Tíminn - 05.04.1989, Blaðsíða 2

2 Tíminn
Miðvikudagur 5. apríl 1989
Lífeyrissjóðslán til sjóðfélaga úr 63% niður í 11% af ráðstöfunarfé:
Minni áhugi á
lífeyrislánum
Árið 1984 fengu nær 11 þúsund manns lán hjá lífeyrissjóð-
um sínum. Tvö síðustu ár hafa slík lán aðeins verið rúmlega
3 þúsund hvort ár, sem m.a. virðist benda til þess að fólk hafi
heldur lítinn áhuga á að taka lán á markaðsvöxtum, þ.e.
meðalvöxtum bankanna, 8-9% umfram verðtryggingu. Þeir
1,9 milljarðar sem lífeyrissjóðirnir lánuðu sjóðfélögum sínum
árið 1984 svara til um 5,1 milljarðs á núverandi verðlagi, sem
er um þrefalt hærri upphæð heldur en raunvirði slíkra lána
hefur verið s.l. tvö ár.
Aðeins 11 % af ráðstöfunarfé sjóð-
anna fóru í lán til sjóðfélaga á s.I.
ári, miðað við 63% árið 1984. Það
hlutfall svarar til þess að sjóðirnir
mundu lána félögum sínum a.m.k.
10.000 milljónir króna á þessu ári.
Þennan fróðleik er að finna í
könnum sem Samband almennra
lífeyrissjóða gerði meðal lífeyris-
sjóða landsins.
Athyglisvert er hve upphæð með-
allána er mismunandi milli einstakra
sjóða og enn frekar hvað fjöldi lána
virðist í takmörkuðu hlutfalli við
fjölda sjóðfélaga. T.d. tóku verk-
fræðingar álíka mörg lán og veitt
voru úr Lífeyrissjóði Vestmanna-
eyja og læknar um þrefalt fleiri lán
heldur en Sóknarkonur.
Meðalupphæð lífeyrissjóðslána
verkfræðinga var um 1.420 þús.kr.,
flugmanna um 970 þús. og tann-
lækna um 940 þús. Lán Sóknar-
kvenna og verksmiðjufólks voru aft-
ur á móti aðeins um 220 þús. að
meðaltali. Ellefu af þeim 72 lífeyris-
sjóðum sem þessar upplýsingar ná til
LÁN TIL SJÖÐFÉLAGA
FJÖLDI PR.AR
ÞÚ8.
12 -C
1981 1982 1980 1984 1935 1986 1987 198«
Ár
Fjdldi lána
veittu ekki eitt einasta lán til sjóðfé-
laga á síðasta ári.
Meðalupphæð allra lána til sjóð-
félaga var 485 þús. kr. á árinu, og
hefur hækkað úr 125 þús. kr. síðan
árið 1983. Uppreiknað eftir láns-
kjaravísitölu svarar þetta til að með-
allánið hafi hækkað úr um 450 í 550
þús. miðað við núverandi verðlag.
Sú hækkun hefur orðið smám saman
á tímabilinu.
Skuldabréfakaup lífeyrissjóðanna
af Húsnæðisstofnun vaxa á hinn
bóginn hröðum skrefum. Á síðasta
ári námu þau um 7,2 milljörðum
króna, sem var hækkun úr 4,2 millj-
örðum árið áður. Það jafngildir 38%
aukningu umfram verðbólgu á þessu
eina ári. - HEI
Verið er að prófa nýtt íslcnskt ritvinnslukerfí sem þykir taka öðrum sambærilegum kerfum fram að áliti sérfróðra
manna. Á myndinni eru Friðrik Skúlason tölvusérfræðingur sem vann forritunarvinnu kerfísins og Jón Hjaltalín
Magnússon verkfræðingur en hugmyndin er komin frá honum. Tímamynd: Pjetur
Blisstáknakerfi fyrir tal- og hreyfihamlaða:
íslenskt ritvinnslu-
kerfi slær önnur út
Neyðarástand á föstudögum á
leiðum þrettán og fjórtán:
Strætóferðir
lagðar af?
í Öskjuhlíðarskóla er nú verið að
prófa nýtt íslenskt ritvinnslukcrfí
sem auðveldar tal- og hreyfíhömluð-
um að tjá hugsanir sínar og tilfínn-
ingar. Kerfíð hefur verið kynnt er-
lendis og er af sérfróðum mönnum
talið það besta sinnar tegundar sem
nú er boðið upp á.
Kerfið byggir á bliss táknmáli en
hefur til að bera nokkra mjög mikil-
væga eiginleika umfram hliðstæð
erlend ritvinnslukerfi.
