Tíminn - 27.07.1989, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Fimmtudagur 27. júlí 1989
Timirm
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
Aðstoðarritstjóri: OddurÓlafsson
Fréttastjórar: BirgirGuðmundsson
EggertSkúlason
Auglýsingastjóri: SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9. Reykjavík. S(mi: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. mars hækkar:
Mánaðaráskrift í kr. 900.-, verð í lausasölu í 80,- kr. og 100,- kr. um
• helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 595.- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Er skortur á læknum?
Enn er sú spurning brennandi á vörum fólks
hvort læknisþjónustan í landinu sé nægilega vel
skipulögð og framkvæmd.
Því verður ekki móti mælt að á síðasta hálfum
öðrum áratug hefur skipulag heilsugæslu tekið
stakkaskiptum og margs konar framfarir orðið
varðandi byggingu og búnað heilsugæslustöðva
víða um land. Hin opinbera stefna hefur verið sú
að leggja grundvöll að traustu heilsugæslukerfi
sem næði til landsins alls.
Þrátt fyrir þessa stefnu og eins þótt sjá megi
árangur hennar í verklegum framkvæmdum í
öllum landshlutum, þá eru menn enn að spyrja
brýnna spurninga um ástand heilsugæslu og fram-
kvæmd þess kerfis, sem lög og reglugerðir og
hátíðleg stefnumörkun stjórnmálamanna hafa
mótað.
Þegar ráðist var í endurskipulagningu heilbrigð-
iskerfis og læknisumdæma á áttunda áratugnum
var þörfin í því efni afar brýn. Gamla skipulagið
hafði gengið sér til húðar, m.a. einmenningshéruð-
in, þar sem einn læknir átti að sinna öllum skyldum
og undir hælinn lagt hvaða aðstoð hann gat fengið,
ef hann forfallaðist eða tæki sér eðlilegt sumarfrí.
Læknisþjónusta á landsbyggðinni var löngum
stopul og óviss. Landsbyggðarfólk var sannfært um
það að nýja heilsugæslukerfið myndi eyða lækna-
skortinum og bæta þannig úr öryggisleysinu á því
sviði. Það var ekki síst læknastéttin sjálf sem lagði
áherslu á að sannfæra landsbyggðarfólk um að nýtt
skipulag læknisumdæma og bygging heilsugæslu-
stöðva myndi gerbreyta ástandinu, framar öðru
því að læknaskorturinn yrði úr sögunni.
Því miður hefur þetta ekki gengið eftir að því
marki sem ætla mátti. Landlæknir, sem er aðal-
skipuleggjandi daglegrar læknaþjónustu, fer ekki
dult með það að enn sé erfitt að manna læknastöður
úti um land fullgildum læknum, a.m.k. til afleys-
inga í fríum. Það virðist benda til þess að nýja
heilsugæslukerfið laði ekki útlærða lækna að sér og
er þó á ýmsum að skilja að læknastéttin sé of
fjölmenn og læknadeild brautskrái of marga lækna.
Hér skal því ekki endilega haldið fram að bæta
megi úr læknaskorti á landsbyggðinni með því að
fjölga stúdentum í læknadeild. Hins vegar verður
að taka undir það með landlækni að fásinna sé að
lækka aðgöngutölu stúdenta úr 36 í 22 eins og
samtök lækna munu leggja til.
Þegar rætt er um stúdentafjöldann í læknadeild
og þá stefnu að koma í veg fyrir offjölgun lækna,
ætti það í raun að leiða til umræðu um þá menntun
og starfsþjálfun, sem læknadeildin lætur í té. Er
hugsanlegt að menntun og starfsundirbúningi
læknanema sé þannig háttað að verðandi læknar
séu haldnir firringu gagnvart ýmsu því sem starfs-
umhverfi og veruleiki íslensks þjóðfélags hefur að
bjóða? Ráðamenn Háskóla íslands ættu að velta
þeirri spurningu fyrir sér.
