Tíminn - 05.04.1989, Blaðsíða 15

Miövikudagur 5. apríl 1989
Tíminn 15

Illi!lllllll MINNING llllllli ':u ■ !:T: ú!; -v!! ú 'ú 'ú ú i!; :^ /
Sigurvin Einarsson
fyrrv. alþingismaður
Fæddur 30. október 1899
Dáinn 23. mars 1989
Sigurvin Einarsson. fyrrv. alþing-
ismaður, lést á heimili sínu, „Selja-
hlíð“ í Reykjavík, að kvöldi skírdags
23. mars sl., tæplega níræður að
aldri. Með honum er horfinn af
sjónarsviði eftirminnilegur baráttu-
maður á sinni tíð í flestum réttlætis-
og sjálfstæðismálum þjóðarinnar.
Hann var ávallt, til síðasta dags, á
varðbergi ef honum fannst hallað á
almenn lýðréttindi og lét þá í sér
heyra. Hann fylgdist til dauðadags
af lifandi áhuga með hræringum
þjóðlífsins, mönnum og málefnum.
Slíkt er fátítt, en lýsir vel sérstökum
persónuleika Sigurvins Einarssonar.
Sigurvin var Vestur-Barðstrend-
ingur að ætt, fæddur að Stakkadal á
Rauðasandi. Foreldrar hans voru
Einar Sigfreðsson, bóndi þar, og
kona hans Elín Ólafsdóttir. Hann
ólst upp á Rauðasandi, sem þá var
mikil myndarsveit að búnaði og
fólki. Þar var jafnan öflugt félagslíf
og ungmennafélagshreyfingin festi
þar djúpar rætur á öðrum áratug
aldarinnar. í þessu umhverfi, þar
sem lífið krafðist beinlfnissamhjálp-
ar og félagshyggju, mótaðist Sigur-
vin á unglingsárum og fylgdu áhrif
þess síðan störfum hans til æviloka.
Hann stundaði nám í Samvinnu-
skólanum 1918-1919 og var það
fyrsta starfsár skólans. Síðan lá leið-
in í Kennaraskólann og lauk hann
þaðan kennaraprófi 1923. Þá um
haustið, 27. september, gekk Sigur-
vin að eiga skólasystur sína Jörínu
Guðríði Jónsdóttur, sem lokið hafði
kennaraprófi ári á undan honum.
Þegar eftir giftinguna haustið 1923
fluttust þau til Ólafsvíkur, þar sem
Sigurvin gerðist skólastjóri bama-
skólans í Ölafsvík. Jörína var lengst
af einnig kennari við skólann.
Það var mikil gifta fyrir Ólafsvík
að fá þessi mikilhæfu ungu og kraft-
miklu hjón til staðarins. Sigurvin var
áhugasamur félagsmálamaður, næg
verkefni voru fyrir hendi, bæði á
sviði skólamála og annarra framfara-'
mála. Menn voru til staðar með
sömu viðhorf til framfara og þjóð-
mála og fyrr en varði varð Sigurvin
áhrifaríkur forystumaður í Ólafsvík.
Hann var í stjórn Sparisjóðs Ólafs-
víkur 1925-1932, sat í hreppsnefnd,
þar af síðustu tvö árin sem oddviti.
Það gustaði um hann í þessum
störfum.
Sigurvin beitti sér fyrir stofnun
Ungmennafélagsins „Víkings“ í Ól-
afsvík 1928 og var formaður félags-
ins þar til hann flutti frá Ólafsvík
1932. Stofnun Ungmennafélagsins
hafði mikil og heillarík áhrif á félags-
lífið í Ólafsvík. Var starfsemi félags-
ins með miklum blóma á þessum
árum, sem mótaði það til framtíðar.
Hefur Umf. „Víkingur" starfað af
fullum krafti til þessa dags. Sigurvin
var gerður að heiðursfélaga á 50 ára
afmæli félagsins.
