Tíminn - 15.08.1989, Blaðsíða 9

8 Tíminn
Þriðjudagur 15. ágúst 1989
Þriðjudagur 15. ágúst 1989
Tíminn 9
Forgangsverkefni kókaín:

undir
við kókaín
Á tímum aöhalds og sparnaðar í rekstri
ríkisins hefur ávana- og fíkniefnadeild
lögreglunnar mátt sæta niðurskurði eins
og önnur löggæsla í landinu. Að sögn
Arnars Jenssonar, yfirmanns deildarinn-
ar, leiðir þetta til þess að fíkniefnadeildin
verður að skipta verkefnum sínum niður
í forgangsröð, eftir því hvað er talið
brýnast hverju sinni. Sá málaflokkur sem
mestur tími og peningar hafa farið í að
undanförnu er^t rannsóknir á kókaíni;
Eftir Árna Gunnarsson
smygli þess til landsins, dreifingu og
neyslu.
Heimsmarkaðsverð á kókaíni hefur
farið verulega lækkandi á undanförnum
árum og þeirrar þróunar hefur ekki síður
gætt hér á landi en annars staðar. Fyrir
nokkrum árum var neysla kókaíns nær
eingöngu bundin við þann hóp fólks sem
hafði mikla peninga handa á milli. Þá var
efnið oft notað samhliða neyslu áfengis,
a.m.k. til að byrja með, og þá sem eins
konar „hressingarlyf" til að minnka
sljóvgandi áhrif vínsins og auka úthald
við skemmtanir.
Innflutningur kókaíns
hefur margfaldast...
Þetta hefur verið að breytast að undan-
förnu og að sögn Arnars Jenssonar hefur
verðið á kókaíni haldist óbreytt í töluvert
langan tíma, sem þýðir raunlækkun. Allt
Tímamynd: Ávana- og fíkniefnadcild lógreglunnar
til ársins 1987 fannst tiltölulega lítið
magn af efninu við húsleitir og toll-
skoðanir, eða 10-20 grömm á ári. Á árinu
1987 var lagt hald á rúmlega hálft kíló af
kókaíni. Megnið af því efni fannst í einni
sendingu sem ekki átti að fara á markað
á íslandi. í fyrra komst fíkniefnadeildin
yfir um 100 grömm, en það sem af er
þessu ári hafa fundist á milli 730 og 740
grömm af kókaíni. „Við höfum lagt hald
á miklu meira magn af kókaíni en
nokkurn tímann áður,“ sagði Arnar. Allt
það efni sem fundist hefur á þessu ári átti
að fara til dreifingar og neyslu hér á landi.
Aukning á kókaínsmygli er ef til vill ekki
eins hrikaleg eins og þessar tölur sýna,
hluti af skýringunni gæti verið sá að
lögreglan leggur meiri áherslu en áður á
að kom í veg fyrir innfiutning efnisins.
... og verðið hrapað
í kjölfar verðlækkunar efnisins hefur
neysluhópurinn breyst og nú er efnið
algengt í óregluhópum í stöðugri neyslu.
Arnar vildi ekki gefa upp hvað hvert
gramm af kókaíni kostaði, vegria þess að
það væri ekki í verkahring lögreglunnar
að hafa áhrif á verðmyndun eiturlyfja
sem selt væri á götunni. Samkvæmt
heimildum Tímans hefur verð á hverju
grammi af kókaíni haldist óbreytt í
.krónutölu síðastliðin tvö til fjögur ár, eða
um 10.000 kr. komið á götuna. Sumir er
til þekkja segja meira að segja að undan-
farná mánuði hafi verðið lækkað niður
fyrir tíu þúsundin. Amfetamíngrammið
hefur lengst af verið um það bil helmingi
lægra í verði en kókaínið.
Nú þegar verðmunurinn er orðin lítill
ryður kókaínið amfetamíninu út af mark-
aðinum: „Við höfum fundið það að þegar
fólk fer út að kaupa efni er það búið að
ákveða efnistegundina sem það ætlar að
kaupa. En ef því er boðið kókaín á góðu
verði og almennilegt efni, þá kaupa þeir
það frekar,“ segir Arnar.
