Tíminn - 27.07.1989, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 27. júlí 1989
Tíminn 7
lillllllllllllllll VETTVANGUR II iiiiiliiiiiiiiiilliiiiiiiiiiliiiiiiliiiiiiii lllllllllllllllllllillllllilll lllllllilllllillllililiili llllllllllllliilliill il

Guðmundur G. Þórarinsson:
Það verður að skera
ríkiskerfið upp
Ný efnahagsstefna
Hallinn á ríkissjóði gæti orðið 5000 m. kr. á þessu ári og
spáð er 12000 m. kr. halla á næsta ári að óbreyttu.
Hér er um gífurlega fjármuni að ræða. 17000 m. kr. tap
á tveim árum. Gera menn sér grein fyrir því hvað hér er
um að ræða? Tapi ríkissjóður 17000 m. kr. á tveim árum
svarar það til að hann tapi 34 500 tonna frystitogurum eða
um 1400 einbýlishúsum. Ef miðað væri við byggð þar sem
helmingur húsnæðis væri í einbýlishúsum en helmingur í
íbúðum, svarar þetta til húsnæðis fyrir 2100 heimili. Ef að
meðaltali væru 3,5 íbúar á heimili þýðir þetta að ríkissjóður
tapar á 2 árum sem svarar íbúðarhúsnæði fyrir um 7500
manna kaupstað. Að ríkissjóður tapi sem svarar helmingi
alls íbúðarhúsnæðis í Kópavogi. Svona eru tölumar
hrikalegar. Þar fyrir utan er síðan hallinn á viðskiptunum
við útlönd.
Fjármálaráðherra hefur gefið þá
athyglisverðu yfirlýsingu að hann
muni leggja málið fyrir þingið. 600
m. kr. tekjuafgangur hefur breyst
í um 5000 m. kr. tap. Þingið verður
að axla ábyrgðina, segir ráðherr-
ann. En mér er spum: Hver sagði
að kjarasamningamir væm innan
ramma fjárlaganna? Ég er sam-
mála fjármálaráðherra um það að
þingið á að sjálfsögðu að fjalla um
málið.
Ekki skattahækkanir
- heldur uppskurður
í þetta sinn vom hugmyndir um
skattahækkanir stöðvaðar þrátt
fyrir yfirlýsingar ábyrgra stjóm-
málamanna um að þær kæmu til
greina. Að mínu mati koma skatta-
hækkanir ekki til greina við þessar
aðstæður.
Alltof mikið er um það að stjóm-
málamenn sjái lífið aðeins eins og
það lítur út frá tröppunum á stjóm-
arráðinu. Þrátt fyrir samdrátt, erf-
iðleika, uppsagnir og gjaldþrot í
atvinnulífinu og fjöldafundi fólks á
Lækjartorgi til að mótmæla verð-
hækkunum af því launin duga ekki,
sjá sumir stjómmálamenn engan
vanda í þjóðlífinu annan en hall-
ann á ríkissjóði. Hann skal leysa
með auknum skattálögum á fyrir-
tækin og fólkið. Þegar herðir að
hjá atvinnulífi og launþegum skal
leggja á aukna skatta til þess að
bjarga ríkissjóðsræflinum.
Þetta gengur ekki lengur. Ríkis-
báknið hefur innbyggt eðli til að
þenjast út. Alþingismenn, sumir
hverjir, telja það aðalstarf sitt að
leita uppi hugmyndir um nýjar
stofnanir og láta samþykkja lög
þar um. Stöðugar kröfur em um
aukna þjónustu ríkisins. Árangur-
inn er stöðug útþensla ríkiskerfis-
ins. Þó nýjar stofnanir komi em
þær gömlu ekki lagðar niður.
Ráðið til að bregðast við tapi
ríkissjóðs er að skera upp ríkiskerf-
ið.
Það þarf að sameina stofnanir,
leggja niður stofnanir, hætta
rekstri sem þegnamir í landinu
geta sjálfir séð um. Við veljum
ekki ráðherra til að reka stálsmiðj-
ur eða ferðaskrifstofur. Því hafa
menn gert sér grein fyrir en fleira
er í þessum dúr.
Mönnum finnst einfalt að leysa
vanda rflcissjóðs með innlendri lán-
töku. Auðvitað hækkar það vexti,
tekur hið takmarkaða lánsfé frá
atvinnulífinu. Enn á ný er hugsunin
sú að aðalatriðið sé að ríkissjóður
nái sínu. Lánsfjárþörfin minnkar
ekki við það. Aðrir verða að taka
erlend lán eða fá engin. Það skiptir
e.t.v. minna máli ef ríkissjóður fær
sitt. Flýting launaskatts verkar á
sama hátt. Fyrirtækin sem em í
vanda verða að taka aukin lán til
þess að bæta greiðslustöðu ríkis-
sjóðs.
Uppskurður
Meðal gmnnatriða í uppskurði
ríkiskerfisins verða að vera eftirtal-
in atriði:
1. Sameining stofnana, niðurlagn-
ing stofnana og hagræðing í öllu
kerfinu.
