Tíminn - 25.11.1988, Blaðsíða 6

6 Tíminn.: .
Föstudagur 25. nóvember 1988
Talinn fremstur
í geislarannsóknum
Lækkandi heimsmarkaðsverð á laxi kom laxeldismönnum ekki á óvart:
í ráðherraleik.
Leikfélag Keflavíkur:
Revía í
Glóðinni
Leikfélag Keflavíkur sýnir um
þessar mundir revíu eftir leikstjór-
ann Huldu Ólafsdóttur. Félagið var
með frumsýningu í veitingahúsinu
Glóðinni á föstudagskvöldið og eru
leikendur alls 17. Leiknum var mjög
vel tekið, enda kemur höfundurinn
víða við og dregur gjarnan fram
broslegu hliðarnar á mönnum og
málefnum.
Á myndinni má sjá karlkyns-
leikarana í ráðherraleik með fallegu
bílana sína, en boltamaðurinn er úti
í kuldanum og fær ekki að vera með.
Ari Brynjólfsson heiðraöur af bandarískum kjarnorkuvísindamönnum:
Samtök kjarnorkuvísindamanna í Bandaríkjunum veittu
dr. Ara Brynjólfssyni árlega heiðursviðurkenningu sína
fyrir að hafa á undanförnum árum og áratugum veriö
fremstur í flokki þeirra, sem rannsakað hafa áhrif geislunar
á matvæli og á geymsluþol þeirra, og rannsókna á notkun
geisla til dauðhreinsunar á læknaáhöldum. Afhending
viðurkenningarinnar fór fram þann 1. nóvember sl.
Dr. Ari sagðist að vonum vera
ánægður með þessa viðurkenn-
ingu, þegar Tíminn hafði samband
við hann til Hollands, en þar
starfar dr. Ari á vegum Sameinuðu
þjóðanna, hjá International Fac-
ulty for Food Irradiation Techno-
logy (IFFIT). Hann sagði að það
væri honum mikils virði að fá slíka
viðurkenningu frá mönnum sem
störfuðu á svipuðu sviði og hann.
Viðurkenning sem þessi er veitt
einu sinni á ári þeim sem sam-
tökunum þykir hafa skarað framúr
í þágu vísinda á einn eða annan
hátt.
„Ég hef unnið við geislarann-
sóknir í mörg ár, bæði í sambandi
við notkun geisla til dauðhreinsun-
ar á læknaáhöldum, einkum sem
skurðlæknar nota og einnig notkun
geisla á matvæli, þá einkum í
sambandi við áhrif þess á geymslu-
þol matvæla og hvort geislunin
hefði nokkuð skaðvænleg áhrif á
hollustu matarins," sagði dr. Ari.
Hann sagðist jafnframt hafa búið
til mælitæki til notkunar á þessum
sviðum. Þá hefur þessi aðferð sem
dr. Ari hefur þróað verið viður-
kennd af alþjóða heilbrigðismála-
stofnuninni (WHO), kjarnorku-
stofnun SÞ og landbúnaðarráðu-
neyti SÞ. Dr. Ari sagði að senni-
lega myndu íslendingar nota þessa
geislaaðferð til að geisla fisk og þar
með lengja geymsluþol hans án
þess að minnka hollustuna.
Dr. Ari hefur fengist við geisla-
rannsóknir í um 32 ár. Hann lauk
mag. scient. prófi í eðlisfræði frá
Kaupmannahafnarháskóla árið
1954 og doktorsprófi frá sama
skóla 1973. Hann vann á sínum
tíma við bergsegulmælingar á ís-
landi 1954 til 55 og í Danmörku var
hann forstöðumaður geislarann-
sókna um tíma. Hann hefur þó
lengst af starfað í Bandaríkjunum
og var hann forstöðumaður deildar
á vegum ríkisins sem vann að
geislun matvæla með það að mark-
miði að halda heilnæmi matarins.
Nú starfar hann í Hollandi á vegum
SÞ til þess að hjálpa þróunar-
löndunum að kynnast þessari
aðferð, sem talin er sérstaklega
mikilvæg einkum fyrir þann
heimshluta. -ABÓ
Vidbúnir verðlækkun
Lækkandi heimsmarkaðsverð á laxi, kom fískeldismönnum
hér á landi ekki í opna skjöldu, enda gerðu þeir ráð fyrir lægra
skilaverði í haust og hafa flest öll fyrirtæki á þessu sviði tekið
slíka lækkun á markaðsverði inn í útreikninga sína. Því mun
þessi verðlækkun ekki hafa afdrifarík áhrif á rekstur þessara
fyrirtækja eins og látið hefur verið að liggja í fréttum.
Jóhann Arnfinnsson líffræðingur
hjá ísnó hf. sagði í samtali við
Tímann að hann hefði ekki orðið var
við þetta verðfall sem talað væri um.
„Það er alkunna á mörkuðum er-
lendis að verð fer lækkandi þegar
nálgast jól, því framleiðendur hafa
stílað upp á að vera með mikið magn
á þessum tíma,“ sagði Jóhann. Hann
sagði að þeir hefðu selt lax á ágætu
verði til Bandaríkjanna undanfarið,
en ekki á toppverði, eins og á
sumrin. „Við hefðum gjarnan viljað
slátra á öðrum tíma, ef hægt væri.
En eins og staðan hefur verið í
landinu, þá er pressan hjá okkur að
ná inn pening í reksturinn. Við erum
að slátra núna og látum engan bilbug
á okkur finna og fáum um 10 dollara
fyrir, sem telst allgott," sagði
Jóhann. Hann sagði að þeir væru
fyrst og fremst að selja inn á lúxus-
geirann en ekki á hinn almenna
neytendamarkað.