Hugmyndin að ísbliss, eins og
kerfið heitir, er komin frá Jóni
Hjaltalín Magnússyni verkfræðingi
og formanni Handknattleikssam-
bands íslands. „Kerfið er þannig til
komið að nokkrir kennarar frá
Öskjuhlíðarskóla komu að máli við
mig og báðu mig að athuga mögu-
leika á því að hanna nýtt ritvinnslu-
kerfi sem byggði á þessurn táknuni
en væri einfaldara í notkun en þau
kerfi sem þegar eru til staðar. Ég
athugaði málið og fékk síðan til liðs
við mig Friðrik Skúlason tölvusér-
fræðing sem hefur unnið forritunar-
vinnuna. Sjálf hugbúnaðarvinnan
hefur farið fram við Reiknistofnun
Háskóla íslands.
Við sóttum um styrk til Rannsókn-
arráðs ríkisins hér á landi en fengum
ekki og það hefur seinkað verkinu
um ein tvö ár. Ég hef síðan kynnt
hugmyndina að kerfinu á öðrum
Norðurlöndum og bæði Norræna
nefndin um málefni fatlaðra og
Norræni Menningarsjóðurinn hafa
styrkt framkvæmdina og gert okkur
kleift að ljúka henni,“ sagði Jón
þegar Tíminn kynnti sér málið.
Blisskerfið er táknmálskerfi þar
sem orð og hugtök eru túlkuð með
rökréttum, teiknuðum táknum.
Kerfið byggir á um það bil fimmtíu
grunntáknum sem hægt er að setja
saman á ólíka vegu og mynda þannig
ný sérstök tákn sem þýða bæði
einstök orð og setningar. Táknunum
er raðað upp í sérstaka töflu og fer
fjöldi og uppröðun í töflunni eftir
þörfum notandans hverju sinni,
greind hans, skynjun og hreyfigetu.
Einnig eru til staðlaðar töflur með
um fimm hundruð táknum. I fyrstu
útgáfu ísbliss er notast við eina
þessara stöðluðu tafla, hina svoköll-
uðu sænsku töflu.
Meginmunurinn á ísbliss og öðr-
um hliðstæðum ritvinnslukerfum er
sá að notandinn getur útbúið sínar
eigin sértöflur. Megintaflansjálfget-
ur verið of flókin fyrir einstaka
notendur og er þetta því mjög mikil-
vægt atriði. Annar munur er sá að
kerfið er sett upp á þann hátt að
töluvert einfaldara er að fletta upp í
blisstáknatöflunni og ná í tákn en
verið hefur. Þetta er annað mjög
mikilvægt atriði þar sem mörg
hreyfihömluð börn hafa átt í nokkr-
urrt" erfiðleikum með að feta sig milli
aúiða að því sem ná hefur átt í.
Hefðbundnu töflunni í ritvinnslu-
kerfinu má hliðra fram og til baka,
upp og niður yfir skjáinn.
Jón kynnti kerfið á alþjóðlegri
ráðstefnu um blisstáknmál í Belgíu
nýlega. Þar voru staddir um sjötíu
í fulltrúar frá sautján löndum og vakti
j kerfið mikla athygli. Á ráðstefnunni
voru einnig kynnt ritvinnslukerfi frá
Danmörku, Ítalíu og Finnlandi. „Ég
heimsótti einnig aðalstöðvar IBM í
Evrópu og ræddi við forsvarsmenn
deildar sem hefur sérhæft sig í tölvu-
hugbúnaði fyrir fatlaða. Þeir sögðu
mér að ísbliss væri fullkomnasta og
besta ritvinnslukerfi sinnar tegundar
á markaðinum í dag." Meiningin er
að þegar kerfið hefur verið fullreynt
hér á landi muni hefjast dreifing á
því erlendis. Dreifingin verður í
samvinnu við tölvufyrirtækið IBM
þar sem ísbliss er hannað fyrir PC
eða sambærilegar tölvur. Um er að
ræða töluvert stóran markað.
Hugbúnaðurinn er hugsaður sem
grunnur fyrir áframhaldandi þróun á
hugbúnaði fyrir mál- og hreyfihaml-
að fólk. Verið er að skoða möguleika
á að tengja tölvutal við ísbliss, að
búa til sérstakt kennslukerfi og al-
mennt hússtjórnarkerfi sem til dæm-
is kveikir og slekkur á rafmagnstækj-
um auk ótal fleiri atriða.