GARRI lllllilllllllllllllllllllllllllllllllllll
„Hrakspárnar“ hafa ræst
Alþingi og önnur yfirvöld lands-
ins létu það loks eftir „framfara-
sinnuðu nútímafólki“ (eins og sum-
ir kalla sjálfa sig) að leyfa sölu
áfengs öls í vínbúðum ríkisins frá
1. mars sl. Það má því innan fárra
daga halda hátíðlegt fimm mánaða
afmæli þessa merkisatburðar.
Nýlega birti áfengiseinkasalan
tölur um sölu áfengra drykkja i
búðum sínum miðað við hálft árið
sem er að líða. í Ijós kemur að
áfengisneyslan á þessum sex mán-
uðum hefur aulúst um 36 af hundr-
aði miðað við sama tímabil í fyrra.
Hér sýnist þvi vera um allmyndar-
legan vöxt drykkjuskapar að ræða
og ekki nema von að áhugamenn
um menningu og heilsufar fari að
velta því fvrir sér hvað nú hafi
gerst.
Túlkun staðreynda
Það fór sem við mátti búast að í
vangaveltum um aukinn drykkju-
skap staðnæmdust greinahöfundar
og fréttaskýrendur yfirleitt við þá
staðreynd að sala áfengs öls var
heimiluð 1. mars sl. Samt er býsna
fróðlegt að fylgjast með því hvemig
einstakir höfundar túlka hinar tölu-
legu staðreyndir sem nú liggja fyrir
um drykkjuskap fsjendinga og
hvemig menn sjá fyrir sér áhrif eða
afleiðingu þess að ölbanninu var
aflétt.
Sérstaklega er athyglisvert að
bera saman ritstjómargreinar í Al-
þýðublaðinu og DV. Þótt lagðar
séu til grandvallar sömu upplýsing-
ar, sem aukinheldur eru tölur,
verður ekki séð að leiðarahöfundar
þessara blaða verði ásáttir um eitt
einasta atriði sem máli skiptir í
sambandi við tilkomu og áhrif
ölsölufrelsisins.
Ritstjóri DV semur grein sína út
frá þeirri grandvallarforsendu að
ekki megi banna áfengissölu í „sið-
uðu“ þjóðfélagi, því að ekki sé
hægt að frelsa heiminn með því að
hafa vit fyrir öðram. Látum svo
vera, þó svo ekki sé alveg Ijóst
hvaða samhengi er á milli þess að
selja öl og frelsa heiminn og hvera-
ig það fær staðist að mönnum sé
bannað að hafa vit fyrir öðram.
Ekki stendur það í frelsisparagröff-
um stjómarskrárinnar, enda varia
við að búast.
Náttúra bjórsins
Niðurstaða ritstjóra DV er sú að
hvað sem líði því að íslendingar
drekki nú 36% meira áfengismagn
en í fyrra, þá sé áfengið í bjóraum
gætt þeirri náttúru, sem ekki á við
um alkóhólið ■ sterku vínunum, að
það verkar a.m.k. 36% vægar á
miðtaugakerfi mannslíkamans en
spírinn í gini og vodka.
Garri hefur ekki við annað að
styðjast en reynslu sjálfs sín af því
að finna á sér af bjór og gini og
hefúr ekki formerkt muninn á
áhrifunum af því sem þessar áfeng-
istegundir valda. Auk þess þyldst
Garri hafa öðlast þá almennu
þekkingu á alkóhólisma, að bjór-
þamb komi þar ekki síður við sögu
en brennivínsdrykkja.
Ritstjóri DV rifjar það upp að
andstæðingar bjórsins hafi haldið
því fram að bjórinn yrði hrein
viðbót við áfengisneyslu lands-
manna. Þessu vill hann andmæla,
hvað sem þeirri tölulegu staðreynd
líður að drykkjuskapur hefur auk-
ist um 36%. Þessa ályktun ritstjór-
ans er erfitt að skilja, hvað sem
öðram skoðunum hans Iíður. Hvað
þetta snertir hallast Garri að áliti
leiðarahöfundar Alþýðublaðsins
sem heldur því fram að bjóraeyslan
hafi „lagst ofan á“ (eins og hann
orðar það) áfengisneysluna sem
fyrir var. Þótt brennivíns- og rauð-
vínsdrykkjan hafi eitthvað sjatnað
er ölþambið orðið svo magnað að
það fer langt fram úr samdrætti
þessara áfengistegunda og eykur
þannig heildardrykkjuna í landinu
um 36%. Að sjálfsögðu er þetta
viðbót við það sem fyrir var. And-
stæðingar ölsins sýnast því hafa
haft rétt fyrir sér um það að frjáls
ölsala myndi auka áfengisdrykkju
landsmanna.