Um þann tæpa áratug sem Sigur-
vin og Jörína áttu heima í Ólafsvík
mætti skrifa langt mál. Þetta voru
þeirra hamingjuár, fyrsta stofnun
heimilis þeirra og börnin, ljósgeisl-
arnir í lífi þeirra, fæddust hvert af
öðru. Þau fengu þarna mikla
reynslu, - tóku þátt í uppbyggingu
og erfiðleikum í byggðarlagi sem
byggði allt á sjávarfangi og vinnslu á
þeim árum. Hafnleysið var svo til
algjört, litlir opnir bátar og oft bág
kjör íbúanna.
En áhrif Sigurvins og Jörínu voru
sterk. Sigurvin var úr alþýðustétt og
þekkti kjörin og vissi hvar skórinn
kreppti mest. Hann skildi aðstæður
og barðist fyrir réttlæti. Þess vegna
var hann hæfur til forystu og vinsæll,
en eignaðist að sjálfsögðu harða
andstæðinga.
Ólafsvíkingar mátu Sigurvin og
Jörínu mikils enda bæði afburða
kennarar og uppalendur. Var því
mikil eftirsjá íbúa staðarins þegar
þaufluttutil Reykjavíkurárið 1932.
Mikil vinátta og náið samstarf var
milli heimilis foreldra minna og
heimilis Jörínu og Sigurvins á þessu
tímabili sem hélst áfram eftir að þau
fluttu suður.
Sigurvin og Jörína eignuðust sjö
mannkostabörn: Rafn, loftsiglinga-
fræðingur, kvæntur Sólveigu Sveins-
dóttur; Einar, flugvirki, kvæntur
Sigrúnu Jónsdóttur; Sigurður Jón,
lést á unglingsaldri; Ólafur, skrif-
stofumaður, var kvæntur Þórunni
Aðalsteinsdóttur, þau eru skilin;
Elín kennari og söngkona, gift Sig-
urði Eggertssyni; Björg Steinunn,
gift Kristjáni St. Kristjánssyni, þau
eru skilin; og Kolfinna, gift Sverri
Má Sverrissyni. Barnabörnin eru 26
og barnabarnabörn einnig 26.
Barnahópurinn var því stór sem
umkringdi Sigurvin og Jörínu og
hefur veitt þeim öryggi og ómældar
gleðistundir. Sigurvin var mikill afi
og hefur borið gæfu til að geta
miðlað afkomendum sínum til hinsta
dags af lífsreynslu sinni, jákvæðum
viðhorfum, bjartsýni og trú á land
sitt og þjóð.
Við komuna til Reykjavíkurgerð-
ist Sigurvin kennari við Miðbæjar-
skólann næsta áratug, eða til 1943.
Árið 1936 kynnti hann sér skólastarf
á Norðurlöndum, sat námskeið í
Askov í Danmörku og heimsótti
skóla í Svíþjóð og Finnlandi. Sigur-
vin var mikilvirkur skólastjóri og
kennari, tók þátt í félagsstarfi
kennara, sat í stjórn Stéttarfélags
kennara í Reykjavík og var formað-
ur þess um árabil.
Sigurvin var einn af stofnendum
Dósaverksmiðjunnar h/f, sat í stjórn
þess fyrirtækis, bókari og gjaldkeri
og framkvæmdastjóri 1946-63.
Árið 1947 keypti Sigurvin hið
gamla höfuðból f heimabyggðinni,
Saurbæ á Rauðasandi, og hóf þar
allmikinn búrekstur sem hann ann-
aðist sjálfur að mestu. Hann gerði
miklar húsabætur í Saurbæ og jók
ræktun, en hætti búskap 1952.
Sigurvin tók virkan þátt í starfi
Framsóknarflokksins eftir komuna
til Reykjavíkur 1932, var m.a. for-
maður Framsóknarfélags Reykja-
víkur og gegndi fjölmörgum trúnað-
arstörfum á vegum flokksins.
