulega er nauðsynlegt að nýta hæfileika
þeirra sem sýna hæfni á þessu sviði eins og
öðrum. En það er svo einkennilegt með
þetta fulltrúahlutverk, sem starf þingmanns-
ins er, að um leið og við förum inn í þetta
kerfi til að breyta því, er eins og hendurnar
fyllist af verkefnum. Ef við gætum okkar
ekki, getum við einangrast frá lífinu sem er
utan veggja alþingishússins. Það eru svo
mörg krefjandi og áhugaverð verkefni sem
berast inn á borð að áður en við vitum af
erum við sokkin í annríkið. Þess vegna er
hætta á að við missum virk tengsl út í
grasrótina og missum tengslin við hjartslátt-
inn í þjóðfélaginu.
Getum þurft að
endurmeta útskiptin
Ein leiðin til að koma í veg fyrir að fólk
festist í þessum hlutverkum þingmanna, er
að hafa einhverjar reglur um þann tíma sem
okkur er ætlað að gegna þessu hlutverki.
Auðvitað þurfa þær að vera sveigjanlegar og
taka t.d. mið af því að fólk er misjafnlega
lengi að ná tökum á verkefnum. Við settum
regluna sex til átta ár, en það getur vel verið
að það sé ekki rétt tímalengd. Við munum
þá vitanlega breyta því, enda erum við sífellt
að laga starfshætti okkar að því sem hentar
okkur best. Á sama hátt er stefna okkar í
stöðugri endurskoðun. Þess vegna hefur
líka alltaf verið virk gagnrýni innan hreyfing-
arinnar. Hún hefur þó ekki orðið heyrin-
kunn fyrr en í kjölfar landsfundarins. Það er
hins vegar styrkleikamerki að gagnrýna
sjálfa sig en ekki veikleikamerki."
En nú hefur aðferð ykkar við ákvarðana-
töku verið talin nokkuð svifasein. Hvernig
lítur það út með tilliti til hugsanlegrar
ríkisstjórnarþátttöku í framtíðinni?
„Já, það kann að verða að við tökum sæti
í ríkisstjórn fyrr en síöar. Við höfum hins
vegar starfað hér á Alþingi í fimm ár og ég
veit ekki til þess að vinnuaðferðir okkar hafi
tafið eitt einasta mál á þingi. Við höfum
gegnt okkar störfum eins og aðrir og ekki
haft uppi meira málþóf en margir aðrir hér
á þingi, né heldur hefur staðið á að við
tökum afstöðu til mála. Við höfum að
sjálfsögðu umboð annarra kvennalista-
kvenna til vinnu okkar á Alþingi. Þing-
flokksfundir okkar eru opnir öllum kvenna-
listakonum og varaþingkonur hafa sótt þing-
flokksfundi nokkuð reglulega.“
Erum ekki kraftaverkakonur
f einlægni Guðrún. Kona með þína
reynslu á þingi, er hún sátt við að hafa ekki
raunveruleg áhrif? Vera á þingi, en jafn-
framt að hafa ekki fullkomna aðstöðu til að
koma málum Kvennalistans á framfæri?
Ætlið þið bara að vera á þingi?
„Bæði lífsreynsla mín ög reynsla mín sem
veirufræðingur, hefur kennt mér að kapp er
best með forsjá. Einnig er nauðsynlegt að
hafa nokkra þolinmæði og þekkja sinn
vitj unartíma. Kvennalistinn hefur þegar haft
mjög mikilvæg óbein áhrif til hugarfars-
breytingar í þjóðfélaginu, og til þess að
styrkja konur almennt. Hugarfarsbreyting
þjóðarinnar er hluti af þeirri baráttu sem við
erum í. Ég er hinsvegar sannfærð um það að
þau beinu áhrif sem nást í gegnum stjórnar-
aðild verða hvorki markviss né farsæl ef við
höfum ekki nægilegan styrk til að koma
okkar málum í gegn í samningum við aðra.
Til þess að geta gert málamiðlun verðum við
að hafa styrk ella verðum við ofurliði
bornar. Það mun ekki gagnast okkur sem
hreyfingu, né heldur þeim konum sem á eftir
okkur koma, verði Kvennalistinn ofurliði
borinn."
Ertu með þessu að segja að Kvennalistinn
fari ekki í ríkisstjórn nema með hreinan
meirihluta?
„Nei, alls ekki. Við erum aðeins sex
konur úr Kvennalistanum á þingi þrátt fyrir
fylgi okkar í skoðanakönnunum. Við höfum
metið það sem svo að sex konur sé ekki
nægilegur styrkur."
Þú talar um þolinmæði. Kemur ekki sá
tími að konur sem hafa stutt ykkur missa
þolinmæðina, því góðu málin nást ekki í
gegn?
