Tíminn - 09.03.1989, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 9. mars 1989
Tíminn 9
VETTVANGUR

Helgi Hannesson:
OLANSARID 1988
Það dugir ekkert
daður við Bakkus
Enn er heilt ár horfið í aldahafið
- líkt og karl sem kemur ekki aftur,
en skildi eftir sig æfisögu sína og
syndagjöld. Petta ár var íslending-
um meinhægt um flest, sem þeir
máttu fá um þokað, en eitt hið
mesta slysa og hrakfara ár af
mannavöldum.
Manntapi á sjó hefur oft verið
meiri en í fyrra - þó drukknuðu
nokkrir fyrir ógát og ölvun - og
meiðsli sjómanna voru eins og
áður, margfaldlega of mörg.
Slys á landi í umferðinni á þjóð-
vegum og borgarstrætum voru
fleiri en nokkru sinni fyrr. Mikið á
fjórða tug manna lét þar líf sitt - að
meirihluta börn og æskufólk! Mörg
hundruð meiddust, limlestust og
margir hlutu skelfileg ævilöng
örkuml. Sannfróðir menn hafa
sagt, að mestur hluti þessara slysa
stafaði frá of hröðum akstri, ölvun
og gáleysi ökumanna. Og þeir
studdu mál sitt sterkum rökum.
Alþingismenn og umferðarráð-
herrar svöruðu stórmannlega! Þeir
lögbuðu - svo að segja - til nok-
kurra muna meiri hraða og stór-
aukna ofdrykkju öls!
Og fleira fór þeim valdamönnum
ekki vel úr hendi: Vaxtaokur í
skjóli þeirra olli því að á miðju ári
horfði fjöldi einstaklinga og allur
þorri útvegsmanna fram á fjár-
hagshrun og stór vandræði.
Merkijegasta
kynslóð íslendinga
Fyrir átta tugum ára fékk ég
nokkra nasasjón af þingi og þjóð-
málum. í þann tíma voru mörg
þjóðmál stór og nýstárleg. Þá voru
þjóðkjörnir þingmenn 34. Ég held
að meirihluta sveitabændur. En að
stórum meirihluta þjóðhollir úr-
valsmenn.
Þá var þjóðin um 80 þúsund -
fátæk og fákunnandi. Átti þó
skuldlaust land sitt og sjálfa sig en
lítið annað. Varla veg sem heitið
gæti og fá verkfæri á hjólum.
Nokkrar skútur, örfá vélskip, enga
bifreið, engin rafmagnsljós. Lífs-
bjargar var aðallega aflað með ár
og orfi.
En þjóðin var rík af hugsjónum
og fögrunt framtíðarvonum - og
átti þjóðskáld betri og fleiri, en
bæði fyrr og síðar. Og hún átti
fjölmenna baráttufúsa úrvalssveit
bindindismanna sem lét ekki deig-
an síga. Síðsumars 1908 gekk hún
á hólm við herfilegasta bölvald
þjóðar sinnar. Við almenna þjóð-
aratkvæðagreiðslu gerði hún Bakk-
us rækan úr landi með 60% greiddra
atkvæða. Þá fengu konur ekki að
kjósa, annars hefði atkvæðamunur
orðið stórum meiri. Um miðjan
vetur 1909 staðfestu 70% þing-
manna þennan útlegðardóm.
Líklega hafa íslendingar aldrei
síðan átt svo stóran meirihluta
þjóðhollra manna á þingi. Enda
kosinn af þeirri kynslóð, sem lík-
legast er merkilegust allrar fslands
sögu. Hún skilaði af sér nýrri
kynslóð sem fetaði í fótspor hennar
og stóð sig með prýði - uns stór-
gróði af hörmungum styrjaldar-
þjóða glapti henni sýn. Fyrst sóaði
hún stríðsgróðanum og síðan ár-
lega stórfé umfram afla. Um sömu
mundir bauð Alþingi brennivínið
velkomið á ný. Síðan hefur auðnu-
leysingjum farið sífjölgandi hér á
landi.
Herfilegt óhappaverk
Við brottrekstur Bakkusar brá
svo við, að glæpir og afbrot lögðust
nærri af - og tugthús tæmdust. Það
breyttist þó til verri vegar þegar
Spánarvínum var þröngvað upp á
þjóðina - og skíthælar fóru í skjóli
þeirra, að selja smyglað vín og
heimabrugg. Það rak þó eigi um
þverbak fyrr en brennivínið var
aftur orðið lögmætt hér á landi.