Árið 1949 verða þáttaskil í ævi
Sigurvins er hann var valinn til
framboðs í heimahéraði sínu,
Barðastrandarsýslu, fyrirFramsókn-
arflokkinn og þar með hófst pólitísk-
ur ferill hans. Honum tókst að vinna
þingsætið af Gísla Jónssyni, fram-
bjóðanda Sjálfstæðisflokksins, sem
var vinsæll þingmaður í mörg ár, í
kosningunum 1956. Sigurvin var síð-
an þingmaður Vestfjarðakjördæmis
eftir kjördæmabreytinguna 1959 og
satáþingi samfleytt til 1971,erhann
ákvað að draga sig í hlé. Hann sat
því á þingi rúm 15 ár.
Sigurvin reyndist atkvæðamikill
þingmaður fyrir kjördæmi sitt, bar-
áttumaður fyrir þingmálum er varða
þjóðina alla og öflugur liðsmaður í
málefnabaráttu Framsóknarflokks-
ins. Hugur hans beindist einkum að
menntamálum, félagslegum umbót-
um, lýðhjálp og lýðréttindum.
í málefnum Vestfirðinga beitti
hann sér mest í samgöngumálum,
hafnamálum og menntamálum, þar
með uppbyggingu menntaskóla á
ísafirði. Þá má nefna hlut hans í að
ná fram sérstakri Vestfjarðaáætlun
með fjármagni til að hraða vegagerð
um það erfiða landsvæði, háar heið-
ar og marga firði. Hefur Sigurvin
áreiðanlega fagnað nýjum áformum
um jarðgöng á Vestfjörðum og brú
á Gilsfjörð.
Sigurvin átti sæti í fjölmörgum
nefndum og stjórnum. Hann átti
m.a. sæti í stjórn Fiskimálasjóðs og
var formaður hans 1957-1960. Sá
sjóður fjármagnaði ýmsar nýjungar
í íslenskum sjávarútvegi og vinnslu.
Hann átti sæti í kjararannsóknar-
nefnd, var formaður eftirlitsráðs
með opinberum rekstri 1935-1940
og formaður Vinnumiðlunarskrif-
stofu ríkisins 1939-1943.
Sigurvin var mikill áhugamaður
um bindindismál og tók virkan þátt
í baráttu gegn áfengisböli.
Sigurvin Einarsson fylgdi fram
stefnu kynslóðar sinnar, vormanna
íslands, um fullt frelsi íslenskrar
þjóðar og sjálfstæði. Hann setti
framar öllu sem metnaðarmál, að
rödd íslands hljómaði ávallt frjáls á
alþjóðavettvangi og talaði máli frið-
ar og bræðralags skýrt og skorinort.
Hann var ákveðinn baráttumaður
gegn erlendum yfirráðum á íslandi.
Hann trúði á land sitt og þjóð.
Ég átti því láni að fagna að njóta
leiðsagnar Sigurvins og Jörínu sem
ungur drengur í minni fyrstu barna-
skólagöngu. Það var góður skóli. -
Síðar á ævinni naut ég góðra ráða
hjá stjórnmálamanninum Sigurvini.
- Það var einnig lærdómsríkt og varð
mér gott veganesti. Fyrir þetta og
hlýja vináttu til handa mér og minni
fjölskyldu vil ég þakka af alhug.
Það er bjart yfir minningu Sigur-
vins Einarssonar. Hans verður ávallt
minnst með hlýhug og virðingu.
Fyrir hönd íbúa Ólafsvíkur flyt ég
þakkir fyrir hans mikla starf að
skóla- og félagsmálum í Ólafsvík og
þátt hans í baráttu fyrir eflingu
byggðarlagsins og velferð íbúa þess.