Einstaklingsfrelsið
ogðlið
En hvað sem ályktunarhæfileik-
um ritstjóranna líður og hvor hafi
þar betur, þá er hitt ekld síður
eftirtektarvert að þeir era ósam-
mála um sjálft frelsishugtakið,
hversu viðtækt það sé og gildLsmik-
ið í „siðuðu,, þjóðfélagi. Ritstjóri
Alþýðublaðsins heldur fast við þá
kenningu að bjórfrelsið varði ekki
frelsi einstaklingsins til að heUa
ofan í sig áfengi í formi öls, heldur
um heUbrigði og heUsufar þjóðar-
innar, uppeldismál, fíkniefna-
neyslu, slysatíðni, vinnuástundun
og framleiðslu o.s.frv. M.ö.o.: Rit-
stjóri Alþýðublaðsins hafnar þeirri
meginforsendu leiðarahöfundar
DV að einstaklingsfrelsið krefjist
þess að ekki sé sett bann á ölsölu.
Sakir standa því þannig að annar
viU fullnægja frelsiskröfum með
því að heimUa bjórsölu, en hinn
segir að bjórbann og bjórsala komi
frelsiskröfum einstaklinga ekkert
við.
Nú má vel vera að hægt sé að
skera úr þessari þrætu um einstakl-
ingsfrelsið og ölið með heimspeki-
legum rökum. Út í slíkt leggur
Garri alls ekki og efast reyndar um
að heimspekilegar lausnir finnist á
þessari gátu. Hins vegar hallast
hann að því að þeir, sem spáðu að
bjórfrelsið myndi auka drykkju-
skap í landinu, hafi haft rétt fyrir
sér. Framtíðin sker að vísu úr um
það hver langtímaáhrifin verða, en
óþarfi er að álykta eins og ritstjóri
DV, að „hrakspárnar um bjórinn“
ætU ekki að rætast. Að svo komnu
hafa þær ræst. Garri.
.111 VÍTT Of. RRFITT Hlllllllll
Velferð hinna ríku
Fyrir nokkrum árum kom upp sú
hugmynd að hinir efnameiri þjóð-
félagsborgarar létu eitthvað meira
af hendi rakna til heilbrigðisþjón-
ustu þegar þeir þyrftu á henni að
halda en þeir fátæku. Hugsunin á
bak við þessa hugdettu er augljós.
Hinir ríku áttu að auðvelda heil-
brigðiskerfinu að standa fjárhags-
lega undir sjálfu sér og auðvelda
þeim sem minna hafa úr að moða
að njóta fullkominnar heilbrigðis-
þjónustu án þess að setja ríkissjóð
á hausinn.
Andstæðingar hugmyndarinnar
ruku upp til handa og fóta og
grenjuðu - sjúklingaskattur - og
heimtuðu jöfnuð og réttlæti í heil-
brigðisþjónustunni. Það réttlæti er
fólgið í því að auðugir menn og
konur njóti sömu vildarkjara og
fátæklingar þegar leita þarf á náðir
heilbrigðisþj ónust unnar.
Ríka fólkið er ávallt fullt upp af
þjóðfélagslegri réttlætiskennd og
styður jöfnuð af mikilli ákefð þegar
um er að ræða að njóta góðs af
þeirri velferð sem þjóðfélagið leit-
ast við að veita þegnunum.
Þess vegna æptu málsvarar hinna
ríku - sjúklingaskattur - þegar
orðað var varfæmislega að auð-
menn og -konur gætu kannski látið
eitthvað af hendi rakna framyfir
aðra þegar það fólk þarf á velferð
heilbrigðiskerfisins að halda.