„Við verðum að athuga- að sex konur
bjarga ekki málunum á fslandi. Þa'ð hefur
tekið áralanga stjórn, eða óstjórn að koma
þcim í það horf sem nú blasir við. Við erum
ekki kraftaverkakonur og björgum þessu
ekki á svipstundu. Við erum ekki að skorast
undan ábyrgð og munum ekki gera. Hins-
vegar verðum við að fá að meta hvenær
styrkur okkar er nægilegur. Við erum aðeins
fimm ára. Fólk verður að muna það.“
Hver er að þínu mati nægilegur styrkur til
að fara í ríkisstjórn. Hvað þarftu til að
treysta þér í ríkisstjórn?
„Ég get ekki gefið upp nákvæman þing-
mannafjölda. Þar hlýtur að ráða mat á
þingstyrk okkar og aðstæðum hverju sinni.
Einnig veltur þetta á samningsvilja annarra
flokka.“
Ríkisstjórnarsamstarf byggir á málamiðl-
un, hefur núverandi forsætisráðherra sagt.
„f síðustu stjórnarmyndunarviðræðum
átti að láta okkur kyngja þeim tillögum sent
lagðar voru fram. f raun var okkur ekki
boðið að breyta þeim.
Samkomulag af þessum toga verður að
vera báðum í hag, ekki aðeins öðrum
aðilanum, eins og boðið var upp á í síðustu
stjórnarmyndunarviðræðum. Slíkt gengur
aldrei. Hvorki í ríkisstjórn, hjónabandi eða
vináttusambandi."
Málefni frekar en persónur
Er engin hætta á því að Kvennalistakonur,
sem ekki hafa verið valdar með kosningu til
trúnaðarstarfa, hafi óeðlileg áhrif á ákvarð-
anatöku?
„Fólk hlýtur að kjósa um málefni miklu
fremur en persónur, af því að persónur eru
ekki ómissandi. Það er ekki tilviljanakennt
hvaða sjónarmið eru ríkjandi hverju sinni, í
Kvennalistanum. Þó að einhver manneskja
komi inn á fund okkar er ekki þar með sagt
að hún sveigi ákvarðanir allra hinna sem eru
þar fyrir. Þær eru teknar í lok umræðu. En
| hún leggur samt sitt af mörkunt. Traustasta
stefnan er sú sem allar hafa tekið þátt í að
móta og vilja því styðja."
En hvernig stóð á því að þið komuð aldrei
alvarlega til greina sem ríkisstjórnarflokkur
við síðustu stjórnarmyndun?
„Ríkisstjórnarþátttaka er megin ákvörð-
un fyrir Kvennalistann, og á því þarf enginn
að vera undrandi, að fimm ára gömul
hugsjónahreyfing fer ekki að missa fjöregg
sitt í hendurnar á einhverjum sem ekki kann
einu sinni að meta það. í síðustu stjórnar-
myndun lá það fyrir að ekkert yrði komið til
móts við okkar málstað. Það skiptir okkur
megin máli á hvaða forsendum við förum í
ríkisstjórn. Þess vegna komu 40-60 konur
saman á hverjum degi stjórnarmyndunarvið-
ræðnanna til að ræða málin og við höfðum
auk þess símafundi út um allt land.
Tókum þær alvarlega
Auðvitað þótti okkur ástandið ískyggilegt
víða úti á landi og við vildum íhuga alla
möguleika á þátttöku í þessari stjóm. Vitan-
lega tókum við þessar viðræður alvarlega.
Eftir mikla íhugun tókum við hins vegar þá
ákvörðun að slík þátttaka væri ekki mögu-
g dáist reyndar að því hvað það gekk vel
að taka slíka valddreifingarákvörðun, þrátt
fyrir nauman tíma sem var til umráða og
hvað það voru margar konur sem tóku
hana.“
En hvernig stendur á því að þið eruð ekki
mjög áberandi þegar verið er að taka
ákvarðanir um þessi hörðu efnahagsmál eins
og stundum er sagt?
„Við tökum vissulega þátt í þessari um-
ræðu á Alþingi og höfum mótað okkar
stefnu í þessum málum. Það er hins vegar
athyglisvert að þér finnist við ekki vera
sýnilegar í þessari umræðu. Við emm e.t.v.
ekki eins sýnilegar og við ættum að vera og
senniiega er það vegna þess að mönnum
finnst þetta ekki vera hefðbundið hlutverk
kvenna. Þess vegna eru þær ekki spurðar og
því er okkur e.t.v. ekki gefið eins mikið rými
fyrir skoðanir okkar á þessum málum - eða
teknar alvarlega. Samt halda konur um
rekstur heimila sinna og þótt stærðarhlutföll-
in og fjölbreytileikinn sé ekki sambærilegur
við þjóðarbúið er það þó fjármálaumsjá og
| rekstur á svipuðum nótum. Þannig eru
j konur ekki óvanar því að velja og hafna og
reyna að fara skynsamlega með það sem þær
hafa milli handanna."
I Ekkert gengi hagf ræðinga
En eruð þið ekki með gengi af hagfræðing-
um og viðskiptafræðingum á bak við ykkur
sem þið getið leitað ráðgjafar hjá eins og
stjómmálaflokkarnir hinir?