Við hjónin flytjum Jörínu, börn-
um þeirra Sigurvins og öðrum ástvin-
um hugheilar samúðarkveðjur og
biðjum Guð að blessa þeim minning-
una.
Alexander Stefánssun.
Bréf til
Sigurvins
Kæri Sigurvin
Ég var búinn að ákveða að
hringja í þig á páskunum, en af því
gat ekki orðið vegna skiljanlegra
ástæðna. Ég var nú að taka mér
penna í hönd og ætlaði að fara að
skrifa-um þig eftirmæli. Ég finn
hins vegar þann vanmátt minn, að
ég get ekki gert það eins vel og ég
vildi, en af svipuðum ástæðum hefi
ég skorast undan því að skrifa
bækur um þá Jónas Jónsson,
Hermann Jónasson og Eystein
Jónsson. í stað eftirmælanna verða
þetta aðeins fáar línur í rabbstíl
svipuðum þeim þegar við vorum
að talasaman ísímaseinustu árin.
Ég er fyrir fátt þakklátari lífinu
en kunningsskap okkar. Hann
hófst fljótlega eftir að þú varðst
skólastjóri í Ólafsvík. Þú barst
þess merki að vera fæddur rétt fyrir
aldamótin, hafðir alist upp með
ungmennafélagshreyfingunni og
síðar lokið prófi við Samvinnuskól-
ann og Kennaraskólann og þannig
notið leiðsagnar tveggja færustu
skólamanna, sem ísland hefur átt,
Jónasar Jónssonar og Magnúsar
Helgasonar. Við þetta bættist svo,
að þú giftist skólasystur þinni úr
Kennaraskólanum, góðri og gáf-
aðri konu, Jörínu Jónsdóttur, sem
varð þér góður förunautur.
Að ráði hófst ekki kunnings-
skapur okkar fyrr en 1927, þegar
þú komst með þingtíðindin frá
Jónasi. Ég fór þá til Reykjavíkur
til að fá gleraugu og notaði tímann
aðallega til að fara með Jóhanni
Hjörleifssyni í Alþingishúsið og
hlýða á umræður í cfri deild, en
fyrir milligöngu Jóhanns og Jónas-
ar Jónssonar fékk ég fast sæti í
svonefndri Suðurstofu. Ég minnist
þess, að þingmenn voru þá betur
klæddiren nú og báru auðsjáanlcga
meiri virðingu fyrir þinginu. ( cfri
deild fannst mér- Jóhannes bæjar-
fógeti vera einna virðulegastur. en
hann var þá forseti Sameinaðs
þings. Annars tók ég einna bcst
eftir Jónasi Jónssyni og Ingibjörgu
H. Bjarnason, fyrstu konunni, sem
átti sæti á Alþingi. Hún var höfð-
ingleg kona og ágætlega máli farin.

Ég veitti því athygli. að Jónas
Jónsson gekk oft til hennar og
hvíslaði í eyra hennar. Síðar fékk
ég þá skýringu á þessu. að Ingi-
björg og Hákon í Haga væru þeir
þingmenn íhaldsflokksins sent
helst veittu Jónasi stuðning í skóla-
málum, en í staðinn studdi Jónas
Landspítalamálið, sem var mikið
áhugamál kvenna og Ingibjörg
fylgdi skörulega fram. Það vareftir
þessa Reykjavíkurför niína, sem
þú komst með þingtíðindi frá Jón-
asi. Það mun liafa vakið athygli
Jónasar, að ég hlýddi á langar
ræður dag cftir dag, 12 ára.
En hverfum frá þessu og aftur til
Ólafsvíkur. Þar gerðist þú brátt
leiðtogi í samstarfi Framsóknar-
manna og Jafnaðarmanna og varst
sigursæll eins og sést á því, cr þú
varst kosinn oddviti og beittir þér
fyrir mörgum framfaramálum þar.