Síðan hefur löghlýðni íslendinga,
háttprýði og heiðarleika farið sí-
hrakandi. Samt tókst það í 73 ár að
verja þjóðina að mestu leyti fyrir
bölvun bjórsins. Þangað til í fyrra-
vetur, er þjóðhollir allra flokka
þrælar hans tóku höndum saman
og mynduðu meirihluta bjórflokk
á Alþingi. - Ógæfuflokk, sem ekki
skeytti skoðun og bænum bestu
manna, né raunalegri reynslu nág-
rannaþjóða. Þá lögbuðu 34 þing-
menn þar af 9 ráðherrar og önnur
hver kona á þingi - að brugga og
selja bjór á íslandi. Bæta ofaná
brennivínsofdrykkju sídrykkju áf-
engs öls.
Áldrei fyrr á ævi minni hefur á
Alþingi verið framið svo herfilegt
óhappaverk. Það hefði verið þjóð-
arhapp þótt hver þessara 34ra hefði
drepið mann og stolið milljón - en
ekki innleitt bjórinn. Bjórinn mun
drepa mörg hundruð manna og
ræna þjóðina þúsund milljónum á
næstu árum, í ofanálag á annað
þrotlaust böl, sem fylgir honum.
Þetta má ekki gleymast:
Meirihluti Alþingis hefur af of-
boðslegu kæruleysi steypt yfir þjóð
vora framtíðarböli - samkvæmt
reynslu annarra þjóða - skelfilegra
en ég kem orðum að.
Sá betri hluti þings og þjóðar
sem þarna var borinn ofurliði,
verður að taka höndum saman - og
beita sér fyrir því að þessir 34
þjóðníðingar verði aldrei aftur
kjörnir til setu á Alþingi. Þjóð vor
á hundruð hæfari og heiðarlegri
manna.
Er það enginn vandi að
stjórna þjóð og landi?
Mörg eru störf sem enginn má
vinna fyrr en eftir tilskilið nám og
próf. Énginn má til dæmis aka
bifreið, nema hann hafi staðist
ökupróf. Auk þess má enginn stýra
bifreið dægurlangt eftir að hafa
drukkið hálfan lítra af bjór.
Reynslan sannar þráfaldlega, að
þetta eru þörf og réttmæt lög.
Bílstjóri má ekkert missa af greind
né gætni sinni.
Ymis störf í okkar landi þykja
svo einföld og vandalítil, að til þess
að takast þau á hendur, þarf hvorki
nám né próf. Slíks frelsis njóta
fjölmennar stéttir: Húsmæður,
bændur og hafnarverkamenn. Þá
eru alþingismenn og ráðherrar
hafnir yfir hæfni og kunnáttu til
þeirra starfa. Og ekki veit ég þá
vítta fyrir, að setja þar með mörk
í maga, afbjóreða brennivíni. Hitt
hef ég heyrt að ráðherrum sé
áfengi svo ómissandi, að til þess að
bjarga fjárhag þeirra, fái þeir það
frá Einkasölu, með 90% afslætti!
Eða sömu vildarkjörum og Hæsta-
réttarforsetar hafa notið að undan-
förnu.
Þeir 34 ólánsmenn, sem inn-
leiddu bjórinn í fyrravetur, eru
margir fáránlegir fuglar. Ég bendi
á heilbrigðismálaráðherrann,
Guðmund nokkurn að norðan.
Hann heimtaði bjórinn harðmúl-
aður - og skipaði síðan nauða
ónýta nefnd, til að verjast honum.
Þetta er haft eftir Hafsteini for-
manni hennar: „Þessi nefnd er
ekki bindindisnefnd. Við viljum
forðast allt ofstæki". Og bönnuni
engum að drekka bjór og drepa sig
og aðra í ölæði, - hefði hann mátt
bæta við.
Það dugir ekkert daður
við Bakkus þrjót!
Áfengi er eitraður dáradrykkur
hálfsiðaðra manna. Orsök og
uppspretta ótal slysa, rauna og
allslags glæpa. Sífelldur lífs- og
sálarháski, miklu verri en sjálfur
Andskotinn.
Þennan sannleik þyrfti og ætti
hver einasti prestur að árétta í
öllum ræðum sínum. Það gerði
innblásna guðslambið Einar Gísla-
son í Vestmannaeyjum - en ekki
fleiri. Hinir jórtra sömu tuggu um
þrjú þúsund ára gamla spámenn og
tvö þúsund ára gömul guðspjöll,
sem voru góð á sínum tíma en
henta ekki lengur. Þeir verða flestir
þjóð vorri að langt of litlu liði -
gera þó gagn þá daga, sem þeir
jarðsyngja drykkjuhrúta.