2. Áætlun um fækkun ríkis-
starfsmanna, t.d. 1,5-2,0% á
ári í 3 ár.
3. Ákvörðun um að önnur rekstr-
argjöld hækki ekki í krónum
talið næstu 3 ár.
4. Sem flestar ríkisstofnanir fái
sjálfstæðan fjárhag. Þetta þýðir
að þær fá á fjárlögum ákveðna
upphæð og stjómendur bera
ábyrgð á að halda sig innan
rammans.
5. Samkomulag við sveitarfélögin
um svipaðar aðgerðir.
Ráðið til að bregðast
við tapi ríkissjóðs er að
skera upp ríkiskerfið.
Það þarf að sameina
stofnanir, leggja niður
stofnanir, hætta rekstri
sem þegnarnir í land-
inugetasjálfirséðum.
Við veljum ekki ráð-
herra til að reka stál-
smiðjur eða ferðaskrif-
stofur.
Lengur verður ekki komist hjá
uppskurði ríkiskerfisins. í efna-
hags- og atvinnumálanefnd þing-
flokks Framsóknarflokksins, sem
Stefán Guðmundsson alþingismað-
ur veitir forstöðu, hafa þessi mál
verið til umfjöllunar. Þar hefur
Ólafur Þ. Þórðarson, þingmaður
Vestfirðinga, varpað fram athygl-
isverðum hugmyndum. Að aldrei
verði meira en 70% starfsmanna
rfkisins fastráðnir hverju sinni til
þess að auka sveigj anleika kerfisins
og þjónusta rfkisins verði jafnan
að einhverju leyti verðlögð.
Líklega em um 70% útgjalda
rfkisins laun. Fækkun ríkisstarfs-
manna er erfitt mál þegar atvinnu-
leysi hefur haldið innreið sína. En
er ekki hagræðing og fækkun
starfsfólks einmitt það sem ríkis-
stjómin krefst af atvinnulífinu? Á
það að vera einvörðungu til þess að
ríkið þurfi ekki að fækka hjá sér?
Stórfelldur uppskurður kerfis-
ins, sameining stofnana og fækkun
þeirra er því miður þjóðamauðsyn.
Hjá því verður ekld komist.
Þær tölur em gefnar upp að
þegar virðisaukaskattur verði tek-
inn upp þurfi að bæta við 100-200
nýjum störfum hjá ríki. Hvemig
líst mönnum á það?
Heilbrigðisráðherra hefur mikið
fjallað um uppskurð og sparnað í
heilbrigðiskerfinu. En mikið vant-
ar á að aðrir ráðherrar geri hið
sama innan síns starfssviðs.
Sameining stóm hátæknisjúkra-
húsanna getur sparað vemlegt fé.
Erlendis segja menn að milljón
manna byggð þurfi til þess að unnt
sé að reka hátæknisjúkrahús. ís-
lendingar em 250.000 og reka
fjögur: Landspítala, Borgarspít-
ala, Landakot og Fjórðungssjúkra-
húsið á Akureyri.
Ríkisspítölunum tókst að starfa
innan fjárlagarammans árið 1988.
l. júlí 1989 vom ríkisspítalamir 16
m. kr. umfram fjárlög, fyrirtæki
sem veltir 4500 m. kr. á ári. Það er
vel gert. En kerfið er opið í hinn
endann. Þegar sparað er hjá ríkis-
spítölum er vísað á skrifstofur
sérfræðinga úti í bæ. Trygginga-
stofnunin greiðir reikninga þaðan
orðalaust og slfkur kostnaður vex
hröðum skrefum.
Hvað með skólakerfið? Ég hef
oft spurt: Er nauðsynlegt að iðn-
nemar séu allir í fríi á sumrin?
Þurfa háskólanemar allir að vera f
fríi á sumrin? O.s.frv. Með hring-
streymi, þar sem sumir fara í frí á
sumrin en sumir á vertíð má stór-
auka nýtingu húsakosts, tækja og
kennara. Utanríkisráðherra lýsti
menntakerfinu á fundi á Hótel
Borg þannig að alltof mikið væri
kennt en alltof lítið lært.
Víða er í kerfinu tvíverknaður,
yfirlöppun. Hvað með allar þessar
hagdeildir? Er þörf á nýrri Þjóð-
hagsstofnun í fjármálaráðuneyt-
inu?
Ég hef áður bent á, að í Banda-
ríkjunum em 2 milljónir bænda.
Þeir framleiða einhver feikn. í
Sovétríkjunum em líka margir
bændur og þeir framleiða alltof
lítið. En kerfið hefur með þeim 3
milljónir eftirlitsmanna. Halda
menn að það kosti ekkert?
íslenska kerfið ber um of keim
af því sovéska.
Stórfelldur uppskurður er nauð-
syn. Ekkert annað dugar. Nú þarf
harðskeyttan vinnuhóp í málið.