„Það hefur verið lækkandi verð á
eldislaxi síðan í október, en þá varð
verðfall vegna mikils framboðs á laxi
einkum frá Noregi,“ sagði Friðrik
Sigurðsson framkvæmdastjóri Sam-
bands fiskeldis og hafbeitarstöðva í
samtali við Tímann. Hann sagði að
sú verðlækkun sem varð nú í haust
hafi verið lægri í prósentum en
verðlækkunin sem varð í fyrra.
„Þetta er svona árstíðabundin verð-
lækkun á eldislaxi, vegna þess að
framboðið eykst alltaf á haustin,
þegar slátrun hefst í kvíaeldisstöðv-
um. Ástæðan er sú að langflestar
þjóðir sem framleiða lax,
Norðmenn, Skotar, írar, Kanada-
menn, Chilebúar og Færeyingar,
framleiða meginhlutann í sjókvíum
og gusa öllum laxinum inn á haustin.
Við eigum að geta selt lax á sumrin
úr hafbeit og úrstrandeldi á vormán-
uðum, en þá hefur verðið alltaf farið
stighækkandi," sagði Friðrik.
Friðrik sagði að þetta verðfall sé
vel skiljanlegt þar sem Norðmenn
setja 11 til 12.000 tonn á markað á
mánuði. Til samanburðar má geta
þess að heildarframíeiðslan á íslandi
á þessu ári var áætluð um 1200 tonn
og má ætla að um 60 til 70% séu alin
í kvíum. Hann sagði að verðið ætti
eftir að hækka aftur með vorinu.
„Hún var fyrirséð þessi framleiðslu-
aukning hjá Norðmönnum og sú
verðlækkun sem varð í október kom
laxeldismönnum ekki á óvart,“ sagði
Friðrik.
Aðspurður um stöðu greinarinnar
um þessar mundir, sagði hann að
hún væri slæm, en ástæðuna er ekki
að rekja til verðlækkunarinnar. „Það
stafar fyrst og fremst af því að menn
hafa ekki eðlileg afurðalán. Það er
mánuður síðan nefnd skilaði af sér,
sem landbúnaðarráðherra skipaði til
að koma með beinharðar tillögur
um hvernig afurðalán ættu að vera
til þessarar atvinnugreinar, en það
er ekki komið neitt frumvarp frá
fjármálaráðherra ennþá. Þetta er
verulega erfitt. Menn gera ráð fyrir
að geta fengið hækkun á afurðalán-
um ekki síðar en um áramót og ef
það á að takast þá þurfa þeir að fara
að vinna eins og menn í ráðuneyt-
inu,“ sagði Friðrik.
„Við erum sífellt að einbeita okk-
ur meir að hafeldi og strandeldi og
því mikið betur í stakk búin til að
dreifa framleiðslunni jafnt á allt
árið, heldur en hinar þjóðirnar, þar
sem við erum ekki eingöngu í kvía-
eldi. Við megum ekki útiloka eina
eldisaðferð, þar sem kjörnar aðstæð-
ur eru til kvíaeldis, eins og í Vest-
mannaeyjum, á að halda því eldi
áfram og nýta þær aðstæður sem eru
fyrir hendi," sagði Friðrik aðspurður
hvort þorandi væri að leggja fram
mikla fjármuni í fiskeldi á komandi
árum, með hliðsjón af verðsveiflun-
um, og einbeita okkur frekar að
hafbeit og strandeldi til að vera ekki
á sama tíma og hinir og fá þá betra
verð fyrir laxinn.
„Ég er einn af þeim sem hafa
tröllatrú á þessari atvinnugrein og
tel að þetta sé ein af björtustu
útflutningsgreinunum, ef vel er á
spöðunum haldið. Það verður ekkert
aftur snúið héðan af og því verður
að tryggja þessari atvinnugrein eðli-
leg rekstrarskilyrði eins og öðrum
greinum, og þar förum við með
skarðan hlut frá borði eins og aðrar
útflutningsgreinar," sagði Friðrik.
Guðbrandur Sigurðsson hjá Sjáv-
arafurðadeild Sambandsins sagði að
verðið á Frakklandsmarkaði hefði
verið heldur lágt undanfarið og
hefðu menn verið að fá um 33 til 38
franska franka, sem gæfi í skilaverð
um nálægt um 200 til 230 krónum.
Vanalegt verð sagði hann vera um
42 franska franka, eða um 265
krónur fyrir óslægðan lax. Guð-
brandur sagði að verð á Bandaríkja-
markaði væri skárra og verið fast í 8
til 9 dollurum, eftir þyngd þeirra,
sem gæfi í skilaverð um 265 krónur
í dag. „Ég held að menn hafi gert ráð
fyrir þessari verðlækkun, hún hefur
hangið yfir okkur eins og vofa
undanfarin tvö ár. Menn hafa verið
að bíða eftir framleiðslusprengingu
hjá Norðmönnum og það er það sem
var að gerast núna,“ sagði Guð-
brandur. Hann bjóst við að það verð
sem væri í dag myndi haldast fram
að jólum, en síðan bjóst hann við að
verðið færi hækkandi fram eftir ár-
inu, fram á næsta haust. „Ef við
lítum á þetta til lengri tíma, þá eru
þeir aðilar sem eru með óhagstæð
framleiðsluskilyrði, eins og í Norður
Noregi, þar sem framleiðslukostnað-
ur er mjög hár, illa settir og geta allir
farið á hausinn. Það má kannski
segja það sama um aðila hérna
innanlands, þá sem eru með háan
framleiðslukostnað," sagði Guð-
brandur. -ABÓ