Kókaín fflutt beint
til Evrópu frá Suður-Ameríku
Dönsk lögregluyfirvöld hafa nú áhyggj-
ur af auknu kókaíni í umferð þar í landi
og það sem af er þessu ári hefur verið lagt
hald á um það bil 16 kíló af efninu, sem
er helmingi meira en undanfarin ár.
Kókaínmarkaðurinn í Bandaríkjunum
virðist vera nokkurn veginn mettaður og
þess vegna setja framleiðendur kókaíns
nú markið á Evrópu. Lögreglan danska
óttast að Danmörk verði miðstöð kókaín-
viðskipta í álfunni, en þangað er efnið
flutt inn beint frá framleiðslulöndunum í
Suður-Ameríku. Arnar Jensson segir að
undanfarið ár hafi fíkniefnadeild lögregl-
unnar orðið mun meira vör við kókaín-
smygl frá Bandaríkjunum en frá Evrópu.
Hins vegar sé fylgst með þróun mála í
löndunum í kringum okkur og enn sem
komið er hafi ekki orðið vart við breyt-
ingu á eiturlyfjamarkaðinum hér á landi
sem hægt sé að setja í beint samband við
beinan flutning efna frá Suður-Ameríku
til Evrópu. Við stöndum nær Bandaríkj-
unum en flest önnur Evrópulönd.
Krakk er ekki flutt milli landa
Amfetamín er efnafræðileg afurð, sem
ekki er unnin úr náttúrulegu efni. Áhrifin
eru svipuð og af kókaíni, enda í báðum
tilfellum um örvandi efni að ræða. Kóka-
ín er unnið úr laufum kóka-runnans sem
eingöngu er ræktaður í löndum Suður-
Ameríku, s.s. Kólumbíu, Brasilíu,
Hondúras og víðar. Úr laufunum er
unnið svokallað kókapasta sem er deig-
kennt efni og úr því unnið duftið kókaín-
klóríð. Kókaínklóríð er í daglegu tali
kallað kókaín, hvítt duft sem aðallega er
tekið í nefið, en einnig leyst upp og
drukkið eða því sprautað í æð. Til þess
að geta unnið kókaín úr kóka-plöntunni
þurfa menn að hafa vald á töluverðri
efnafræðiþekkingu og nokkurn útbúnað
einnig. Fyrir skömmu kom á markaðinn
í Bandaríkjunum nýtt efni unnið úr
kóka-plöntunni, krakk. Krakkið er
sjaldnast flutt á milli landa og til þess að
búa til krakk þarf mun minni þekkingu
og tækjabúnað en til að vinna kókaínklór-
íð úr kókapastanu. Krakk er myndað á
þann hátt að kókaínklóríð er ummyndað
yfir í basa. í raun er því hér um að ræða
sama efnið í sitt hvoru formi. Krakkið er
yfirleitt reykt og er mun hættulegra og
meira vanabindandi en kókaínið.
Krakkið hefur ekki fundist hér
Fíkniefnalögreglan hefur ekki enn orðið vör
við krakk í umferð hér á landi. Menn eru hins
vegar mjög vel á verði gegn krakkinu vegna
þess að það hefur, m.a. í Bandaríkjunum,
fylgt í kjölfar of mikils framboðs á kókaíni, en
hérlendis hefur líklega aldrei verið meira af
efninu í umferð en nú. Að sögn Arnars
Jenssonar hefur það gerst í Bandaríkjunum að
þegar framboð eiturlyfja er orðið mikið og
verð lágt, að menn freista þess að setja ný efni
á markaðinn. Þannig hafi krakkið orðið til í
kjölfar offramboðs á kókaíni vestanhafs.
Menn hafa áhyggjur vegna aukins innflutnings
á kókaíni, þá með hliðsjón af þróun mála í
öðrum löndum, og viðamestu rannsóknir fíkni-
efnadeildarinnar hafa snúist um kókaínsmygl.
