Tíminn - 12.11.1988, Blaðsíða 10

Laugardagur 12. nóvember 1988
10 Tíminn
Upplýsinga-
fulltrúi um
alnæmi
Margir Noröurlandabúar hafa smitast af alnæmisveiru vegna
kynmaka erlendis. Fræðsla til ferðalanga í forvarnarskyni er því
mikilvægur þáttur í baráttunni gegn alnæmi.
Ætlunin er að ráða upplýsingafulltrúa um alnæmi og aðra
kynsjúkdóma. Hlutverk hans verður að skipuleggja og fram-
kvæma norræna upplýsingaáætlun um alnæmi og aðra kynsjúk-
dóma. Fræðslan á að beinast að einstaklingum sem ferðast í
lengri eða skemmri tíma til landa utan Norðurlandanna. í starfinu
felst að haft sé samband við flugfélög, ferðaskrifstofur og yfirvöld.
Fulltrúinn þarf að hafa
• góöa þekkingu á alnæmi og öðrum kynsjúkdómum,
• þekkingu á fræðslustarfsemi,
• reynslu af samvinnu við heilbrigðisyfirvöld og fyrirtæki,
• góða kunnáttu í nokkrum norðurlandamálum og ensku.
í starfinu felst að mikill tími fer til ferðalaga utan sem innan
Norðurlandanna. Gert er ráð fyrir að starfið standi í a.m.k. ár og
að það hefjist í janúar 1989.
Starfið er á vegum Norrænu nefndarinnar um alnæmisvarnir.
Vinnustaður verður á skrifstofu landsnefndar um alnæmisvarnir
í einhverju Norðurlandanna.
Umsóknin um starfið þarf að berast í slðasta lagi 1. desember
n.k. Hana á að senda til Nordiska AIDS-gruppen, Socialstyr-
eisen, Professor Robert Ohlin, 106 30 Stockholm. Getið um
launakröfu.
Frekari upplýsingar gefa professor Robert Ohlin, Socialstyrels-
en, Stockholm, sími 08 783 30 00, Hákon Wrede, aðalritari,
AIDS-delegationen, sími 08 763 10 00, Ingimar Sigurðsson,
lögfr., Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytinu, sími 28455 og
Haraldur Briem, læknir, Borgarspítalanum, sími 696600.
Norræna nefndin um alnæmisvarnir.
(Skipuð af norrænu ráðherranefndinni)
Rannsóknarstyrkir
úr minningarsjóði
Bergþóru Magnúsdóttur
og Jakobs J. Bjarnasonar
Ákveöið hefur veriö að auglýsa til umsóknar styrki úr
ofangreindum sjóði, samtals að upphæð ein milljón
króna.
Samkvæmt skipulagsskrá sjóðsins er tilgangur hans:
1. að styrkja kaup á lækninga- og rannsóknatækjum til
skjúkrastofnana.
2. að veita vísindamönnum í læknisfræði styrki
til framhaldsnáms eða sjálfstæðra vísindaiðkana.
Rannsóknir á krabbameinssjúkdómum sitja að jafnaði
fyrir um styrkveitingar.
Umsóknum ásamt ítarlegum greinargerðum skal skilað
til landlæknis, Laugavegi 116, 150 Reykjavík fyrir 1.
febrúar1989.
Sjóðsstjórn
FJÖLBRAUTASKÓUNN
BREIÐHOUI
Frá Fjölbrauta-
skólanum í Breiðholti
Kennsla:
Raftæknifræðingur eða iðnfræðingur óskast í
heila stöðu á vorönn 1989 við Rafiðnaðardeild
Fjölbrautaskólans í Breiðholti.
Skólameistari.
Tilkynning til
söluskatts-
greiðenda
Athygli söluskattsgreiðenda skal vakin á því, að
gjalddagi söluskatts fyrir október mánuð er 15.
nóvember. Ber þá að skila skattinum til innheimtu-
manna ríkissjóðs ásamt söluskattsskýrslu í þríriti.
Fjármálaráðuneytið.
BÓKMENNTIR
lllllllllllllll

„Sveinstauli sem
lumaði á höfuðstaf“
Ólafur Jóhann Slgurðsson:
Að lokum, kvæðl,
Mál og mennlng, 1988.
Svo er skemmst af að segja að hér
er á ferðinni verulega góð íjóðabók
og ein sú albesta sem lengi hefur
borist í mínar hendur. Þó er hún
bæði lítil og ljóðin fá, og þau kalla
raunar á nákvæman lestur og yfir-
legu sum hver. Og yrkisefni hér eru
aukheldur flest hefðbundin og vel
þekkt, svo sem náttúrumyndir,
ádeilur á náttúruspjöll og hug-
leiðingar um dauðann. En styrkur
bókarinnar liggur að mínu viti fyrst
og fremst í því mikla valdi sem Ijóst
er af henni að Ólafur Jóhann hefur
verið búinn að ná á Ijóðforminu,
jafnt bundnu sem lausu, undir lok
ævi sinnar.