Mcðal annars beittirðu þér fyrir
stofnun kvöldskóla fyrir þá, sem
hugðu á framhaldsnám. Þú stjórn-
aðir honum og voru nemendur frá
Sandi, og úr Ólafsvík og Fróðár-
hreppi. Ég var einn þcirra. Eftir
þetta varð kunningsskapur okkar
náinn og þó enn nánari cftir að við
vorum báðir komnir til Rcykjavík-
ur og þú farinn að starfa í Fram-
sóknarfélagi Reykjavíkur en ég í
Félagi ungra Framsóknarmanna.
Ég fer ekki að rekja samstarf
okkar þá, en vil hins vegar í
sambandi við það koma á framfæri
lciðréttingu við þau ummæli, sem
höfð eru cftir Kristni Guðmunds-
syni utanríkisráðherra í bók Matt-
híasar Johanncssen um Ólaf
Thors, að ég hafi verið á móti
honum. Hitt er rétt, að ég var
honum ekki alltaf sammála í utan-
ríkismálum. Að því leyti er þetta
líka rétt, að þegar um það var rætt,
hvort þú eða Kristinn ætti aö fara
í framboð í Barðastrandarsýslu
1956, þá studdi ég þig eins og best
ég gat.
Þú náðir kosningu og ég komst á
þing skömmu seinna. í meira en
áratug áttum við saman sæti á
Alþingi og allan tímann drukkum
við saman síðdegiskaffi í þinginu,
þegar því varð viðkomiö. Þá var
rætt sarnan í alvöru og gamni um
menn og málefni, en þú gast verið
manna skemmtilegastur og spaug-
samastur og einnig búið til stökur.
Þetta voru ánægjulegar og eftir-
minnilegar stundir.
Þess minnist ég einnig, að mér
fannst þú yfirleitt réttsýnn og
stefnufastur, en dálítið þrár, þcgar
svo bar undir. Sem cldri maður
taldir þú þér skylt að sjá um, að ég
dytti ekki af línunni. Fyrir það
finnst mér ástæða til aö þakka þér.
En hverfum svo að lokum að því,
sem við ræddum um í síðasta eða
næstsíðasta samtali okkar. Það
snerist um mcnn og málefni líðandi
stundar, eins og svo oft áður.
Okkur fannst ástandið ekki gott,
en rifjuðum upp að oft hefði það
vcrið svartara, t.d. á krcppuárun-
um. Munurinn væri kannski mestur
sá, að þá áttum við Eystein í sæti
bæði fjármálaráðherra og við-
skiptamálaráðherra.
Við vorum sammála um, að
margar hættur væru við fótmál.
þjóðarinnar, en mesta hættan væri
bjórinn, sem óvitrir menn hefðu
steypt yfir þjóðina. Bjórinn myndi
þó tæpast valda ntikilli hættu fyrstu
mánuðina, því þá myndu menn
enn gæta sín. Hættan kæmi fyrst til
sögunnar, þegar bjórdrykkjan væri
orðin að vana og menn því hættir
að gæta sín. Við hugsuðum því til
þeirra þingmanna, sem að lokum
afnámu bjórbannið. Guð fyrirgefi
þeim, því þeir vissu ekki hvað þeir
voru að gera.
En þrátt fyrir þetta vorum við
ekki svartsýnir. Miklar vonir eru
bundnar við unga fólkið, sem er
hraust, menntað og vinnusamt. Úr
hópi þess eiga eftir að koma margir
nýir Fjölnismenn, jafnt á andlegu
sviði og verklegu. Ég læt svo þessu
skrafi mínu lokið.
Ég kveð þig með virðingu og
þakklæti. Hvort við eigum eftir að
hittast aftur veit ég ekki. Að trúa
eða ekki trúa er hin stóra spurning.
Frekar hallast ég að því, að við
eigum eftir að drekka síðdegiskaffi
saman, hvort sem það verður í
þinghúsinu eða á annarri plánetu.
