Tíminn - 13.12.1989, Blaðsíða 13

Miðvikudagur 13. desember 1989
llllllllllllllllllllllllllll MINNING llllllllllllllllllllllllllllllllll
Tíminn 13
Bjarni Guðmundsson
frá Hömrum
Fæddur 31. október 1908
Dáinn 4. desember 1989
Það er svo stutt síðan ég sá Bjama
hlaupa við fót upp brekkuna hjá
Hlaðhömrum og nú er hann horfinn.
Hann var fæddur á Seli í Gríms-
nesi, yngstur þriggja bama hjónanna
Guðbjargar Eyjólfsdóttur og Guð-
mundar Bjamasonar. Á Seli sleit
hann barnsskónum meðal systkina
og fimm barna hjónanna í Vestur-
bænum, Þórunnar Bjömsdóttur og
Kjartans Vigfússonar, því á Seli var
tvíbýli og öll bömin eins og stór
systkinahópur.
Til vitnis um það hvað tvíbýlið á
Seli var gott má nefna að þegar
fjölskylda Bjama eignaðist útvarps-
tæki var gerð lúga á vegginn sem
aðskildi baðstofumar svo nágrann-
arnir gætu hlustað líka. Einnig má
nefna að dætur Bjama bera nöfn
húsfreyjanna á Seli og heita Guð-
björg Helga og Þórunn Björg.
Á fardögum 1937 flytur Bjami
með foreldrum sínum og bróður
búferlum að Hömmm í sömu sveit.
Það var mikið tilhlökkunarefni fýrir
okkur í Austurbænum að Vestur-
bærinn kæmist aftur í byggð því
hann var búinn að vera í eyði í 3 ár.
Á annan áratug bjuggu bræðumir
félagsbúi á Hömrum.
Áður en fjölskyldan gat flutt þurfti
að byggja upp flest bæjarhúsin. Það
gerði Bjami um vorið ásamt Jóhanni
föðurbróður mínum. Þessi hús
standa enn. Oft sótti Bjami vinnu út
í frá á vetmm. Fór meðal annars til
sjós á vetrarvertíð. Eins tók hann
þátt í ýmsu fyrir byggðarlagið. Þegar
þjálfa þurfti tvo menn til löggæslu
var Bjarni annar þeirra sem urðu
fyrir valinu. Hann fór á námskeið og
fékk búning. Á þessum árum átti
Bjami góða hesta og man ég vel eftir
Sindra, mjög viljugum, töltara að
mig minnir.
Þótt Hamrar séu tvær jarðir,
Hamrar I, Vesturbær og Hamrar II,
Austurbær, em það aðeins slægju-
lönd sem em aðskilin. Úthagar allir
em óskiptir, svo kýr og allur fénaður
gekk saman. Það kom því af sjálfu
sér að öll smalamennska og aðrekst-
ur fjár vor og haust þurfti að fara
fram í sameiningu. Öll þessi sam-
vinna var mjög ánægjuleg. Mjög
sagði faðir minn að gott væri að leita
til Bjama, því hann segði nei, ef
hann héldi að hann gæti ekki orðið
við bóninni til að vera viss um að
svíkja ekki loforð, en væri svo
kannski búinn að gera greiðann fyrr
en varði. Einhverju sinni hafði faðir
minn orð á því að hann hefði aðeins
kynnst góðu fólki um dagana, en að
búa í svona góðu tvíbýli væri eins og
að upplifa himnaríki á jörð. Hvað
mig varðar var sem að eignast þrjú
eldri systkini.
Árið 1949 létust foreldrar Bjama,
Guðmundur í janúar og Guðbjörg í
júní. Um næstu áramót flutti hann
að Ljósafossi og skömmu seinna
ræður hann hann sig til starfa hjá
Rafmagnsveitu Reykjavíkur. Um
svipað leyti, eða 10. febrúar 1950,
kvænist hann stúlku af þýskum
ættum, (Adelheid Frank) Aðalheiði
Guðmundsson og stofnuðu þau
heimili sitt í skólahúsinu á Ljósa-
fossi. Þau eignuðust tvær dætur og
nú em bamabömin orðin fimm.
Svo er það í árslok 1954 að Bjami
hefur störf hjá Alifuglabúi bakara-
meistara hf. og gerist útibússtjóri á
Fellsmúla á meðan aðalstarfsemin
var enn á Sogamýrarbletti 46. Hann
vann á Fellsmúla til 1. nóv. 1982 og
má því kalla þetta aðalstarf hans.