Nú veit ég ekki hvað brageyra
þjóðarinnar er næmt nú orðið, á
tímum tölva og disklinga. En á
einum stað þarna er ljóð sem heitir
Að Hreðavatni og byrjar svona:
Sekkur í voginn
syngjandi lindar
silfurstrengur.
Lækurinn kliðar
á leid til þagnar,
og lagvís áin
fossar um gljúfur,
fellur í vatnsins
faðm - og er ekki lengur.
Veita menn því kannski athygli að
þetta erindi er þrælstuðlað að forn-
um sið, með s- í fyrstu þrem línun-
um, með 1- í þrem þeim næstu og
með f- í þrem þeim síðustu? Og
rekur nokkur augun í það að hér eru
línur settar upp með tveim risum
eða áhersluatkvæðum líkt og í fom-
yrðislaginu gamla? Utan í lokalín-
unni, sem er lengri og orsakar líkt
og uppbrot á móti undanfarandi
formfestu, kannski ekki ólíkt því
sem er í ljóðahættinum forna, þó að
stuðlum sé ekki beitt hér með sama
hætti og þar?
Nú vita kunnugir vitaskuld vel að
hér er aðeins á ferðinni svipuð tækni
við stuðlasetningu og rím og víða er
að finna í fyrri Ijóðum Ólafs
Jóhanns. En það má víst kallast meir
en almannarómur að íslensk ljóða-
gerð hafi verið í kreppu síðustu árin.
Ástæður þess eru meira mál en svo
að rætt verði að nokkru gagni í
stuttum dagblaðsritdómi, og líka get
ég að sjáifsögðu á engan hátt gert
mér grein fyrir því hvað höfundur
hefur verið að hugsa á meðan hann
orti þessi ljóð sín.
En þó má meir en vera að í einu
ljóði bókarinnar sé hann að gefa
okkur nokkuð ákveðna vísbendingu
um einmitt þessar hugsanir sínar, og
þar með einnig það sem máski er
leyfilegt að tala um sem boðskap
bókarinnar. Það ljóð heitir Hvað
átti maðurinn að segja? og fjallar á
viðeigandi líkingamáli um skáld sem
hyggst leiða lesendur sína burt „úr
fjallaríki þrælstuðlaðrar ánauðar“,
með öðrum orðum burt frá gömlu
rím- og ljóðstafahefðinni og þá yfir
í formleysu nútímaljóða. Svo er
skemmst frá að segja að skáld ljóðs-
ins með söfnuð sinn lendir í hinum
mestu ógöngum vegna þessa, en
þegar hvað verst horfir:
Kemur þá ekki askvaðandi
piltur af norðurslóðum,
utansafnaðar sveinstauli
sem lumaði á höfuðstaf,
oglýsturhonum við sandfáða klöpp.
Það má svo meir en vera með ráði
gert að þetta ljóð er undir frjálsu
formi, og verður formleysi þess þá
til þess að undirstrika enn ádeiluna
í því á nútímaskáidin; mótsögnin
felst nefnilega í því að ljóðið sýnir
að hægt er að yrkja vel undir nýja
forminu, sem þama er deilt á, líkt og
undir hinu gamla.
Ólafur Jóhann Sigurðsson rithöf-
undur.
Það Ieynist annars fjöldamargt í
þessari Iitlu bók, en ein leiðin til að
túlka hana, og svo sem ekkert verri
en hver önnur, getur því verið sú að
líta á hana sem framlag höfundar til
lausnar á núverandi kreppu íslenskr-
ar ljóðagerðar. Dæmið, sem hér var
tekið um stuðlað afbrigði af fomyrð-
islagi, er nefnilega aðeins eitt af
mörgum um svipuð vinnubrögð í
bókinni.
í stuttu máli sagt þá sýnist mér að
höfundur hafi hér lagt sig fram við
sækja fyrirmyndir um form í ljóð-
hefðina gömlu. Hann stuðlar og
rímar eftir því sem andinn innblæs
honum, hann notar gamla og vel
kunna bragarhætti sem fyrirmyndir,
en umfram allt notar hann þetta sem
hver önnur tæki til að móta formið,
og án þess að verða þræll hins gamla.