Setja má markið á t.d. að fækka
ríkisstarfsmönnum um 1,5-2% á
ári næstu 3 ár og festa rekstrarút-
gjöld stofnana sem áfram starfa
þannig að útgjöld verði föst í
krónum í þrjú ár. Auka verður
sjálfstæði og ábyrgð ríkisstofnana.
Hér er þörf á markvissri lang-
tímaáætlun.
LESENDUR SKRIFA
BÓKMENNTIR
HUGLEIÐINGAR
Hin stóra spuming hefur verið í
mfnum huga frá því er ég fyrst man
og lífið eins og það hefur komið
fram við mig hefur verið minn skóli.
En ég finn að ég á svo margt ólært
og framundan eru ótal vegir sem
fróðlegt er að kanna. Kristur sagði:
„Nema að þú komir sem lítið bam,
því aðeins mun fyrir þér opnað
verða.“ Þau era margvísleg áhrifin
sem ráða mestu hvert bamssálin
tekur sína stefnu. Margir vanda ekki
til þess, sem þeir í gáleysi kenna
öðram. Þar sannast að tómir vagnar
skrölta hæst. Besta fólkið lætur ekki
mikið yfir sér. Hlýlegt bros eða
framkoma hefur meiri góð áhrif en
peningar eða aðrar efnislegar gjafir,
sem oft era bindandi. Þó virðist vera
nauðsynlegt að geta bæði gefið og
tekið. Það er staðreynd að hugsunin
gerir manninn. Menn þurfa ekki að
tala hátt né mikið, því þá kemur
fram að af gnægð hjartans mælir
munnurinn.
Við hljótum að finna að í vora
hjarta geymum við okkar andlegu
fjársjóði. Og ég trúi því sem sagt er
að þögul bæn sé guði mest þóknan-
leg. En mönnunum hættir við að
breiða kreddur yfir okkar vanhugsun
eða það sem oft er heimska. Ef við
leggjum rækt við fjársjóði hjartans
þá vitum við ósjálfrátt að hið góða
er það sem gefur manninum ham-
ingju, ekki fjárhagslegur auður eða
bankaeign.
Ég hef kynnst svo mörgu riku
fólki, sem enga hamingju virðist
þekkja, líkt og hann Jón, sem sat svo
mikið í kránni. Guðrækinn maður
kom og spurði hann hvers vegna
hann færi ekki í kirkju. Jón sagði:
„Þegar ég er í kránni þá hugsa ég um
kirkju, en þegar ég er í kirkju hugsa
ég um krána.“
Ég fer ekki héðan af í skóla annan
en þann sem lífið býður uppá á
hverjum degi. Og við skulum muna
að okkar áhrif á aðra era oft varan-
legar gjafir sem við geymum í hjört-
um okkar. Ég man vel sem bam eftir
fátækum manni sem engan jarðnesk-
an auð átti. En hann átti hlýlegt
Guðjón R. Sigurðsson.
viðmót sem gladdi alla sem hann
umgekkst. Hann hét Pálmi Bene-
diktsson. Sumt gamla fólkið í Skafta-
fellssýslu man kannski eftir þessum
saklausa, vel innrætta manni.
Var ekki Kristur hér á jörðu til að
færa okkur varanlega hamingju? Við
föram ekki í kirkju til að sýnast, né
að hugsa um annarra syndir. Við
eigum nóg af syndum i okkar eigin
hjarta og er nauðsyn að opna það
fyrir þeim almáttuga, sem spyr ein-
hvem daginn er við verðum kallaðir:
Hvað gerðirðu? Ávaxtaðir þú pund-
ið sem þér var gefið? Með öðram
orðum: Reynir þú að skilja kenning-
ar Jesú Krists eða að lesa úti í
náttúranni, sem er verk guðs og
bendir okkur á heilagleika hans sem
felst einnig í hinu daglega lífi?
Við þurfum að standa saman og í
þögulli bæn biðja guð að vemda
okkar elskulega land og þjóð.
Guðjón R. Sigurðsson.
Ljóðabók
eftir
Eirík
Brynjólfsson
Út er komin ljóðabókin Dagar
sem enda. Höfundur er Eiríkur
Brynjólfsson, káputeikningu gerði
Matthildur Sigurðardóttiren Stensill
fjölritaði.
í bókinni eru 36 frumsamin ljóð
og eitt þýtt úr sænsku.
Dagar sem enda er gefin út ( 200
eintökum, þar af 88 tölusettum og
árituðum.
Þetta er fjórða bók höfundar.
Hinareru: í smásögurfærandi, 1985,
Ný saga af Rauðhettu, 1986, Enda-
lausir dagar, ljóð, 1987.
Útgefandi er Orðhagi sf., Ægis-
síðu 129,107 Reykjavík, sími 21465.
Þar er hægt að panta bókina í
póstkröfu og kostar hún 700 krónur.
Á sama stað er til sölu ljóðabókin
Endalausir dagar og kostar hún 500
krónur.