Okkur vantar nýja spámenn og
ný guðspjöll um heilræði og vanda-
mál vorra daga. Einna verst þeirra
er ofdrykkja og allt illt sem af
henni leiðir. Hún er verri og hættu-
legri en Kötlugos. Þó er til ein
örugg vörn gegn henni: Alger úti-
lokun áfengis - það sáu ágætar
bindindishetjur í byrjun 20. aldar.
Þess höfum við notið að hálfu í 74
ár.
Nú verða allir íslendingar sem
annt er um land sitt, þjóð og niðja
sína, að snúast til varnar - berjast
til sigurs - og gera allt áfengi útlægt
á nýjan leik. En fyrst þarf að
hreinsa úr stólum Alþingis, bjór-
og brennivínsbelgi í tugatali. Þeim
er eigi hægt að trúa fyrir sjálfum
sér, hvað þá þjóð og landi.
Ritað í janúar 1989.
Helgi Hannesson.
UM STRÆTI OG TORG ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................1111111............................................................ . ................................................................................. ........................................................................................................................ ..............................................III.................................................. ..iillllllllllllllli;,:' •:"l!lllllllil;i KRISTINN SNÆLAND SKRIFAR llllillllllllHllllllllll
VERUM VIÐBÚIN
Aðreinar
í öllum þessum snjó og yndislegu
ófærð að undanförnu, hafa menn
gatnamálastjóra staðið sig afar vel,
snjóruðningur gengið vel og söltun
verið í hófi. Þrátt fyrir ánægjuna
vil ég þó benda á atriði sem betur
mætti fara. Aðreinar hafa verið illa
hreinsaðar og er það miður, svo
mjög sem þær auðvelda þeim sem
kunna að nota þær, innakstur á
aðalbrautir. í góðviðrinu undan-
farna daga hefði gatnamálastjóri
mátt setja menn sína í að brjóta
upp hjólförin í aðreinum og
hreinsa þær betur.
Fyrirhyggja
Ekki hefur farið framhjá mér,
að undanfarna daga hafa vinnu-
menn gatnamálastjóra leitað uppi
og hreinsað frá niðurföllum. Þetta
'"^tarf auðveldar framræslu vatns
þegar hlána tekur og fækkar vænt-
anlega tjörnum og flóðum á götum
borgarinnar. Mér þykir vænt um
að sjá alúð og fyrirhyggju í starfi
vinnumannanna okkar hjá borg-
inni. Um leið og ég þakka það
bendi ég á að nú væri hugsanlega
rétti tíminn til þess að kortleggja
þá staði í gatnakerfi borgarinnar
sem kalla á ný niðurföll. Staðreynd
er að vegna sigs eða annarra breyt-
inga á yfirborði götu eru til á
nokkrum stöðum viðvarandi tjarn-
ir í bleytutíð og þarf ekki snjó eða
ís til, það vantar aðeins niðurföll.
Ég nefni sem dæmi Suðurlands-
brautina innan við Kringlumýrar-
braut, þann hluta götunnar sem
ekið er um í austur. Þarna við
gatnamótin myndast tjörn sem
mjög oft nær yfir alla vinstri akrein-
ina og stundum yfir báðar. Þegar
svo er ástatt hættir vinstri akreinar
bílstjórum til þess að sveigja yfir á
hægri akreinina, frá tjörninni og
lenda þá fyrir bílum á þeirri akrein.
Slíkar tjarnir á umferðargötum
þarf að uppræta (ef svo má segja)
með niðurföllum.
Skipulag gatna
Líklega myndi það vefjast fyrir
mér að skipuleggja gatnakerfi, þó
ekki væri nema lítils íbúðarhverfis.
Ég býst þó við því að ég gæti lært
af mistökum og eins því að taka
tillit til snjóa, skafrennings og ríkj-
andi vindátta. Það vefst hinsvegar
lítið fyrir mér að gagnrýna enda
auðvelt að vera vitur eftir á.
Fossvogshverfi
Við skipulag Fossvogs neðan
Bústaðavegar voru þau mistök
gerð, að hafa enga tengibraut neð-
an hverfisins. Þetta þýðir að úr
Löndunum verða allir að aka úr
götunni sinni um vinkilbeygju upp
í brekku. Fyrstu árin var hægt að
komast úr vestasta hluta hverfisins
um Fossvogsveg út á Kringlumýr-
arbraut. Vegna óhappa á þeim
gatnamótum var þessum útakstri
lokað í stað þess að gera þarna
góða aðrein enda nóg landrými til
þess. í þessu hverfi er m.ö.o. ekki
nýtt hentug snjólétt leið út úr
hverfinu.