í þessu þykist ég hér sjá talsvert
merka tilraun til þess að endurnýja
ljóðformið með því móti að hleypa
nýju lífi í þær rætur íslenskrar nú-
tímaljóðagerðar sem hún á hvað
sem öðru Iíður lengst aftur í aldir.
Og ástæða kann að vera til að taka
fram að þetta hefur ekkert með
löngu steingeldar deilur um rímuð
ljóð eða órímuð að gera. Hér er
þvert á móti aðeins um að ræða
Bókaútgáfa Máls og menningar
hefur sent frá sér bókina Húsið með
blindu glersvölunum eftir norsku
skáldkonuna Herbjprgu Wassmo, í
þýðingu Hannesar Sigfússonar. Bók
þessi kom út í Noregi árið 1981 og
vakti mikla athygli og hefur nú verið
þýdd á tólf tungumál.
Sagan gerist á eyju við strönd
Norður-Noregs snemma á sjötta ára-
tugnum. Aðalpersónan er stúlkan
Þóra, sem er dóttir þýsks hermanns
úr hernámsliðinu, og þurfa bæði hún
og móðir hennar að líða fyrir það.
Sagan lýsir draumum og angist Þóru
í þessu sjávarþorpi, þar sem sam-
skipti fólks verða oft hörð og misk-
unnarlaus. Engu að síður hefur sag-
an verið lofuð fyrir Ijóðræna fegurð,
jafnvel þar sem sagt er frá voveifleg-
um atburðum.
Húsið með blindu glersvölunum
er fyrsti hluti þríleiks Herbjargar
Wassmo um Þóru, en fyrir síðasta
hlutann hlaut hún bókmenntaverð-
laun Norðurlandaráðs árið 1987.
Hún kom hingað til lands í tilefni
spuminguna um endurnýjun ljóð-
formsins. Og af þessum sökum hygg
ég að flestir þeir, sem nú á dögum
fást við að yrkja, þurfi eiginlega að
lesa þessa bók býsna vandlega. Hún
gæti orðið þeim mörgum töiuvert
notadrjúg fyrirmynd.
En þó má enginn skilja orð mín
svo að hér sé ein saman einhver
kennslubók handa skáldum á ferð-
inni. Þetta er fyrst og síðast verulega
vel ort ljóðabók. Því fer fjarri að
form ljóðanna sé það eina sem er
hérna áhugavert. Þarna er til dæmis
töluvert mikið af verulega ljúfum og
hugnæmum íslenskum náttúru-
myndum. Þarna eru líka talsvert
harðar ádeilur á mengun og náttúru-
spjöll hvers konar. Og þarna er
töluvert mikið tekist á við þau mann-
legu samskipti sem alltaf eru, þegar
öllu er á botninn hvolft, undirstaðan
að lífshamingju flestra manna.
Og vilji menn til dæmis fá tækifæri
til að velta fyrir sér þessari sömu
lífshamingju þá geta þeir, svo eitt-
hvað sé nefnt, dokað þarna um
stund yfir ljóði sem er í lokakafla
bókarinnar og heitir Maður spyr
lyklavörð um lykil. Hér verður ekki
gerð tilraun til að endursegja það,
en ég sé þó ekki betur en að þar sé
á ákaflega listrænan hátt verið að
lýsa sjálfum lyklinum að lífshamingj-
unni, sem efalaust margir vilja eiga
í hendi sér. Og máski leyfist mér
einnig að benda væntanlegum les-
endum á að fara vandlega yfir loka-
ljóð bókarinnar, Maður kveður að
haustlagi. Þar er með smekklegu
líkingamáli fjallað um hest dauðans,
sem að leiðarlokum ber fólk yfir
landamærin eilífu. Ljóðinu lýkur
svona:
Loks þegar hlíð fær hrím á kinn
hneggjar þú á mig, fákur minn.
Stíg ég á bak og brott ég held,
beint inn í sólarlagsins eld.
Það hefur margt gott verið ort á
íslensku í aldanna rás um dauðann
og það þegar skáldin hafa fundið á
sér að hann nálgaðist. Þetta lokaljóð
hér er án efa meðal þess besta sem
við eigum þeirrar tegundar.
Frágangur bókarinnar er góður
frá hendi útgefanda. Jón Reykdal
hefur gert kápu og myndskreytt
bókina smekklega. -esig
bókarútgáfunnar í boði forlagsins og
Norræna hússins, þar sem hún
kynnti verk sitt fyrirfullu húsi áheyr-
enda.
Bókin er 177 blaðsíður að stærð,
prentuð í Prentstofu G. Benedikts-
sonar en Amarfell annaðist
bókband. Kápu gerði Sigurborg
Stefánsdóttir.
Húsið með blindu
glersvölunum