Arnar segir að það sem mest kapp sé lagt á
núna sé að koma í veg fyrir innflutning hingað
frá Bandaríkjunum.
Höfum okkar fólk meðal
sölumanna og neytenda
En hversu góða yfirsýn hefur fíkniefna-
lögreglan yfir eiturlyfjamarkaðinn hér á
landi? Er hægt að segja að þeir séu með
fingurinn á púlsinum?
Arnar Jensson svarar því játandi, þeir
viti nokkurn vegin hvaða efni séu í boði
á hverjum tíma og verði varir við allar
breytingar, t.d. þegar ný sending kemur
inn á markaðinn og eins ef ný efni skjóti
upp kollinum: Við höfum okkar fólk inni
í þessu, fólk sem bæði er í neyslu og sölu,
sem laumar til okkar upplýsingum," segir
Arnar. „Það er grunnurinn áð þessu
starfi að vita hvað er að gerast á hverjum
tíma.“ Á vegum ávana og fíkniefnadeild-
arinnar fara fram 100-150 húsleitir á ári
hverju og samkvæmt heimildum Tímans
fær deildin einnig heimildir til símhler-
anna þegar nauðsyn krefur.
Kókaín og amfetamín eru mjög vana-
bindandi efni, en jafnframt er mismun-
andi eftir einstaklingum hversu langan
tíma það tekur að verða háður neyslu
þessara efna að staðaldri. Á meðan
kókaín var enn hátt í verði var neysla
þess að miklu leyti bundin við fólk sem
hafði efni á því að neyta þess, og þá við
sérstök tækifæri. Þess eru dæmi að ein-
staklingar hafi haldið slíkri neyslu jafnvel
í einhver ár, en haldi menn áfram tekur
á endanum við stöðugri neysla. Þess eru
dæmi að neytendur verði háðir kókaíni
strax. Uppeldisfræðingur, sem unnið hef-
ur með unglingum sem m.a. hafa leiðst
út í eiturlyfjaneyslu, sagði í samtali við
blaðamann að í sumum tilfellum nægði
að efnið væri notað í fimm skipti til þess
að verða háður því. Þeir sem ekki þekkja
til kókaíns og amfetamíns, taka sjaldnast
eftir neyslu vina og kunningja til að byrja
með. Áhrifin eru þau að fólk verður
stressað og eirðarlaust og það ástand er
oft sett í samband við annað en eiturlyfja-
neyslu, s.s. fjárhagsáhyggjur eða erfið-
leika í einkalífi. Þegar neyslan er komin
á alvarlegra stig verða geðsveiflur áber-
andi, ýmist ofsakæti eða þunglyndi.
Hótanir ekki framkvæmdar,
en stundum ráðist á bíla
Neysla eiturlyfja, ekki síst örvandi
efna, veldur brenglun á sálarástandi við-
komandi einstaklings. Ofsóknarbrjálæði
og ranghugmyndir um umhverfi sitt er
fylgifiskur langvarandi neyslu kókaíns og
amfetamíns. Er fíkniefnalögreglan og
fjölskyldur þeirra í lífshættu starfsins
vegna? Arnar Jensson segir þetta starf
ekki vera hættulegra en aðra löggæslu.
Þeir hafi að vísu fengið hótanir, en engin
þeirra hafi orðið annað og meira en
hótun. Skemmdarverk á eignum lög-
reglumanna í fíkniefnadeildinni hafi ekki
verið tíð, en þó hefur komið fyrir að bílar
starfsmanna verði fyrir barðinu á eitur-
lyfjaneytendum í hefndarhug. Hins vegar
séu slík mál yfirleitt upplýst mjög fljót-
lega og þar njóti þeir oft hjálpar fólks sem
er í neyslu og sölu fíkniefna sjálft og vill
ekki að heimur eiturlyfjanna verði harð-
ari á íslandi heldur en hann er nú þegar.

siPSHI!
.
■ ..
.
■ ■
\
/