Það var mikið happ fyrir alifugla-
búið að fá Bjarna til starfa þama.
Hann hafði áður unnið hjá búinu
tíma og tíma á Sogamýrarbletti 46 á
meðan verið var að byggja upp þar,
svo hann var ekki alveg ókunnugur
fyrirtækinu.
Á Fellsmúla beið hans mikið starf.
Það þurfti að stækka og lagfæra
íbúðarhús svo hann gæti flutt þangað
með konu og dóttur. Eins þurfti að
breyta fjárhúsi í svínahús og fljót-
lega var byggt yfir nokkur hundruð
hænur. Við þetta vann Bjami til að
byrja með.
Næstu árin sá Bjami oftast einn
um gegningar á Fellsmúla og var þar
sín ögnin af hverju: svín, endur,
gæsir, 3-4 kýr, 1 hestur og fáeinar
kindur.
Á ámnum 1965-1966 flutti búið
endanlega að Fellsmúla og eftir það
vom þar nær eingöngu hænsni og
svín. Enda búið að byggja yfír
nokkur þúsund hænsni og svínin
komust í 150 með grísum og öllu
þegar flest var. Svínin vom sérsvið
Bjarna þótt hann ynni við aðrar
gegningar líka. Það kom sér vel að
Bjarni var laginn því þar sem svona
búskapur er stundaður er að mörgu
að hyggja. Ekki dugar annað en að
kunna til verka þegar eitthvað bilar,
t.d. í sambandi við vatn og rafmagn.
Þetta gerðist helst í vondum veðrum
þegar samgöngur jafnvel tepptust
með öllu. Það gat meira að segja
verið útilokað að láta vita, því þama
var sveitasími sem var opinn fáa
tíma á dag. Þetta sýnir hve nauðsyn-
legt það var að hafa þarna mann sem
gat gert við þótt ekki væri nema til
bráðabirgða. Oft hefði það getað
kostað mörg líf ef ekki hefði verið
fjölhæfur og áræðinn maður á
staðnum. Þar að auki var Bjarni
sérstakur dýravinur sem ekkert
mátti aumt sjá. Hann hafði oft orð á
því hvað sér þætti sárt að mega ekki
bæta smáögn á svínin þegar hann
þurfti að ganga um svínahúsið milli
mála, t.d. til að fylgjast með gyltum.
Haustið 1984, 17. október, flutti
hann að Akurholti, rétt fyrir ofan
Fellsmúla og bjó þar í skjóli yngri
dóttur sinnar næstu 4 árin. Þau
höfðu alltaf átt heimili saman. Bjarni
og Aðalheiður slitu samvistum vorið
1976 þegar Þómnn Björg var 14 ára.
Það má heita merkilegt hvernig
hann gat haldið heimili sem einstæð-
ur faðir, þar sem hann var alinn upp
við að konur einar gerðu húsverk.
Á Akurholti hafði hann nóg að
starfa því þar vom fáein húsdýr til
að hlúa að og stór lóð til að snyrta.
Þeir sem hirða um dýr eru bundnir
og eiga sjaldan frí. En þó Bjarni
gerði ekki víðreist eftir að hann kom
að Fellsmúla héldu þó vinir og
kunningjar tryggð við hann. Kom
þetta skýrt í ljós á stórafmælum.
Þetta kunni hann vel að meta, enda
lýsti hann því yfir að besti auðurinn
væri góðir vinir.
Bjami var mikill vinur bama og
dýra. Auk þess hvað bamabömin
vom honum kær var samband hans
við systkinabörnin alveg sérstakt.
Missir hans var því mikill þegar
Guðmundur Ingólfsson, systursonur
hans, féll frá fyrir rúmum tveimur
ámm, aðeins 58 ára að aldri. Nú er
Helga ein eftir á lífi af systkinunum
þremur frá Seli, Eyjólfur bróðir
Bjarna lést haustið 1960, 64 ára að
aldri.
Fyrir rúmu ári, rétt fyrir áttræðis-
afmælið, flutti Bjami að Hlaðhömr-
um og hafði þar litla íbúð til umráða.
Þar leið honum vel í hópi góðra vina
því hvar sem Bjarni fór eignaðist
hann vini. Þó aldurinn hafi verið
orðinn nokkuð hár var minnið svo
gott að hann gat flutt heila bragi án
þess að reka í vörðumar. Eins hafði
hann frá mörgu að segja og gat haft
samtöl orðrétt eftir ef því var að
skipta.