„Nei, það höfum við ekki. Við höfum
engin slík ítök í kerfinu eða hagsmunahópa
sem tengjast því. Við teljum okkur verja
málstað mjög störs hagsmunahóps sem fyrst
og fremst eru konur og börn á íslandi.
í okkar hópi eru auðvitað konur sem hafa
notið menntunar á ýmsum sviðum án þess
að þær séu forsvarsmenn í kerfinu. Við
leitum ráða hjá þeim og einnig leitum við
svara hjá Þjóðhagsstofnun og öðrum stofn-
unum sem við höfum rétt til að notfæra
okkur eins og aðrir. Við leitumst hins vegar
við að bjarga okkur sjálfar og okkur hefur
gengið það bærilega hingað til.
Ég verð stundum vör við vantrú á því sem
við leggjum til í efnahagsmálum. Ég skil
hins vegar ekki alveg hvers vegna þessir
! sömu menn hafa svona mikla trú á sjálfum
j sér, því þeir ásaka hver annan óspart fyrir
afglöp í þessum efnunt. Allt rekur á reiðan-
um núna og er í kalda koli þrátt fyrir margra
ára góðæri og þrátt fyrir alla þá fræðinga sem
menn hafa stuðst við. Þannig sé ég ekki að
slíkt 'sé nein trygging fyrir farsælli útkomu,
eða að þeirra aðferðir séu trúverðugar. Ég
sé því ekki neitt sem mælir gegn því að við
reynum annað gildismat og aðrar aðferðir.
Til dæmis byggðar á reynslu kvenna."
Er þetta frétta-
mönnum að kenna?
Eruð þið e.t.v. minna sýnilegar í þessum
málum vegna áherslu fréttamanna að ykkar
mati?
„Fréttamenn eru auðvitað börn síns tíma
og uppeldi þeirra eins og annarra leiðir oft
til vanmats á konum til þess að ráða við
efnahagsmál. En mig langar að víkja að
öðru.
í tengslum við umfjöllun af nýlegum
landsfundi okkar hef ég leitt hugann að því
hvers konar fréttamennska sé að ryðja sér
til rúms á íslandi. Nú veit ég að það er erfitt
fyrir mörg blaðanna sem berjast í bökkum
fjárhagslega. Þau reyná því eðlilega að
bjarga sér og leiðast e.t.v. þess vegna út í
æsifréttamennsku. Mig langar að nefna
dæmi sem ég er mjög ósátt við og tel að sé
blöðunum ekki tií vegsemdar. Annað er
uppsláttur á Þjóðviljanum þar sem útskipt-
ingar Kvennalistans á þingi eru látnar líta
mjög tortryggilega út. Þar er gefið í skyn að
vinnureglur Kvennalistans muni kosta meira
fyrir þjóðina en eðlilegt er við starfslok
þingmanna. Þar er litið framhjá þeirri stað-
reynd að samkvæmt lögum eiga kvennalista-
þingkonur, hvenær sem þær hætta, rétt á
biðlaunum eins og aðrir þingmenn. Mér
gramdist þessi ómaklega umfjöllun. Við
höfum kallað inn varaþingkonur alls tólf
sinnum síðastliðin fimm ár, sem er mun
minna en flestir aðrir þingflokkar. f sex
skipti vorum við launalausar á meðan aðrar
konur sátu þingið. f hin sex skiptin vorum
við í opinberum erindagjörðum og fengum
i því laun. Það er því engin ástæða til að ætla
' að við munum misnota almannafé. Kald-
hæðnislegt er að sjá á sömu síðu blaðsins
umfjöllun um hvernig villandi upplýsingum
var vísvitandi komið til almennings í banda-
rísku forsetakosningunum til að sverta
ímynd andstæðinga sinna.
Hitt dæmið er umfjöllun á baksíðu Tím-
ans fyrir stuttu um niðurstöður nefndar, sem
fjallað hefur um nauðgunarmál. Ekki veit ég
hvað vakti fyrir mönnum að beina ljósi að
vinnu nefndarinnar á þennan hátt og vona
að það byggi á misskilningi en gefi ekki til
kynna viðhorf þeirra til nauðgunarmála.
Það hryggði mig að sjá svo ómaklegar
aðdróttanir gerðar að meira áberandi frétta-
efni en efni skýrslunnar og tillögur nefndar-
innar, sem allur almenningur hefur hag af að
komist til framkvæmda.
Dæmin eru fleiri, en þegar maður hnýtur
um þau sjálfur vekja þau til umhugsunar um
það hvert fréttamennska á íslandi stefnir og
slæmar fyrirmyndir utan úr heimi. Auðvitað
er gott að eiga hér fjölmiðla sem hrista upp
í fólki og stunda gagnrýninn fréttaflutning
' en hann verður jafnframt að vera vandaður
og heiðarlegur." - ES/KB