Þórarinn Þórarínsson
Kynni okkar Sigurvins Einarsson-
ar hófust á flokksþingi framsókn-
armanna 1937. Þar kom fram tillaga
þess efnis að þeir skyldu útilokaðir
frá námi í opinberum skólum sem
aðhylltust ólýðræðislegar öfgastefn-
ur. Á þessu var þó nokkuð óljóst
orðalag, sem ég kann nú ekki að
greina nákvæmlega, en eflaust hefði
mátt túlka það á ýmsa vegu.
Þessi tillaga var runnin undan
rifjum formanns flokksins, Jönasar
frá Hriflu, en Bjarni á Laugarvatni
mælti fyrir henni. Að framsögu hans
lokinni mæltu 5 menn gegn tillög-
unni. Það voru Sigurvin Einarsson,
sem ég held að hafi verið fyrstur,
Vigfús Guðmundsson, Björn á
Brún, Guðrún Björnsdóttir og ég.
Umræðum um tillöguna var frest-
að og valdir menn settir til að
endursemja hana. Þegar leið að
kvöldi voru þeir sem mælt höfðu
gegn tillögunni kallaðir fyrir og leit-
að eftir því að þeir legðu liðsyrði því
sem soðið var upp úr henni. Þar held
ég hafi þó orðið lítil eftirtekja.
Annað er mér minnisstætt um
Sigurvin frá þessu flokksþingi. Ég
fékk að koma til hans á fund í
menntamálanefnd þingsins þeirra
erinda að nefndin flytti tiliögu um
ríkisstyrk til lestrarfélaga og bóka-
safna. Því var vel tekið, tillaga um
það samþykkt á flokksþinginu og
framkvæmdin lögbundin á því sama
ári.
Þegar ég var viðloðandi í Reykja-
vík 1945-1952 og vann hjáTímanum
fylgdist ég allvel með flokksstarfinu.
Sigurvin var þá í miðstjórn flokksins
og jafnan í andófi ef honum þótti
sveigt til hægri. Þar naut hann sín vel
þó dyggur flokksmaður væri. Her-
mann Jónasson sagði einhvern tíma
að Sigurvin liði vel þegar hann gæti
sagt nei.
Eftir kjördæmabreytinguna 1959
varð samstarf okkar Sigurvins meira
og nánara. Skoðanir okkar voru svo
áþekkar að fátt bar á milli.
Fyrir kosningarnar 1967 sam-
þykkti kjördæmisnefnd framboðs-
lista með það í huga að Sigurvin
hætti þingmennsku en ég yrði í öðru
sæti. Honum var boðið 10. sætið en
hafnaði því. Bestu stuðningsmenn
hans gerðu kröfu til þess að hann
fengi fyrsta sæti framboðslistans.
Mér fannst þessi deila á engan
hátt máiefnaleg. Ég gat ekki séð að
það út af fyrir sig skipti máli hvor
okkar Sigurvins færi með atkvæði
fyrir framsóknarmenn á Vestfjörð-
um það kjörtímabil sem fór í hönd.
Ég vissi ekki um nein ágreiningsmál
sem nokkru skiptu okkar í milli. Og
Sigurvin entist heilsa og hreysti svo
vel að ekki varð að slysi að fela
honum þingmennskuna.
Nú eru 18 ár síðan Sigurvin Ein-
arsson hvarf af Alþingi. Það hefur
fennt í mörg spor á þeim tíma.
Dagleg viðfangsefni fylla hugann
svo að gjarnan gleymist að líta um
öxl. Hlutverki aldraðs manns er
lokið. Þar er deildur hlutur skammt-
aður. En þeir sem muna eða þekkja
gengna slóð minnast Sigurvins Ein-
arssonar vegna dyggðar hans og
trúmennsku við málstað vestfirskra
byggða og vestfirskrar alþýðu. Hann
er gott að muna.
H.Kr.