Auðugir sveitarlimir
Því er á þetta minnt, að enn eru
uppi hugmyndir um að efnalítið
fólk njóti velferðarkerfisins í
eitthvað ríkara mæli en þeir sem
loðnir eru um lófana.
Þetta gæti komið fram í því t.d.
að eignafóik og þeir sem hafa
góðar tekjur á fullorðinsaldri njóti
ekki ellistyrks til jafns við þá sem
Iítið eiga og litlar tekjur hafa. Eins
mætti vel hefja umræðu um hvort
þeir ríku séu nokkuð of góðir til að
greiða sinn skerf til heilbrigðismála
þegar þeir þurfa á dýrri þjónustu
þess kerfis að halda.
Við þá sem munu endurvekja
herópið um „sjúklingaskatt“ er
alveg óhætt að tala með tveimur
hrútshomum. En síðast réðu þeir
allri umræðunni.
Endurskoðun velferðarkerfisins
er auðvitað í tenglum við þann
gífurlega halla sem nú er á ríkis-
sjóði og er fyrirsjáanlegt að verður
enn meiri á næsta ári. Því er
niðurskurður nauðsynlegur og
greinilegt er að takmarka verður
velferðina við þá sem helst þurfa á
henni að halda.
Vel efnað fófk er ekki í þeim
hópi og ætti í raun að vera skömm
fyrir hátekjufólk að taka við ellilíf-
eyri og skerða með því það sem
þurfandi gætu fengið.
Einkaauður og ríkisbákn
Velferð til handa þeim ríku er
réttlætt með því að þeir hafi eins
og aðrir lagt fram sinn skerf til
velferðarkerfisins og því eigi að
ríkja jöfnuður ( útdeilingu þjóðfé-
lagslegra trygginga.
Svona rök em léttvæg. Þeir efn-
uðu hafa í langflestum tilfellum
lapið rjómann ofan af því sem
þjóðfélagið hefur upp á að bjóða.
Sumir em fæddir ríkir og aðrir
safnað auði með dugnaði og ein-
hverju öðm óútskýranlegu. Lend-
ur og hlutafélög, verðbréf og stór-
eignir em í eigu einstaklinga og
ætta. Einhverjir eiga hverja ein-
ustu laxveiðiá á landinu og auðlind-
ir hafsins em eign kvótahafa og
svona má lengi telja.
Útsvör og tekjuskattar em
greiddir af launþegum og satt best
að segja er stóreignafólk og lögerf-
ingjar að miklu leyti undanþegnir
sköttum. Enda er kvartað sáran
yfir fasteignagjöldum af tugmillj-
óna villum.
Ríkt fólk hefur nefnilega aldrei
á tilfinningunni að það skuldi þjóð-
félaginu neitt. Það lítur á samfélag-
ið sem gróðalind en ekki eitthvað
sem halda þarf gangandi með fjár-
magni. Enda sé þá í lagi að taka
aurinn af launaþrælunum, sem all-
taf heimta meira og meira til þess
eins að borga hærri skatta.
Það er allt í lagi að hefja umræðu
um velferð hinna ríku og er óþarfi
af málsvömm velferðarinnar að
láta slá sig út í fyrstu lotu með
haganlega gerðri slagorðasmíð.
Annars er erfitt fyrir stjómar-
sinna að fara að mæla fyrir sam-
drætti og spamaði í kerfinu. Sama
daginn og Tíminn veltir velferð
hinna ríku upp dáist Alþýðublaðið
að því að þrefalda eigi framlög til
bíóstráka upp í 200 milljónir, færa
skólaskyldu fram til 6 ára og koma
upp listaháskólabákni fyrir millj-
arða og er nú búið að fjölga
deildum þar úr þfem í fimm.
Hvað skyldu þær verða orðnar
margar þegar báknið kemst í
gagnið? OÓ
.t:$Aíii'y.f.*#,í>
L'íúf.
i t'l rl UtOf.í
Jt.X'ifjj ÓIY ✓éix&ifli'? 7 >\
bUfJ
Tv'