„Tjáning er eðlilega mjög mikil-
væg hverjum einstaklingi. Með því
að auðvelda þessum börnum að tjá
sig aukast þroskamöguleikar þeirra
til muna. Þá þykir sýnt að auknir
tjáningarmöguleikar hafa mikið að
segja fyrir sálarlíf barnanna. Þau
róast á allan hátt og auðveldara er
að ná til þeirra. Það hefur verið
mjög ánægjulegt að vinna með kenn-
urum Öskjuhlíðarskóla sem og öðr-
um sérfræðingum sem við sögu hafa
komið. Von okkar er að þetta forrit
muni geta komið að gagni,“ sagði
Jón. jkb
Allmikil brögð hafa verið að því
að drukknir unglingar hafi unnið
skemmdarverk á strætisvögnum
borgarinnar og jafnvel ógnað vagn-
stjórum. Svo er komið að ef ástandið
batnar ekki á næstunni verða
ákveðnar ferðir lagðar niður.
Verst er ástandið í síðustu ferðum
vagna númer þrettán og fjórtán sem
fara frá Lækjartorgi þegar klukkuna
vantar fimm mínútur í eitt. Vagnarn-
ir hafa oft verið mjög illa útlítandi
eftir þessar ferðir. Bæði hafa verið
rifnar niður leiðslur í þeim, sessur
sætanna rifnar upp og jafnvel hent
út auk fleiri hluta sem hafa verið
skemmdir.
Dropinn sem fyllti mælinn var þó
að sögn Sveins Björnssonar forstjóra
SVR, þegar nokkrir unglinganna
ætluðu að þröngva vagnstjóra til að
drekka áfengi af stút. „Vagnstjóran-
um tókst nú blessunarlega að komast
hjá þessu með því að sitja bara eins
og niús undir fjalaketti og virða
viðkomandi aðila ekki viðlits. Það er
venjulega margt í þessum ferðum og
ekki þarf nema tvo til þrjá vandræða-
peyjatil að allt fari úrskeiðis," sagði
Sveinn í samtali við Tímann.
Vagnstjórarnir eru með talstöð í
bílnum en Sveinn sagði það ekki
veita mikið öryggi. Ef vagnstjóra er
ógnað er allsendis óvíst að hann geti
notfært sér talstöðina til að kalla á
hjálp og þá að hjálpin berist nógu
fljótt. Ástandið er orðið þannig að
erfitt er að manna vagnana á þessum
Stefán Ögmundsson fyrrum for-
maður Hins íslenska prentarafélags
og varaforseti Aljiýðusambands
íslands, lést í Reykjavík á mánu-
dagsmorgun, á áttugasta aldursári.
Stefán fæddist í Reykjavík þann
22. júlí 1909, sonur hjónanna Ög-
mundar Hanssonar bónda og Ingi-
bjargar Þorsteinsdóttur.
Stefán lauk prentaranámi 1929 og
starfaði síðan lengst af í Reykjavík.
Hann átti lengi sæti í stjórn Hins
ferðum.
Ef ekki rætist úr er viðbúið að
þessar ákveðnu ferðir leggist af.
„Þetta er ansi langt gengið þegar
vagnstjórarnir eru farnir að mega
þakka sínum sæla fyrir að sleppa
ómeiddir. Ef framhald verður á
þessu neyðumst við til að fella þessar
ferðir niður. Þá er sú hætta fyrir
hendi að þeir sem ella myndu fara
heim verði eftir í miðbænum og
skapi þar ómæld vandamál,“ sagði
Sveinn.
Hann sagðist vonast til að með því
að vekja máls á vandamálinu yrði
eitthvað gert til lausnar. Til að
mynda að foreldrar þeirra unglinga,
sem aðallega eru á aldrinum fjórtán
til sextán ára og nota þessa vagna,
tækju málið upp á heimilum og
ræddu við börn sín.
Leiðir þrettán og fjórtán aka frá
Lækjartorgi, Lækjargötuna inn
Vonarstræti og Suðurgötu, þaðan að
Melatorgi og austur Hringbraut,
Miklubraut og upp í Breiðholt. Ann-
að vandamál er að þegar margir eru
á rúntinum og mannmargt í miðbæn-
um hafa vagnarnir átt í miklum
erfiðleikum með að komast leiðar
sinnar. „Lögeglan hefur gert sitt
besta til að aðstoða okkur. En eins
og allir vita eru þeir fáliðaðir og
þetta er jú háannatíminn hjá þeim.
Það er því alveg undir hælinn lagt
hvernig þetta gengur hverju sinni,“
sagði Sveinn. jkb
íslenska prentarafélags og var for-
maður þess árin 1944 - 1945 og 1947.
Eftir það gegndi hann ýmsum trún-
aðarstörfum fyrir HÍP og var f
trúnaðarmannaráði frá 1969.
Stefán var varaforseti Alþýðu-
sambands íslands 1942-1948 og sat í
stjórnarskrárnefnd 1947. Stefán var
formaður Menningar og fræðslu-
sambands alþýðu frá stofnun þess
1969 til 1979, og var jafnframt fram-
kvæmdastjóri þess.
Stefán Ögmundsson
prentari látinn
/