Selás
í Seláshverfi er dæminu snúið
við, innakstur í hverfið gefur þrjá
kosti, en þeir sameinast allir á
Selásbraut. Hvaða leið sem valin
er inn í hverfið, inn á Selásbraut-
ina, endar með vinkilbeygju upp í
móti. Því má bæta við að allar
þessar þrjár vinkilbeygjur inn og
upp í Seláshverfið eru á alkunnum
skafrennings- og snjóþyngslastað.
Vegaverkstjórar úti á landi hefðu
áreiðanlega forðast beygjur á slík-
um stað, en ekki síst heimtað
upphækkaðan veg.
Grafarvogur
Þar er aftur akstur út úr hluta
hverfisins (Logafold og Hverafold)
nær allur um vinkilbeygjur upp í
móti. Það sem er þó aðalatriði
„slyssins" við Grafarvog er að ekki
skuli hafa verið gert ráð fyrir
fallegri strandgötu kringum
voginn, bátastiga við brúna og
stöðugu vatnsborði í voginum.
Með því hefði vogurinn orðið
skemmtilegt athafnasvæði
skemmtisiglingarmanna og barna
en jafnframt hefði strandgatan tek-
ið við umferðinni niður brekkur út
úr hverfinu í snjóþyngslum. Nú er
vogurinn og ströndin niður af
byggðinni aðeins aðgengilegt harð-
snúnustu útiiífs- og náttúruunn-
endum og á fjöru þó aðeins með
klemmu á nefinu. Osnortin náttúr-
an er manninum því einhvers virði
að hann fái notið hennar. Mér
finnst að engin goðgá væri að
hrófla við fýluleirum Grafarvogs
og þúfnabörðum og breyta svæðinu
í aðgengilegan unaðsreit íbúanna í
hverfinu og borginni. Þetta er að
vísu útúrdúr frá efninu, hversu lítt
hönnuðir hverfa og gatna borgar-
innar gæta þess að borgin er á
íslandi, með þess snjóþungu og
vindasömu vetrum.
Vertu viðbúinn
Örlítið brot af svonefndum þætti
heyrði ég í Sjónvarpinu sl. sunnu-
dag. Það litla sem ég heyrði var
þannig að mér er brugðið. Mér
fannst sem verið væri að reyna að
gera börn að fullorðnu fólki og
ekki nóg með það, heldur fólki
sem fullt tortryggni liti á ókunnuga
sem fjandsamlega eða hættulega.
Reyndar blöskraði mér svo þessi
þáttur að ég bara spyr. Frá hvaða
erlendri stórglæpaborg eða frá
hvaða erlendu „slumm“ hverfi er
þessi þáttur sem snúið er upp á
íslensk börn, íslenskt þjóðfélag???
Ég hefi um nokkurra ára bil stund-
að akstur leigubifreiðar í Reykja-
vík og að miklu leyti að næturlagi.
Mín Reykjavík - að næturlagi - er
ekki stórglæpaborg iðandi af ill-
mennum, þjófum og glæpalýð.
Mér blöskrar satt að segja alveg sá
hugsunarháttur sem telur þörf á
því að svipta börn borgarinnar
þeirri ánægju að geta treyst ókunn-
ugum. Ég mótmæli því að börnin
séu alin upp í tortryggni á ókunn-
ugt fólk, ég trúi ekki að þörf sé á
því og vona að þessi þáttur sé
„slys“ sem ekki verði endurtekið.
Ég veit að sumt í þáttum þessum
var vissulega gott og fróðlegt fyrir
börnin, en það réttlætir ekki að
kenna þeim að líta fyrst og fremst
á ókunnuga sem hugsanlega glæpa-
menn. Ég hefi a.m.k. ekki þurft að
temja mér slíkan hugsunarhátt í
næturstarfi mínu. Ég trúi ekki að
borgin okkar né þjóðfélag sé þann-
ig að réttlæti slíka innrætingu og ég
vorkenni innilega þeim börnum
sem hafa tekið þetta alvarlega.
Fógetinn
Að Fógetanum í Aðalstræti er
einkar ánægjulegt að koma núna,
jökullinn og svellin horfin af gang-
stétt og götu. Svona góðu fólki er
gaman að vinna með. Kærar
þakkir.