I seinni tíð sótti hann samkomur
eldri borgara í Mosfellsbæ og var
vinsæll spilafélagi, enda jafnvígur á
bridge og lomber.
Ég var 15 ára þegar Bjarni og
fjölskylda hans komu að Hömmm
og ég hef ætíð litið á hann sem
stórabróður. Hann var mér bæði
hollráður og hjálplegur. Ekki var ég
mikið samtíða honumm á Hömmm,
því eftir þetta var ég alla vetur á
Mosfelli. Þar til haustið 1941 að ég
giftist Einari Tönsberg sem á sama
tíma var framkvæmdastjóri við Ali-
fuglabú bakarameistara hf. Eftir
þetta kynntist ég Bjarna betur, því
Einar sótti mjög eftir honum til
starfa þegar verið var að byggja upp
á Sogamýrarbletti 46 og bjó hann þá
á heimili okkar. Þeim varð vel til
vina Einari og Bjama og höfðu um
margt að spjalla. Brátt varð öll
fjölskylda Bjama orðin bestu vinim-
• ir sem við Éinar eignuðumst á lífs-
leiðinni. Þar sem Einar átti ekki
fjölskyldu hér á landi verður þessu
góða fólki aldrei fullþökkuð sam-
fylgdin.
Með þessum línum kveð ég
Bjarna og sendi dætmm hans, bama-
bömum og öðmm ástvinum og vin-
um samúðarkveðjur.
Hér er góður drengur genginn.
Blessuð sé minning hans.
Ingibjörg Tönsberg
Um 1950 flutti Bjami Guðmunds-
son að Ljósafossi ásamt Hædi, eigin-
konu sinni. Fengu þau litla íbúð í
skólanum og bjuggu þar í nokkur ár
ásamt eldri dótturinni, Helgu. Vann
Bjarai í fyrstu við skólann, en síðar
við rafstöðvamar þar til hann fluttist
að Fellsmúla í Mosfellssveit. Bjama
hafði ég þekkt frá því ég var bam,
en góður vinskapur var með föður
mínum og þeim bræðmm Bjarna og
Eyjólfi frá gamalli tíð.
Bjarni var þeirrar gerðar að það
var gott að vera í návist hans. Hann
var góður verkmaður að hverju sem
hann gekk og þótti öllum gott með
honum að vera. Bjami var jafnlynd-
ur og glaðsinna og næmur á hið
broslega í tilveranni. Hann kunni
frá mörgu að segja, sumu broslegu,
og gerði það af snilld. Var hermi-
kráka þegar við átti. Allt var þetta
græskulaust og til gleði.
Eftir að Bjami flutti í Mosfells-
sveitina var það árviss tilhlökkun að
fá hann í heimsókn kvöldið fyrir
Hólaréttir. Með honum komu jafn-
an frændur hans, ýmist einn eða
tveir, og var glatt á hjalla. Bjami
hafði gaman af spilum og var lunkinn
spilamaður hvort sem spilað var
lomber eða bridge. Ekki skemmdi
þegar snjallir spilamenn eins og
Guðmundur og Örn Ingólfssynir
vom með honum. Þá gátu sagnir
orðið þó nokkuð glæfralegar. Þessi
kvöld gleymast ekki.
Næsta morgun var svo risið
snemma úr rekkju, farið í morgun-
kaffi að Efri-Brú og svo í réttirnar.
Vín aðeins til upplyftingar og alltaf
í hófi.
Nú er Bjami allur, en eftir lifa
minningar um góðan dreng. Við
Svava sendum ástvinum innilegar
samúðarkveðjur.
Böðvar Stefánsson
Afmælis- og minningargreinar
Þeim, sem óska birtingar á afmælis- og/eða
minningargreinum í blaðinu, er bent á, að
þær þurfa að berast a.m.k. tveim dögum
fyrir birtingardag. Þær þurfa að vera vélrit-
aðar.
TÓNLIST
FINIR TONLEIKAR
Öll verkin þrjú á tónleikum Sin-
fóníuhljómsveitar íslands höfðu til
síns ágætis nokkuð: Reflex eftir
Kjartan Ólafsson er fmmlegt og
kraftmikið nýtt verk ungs íslensks
tónskálds (f. 1958, að læra í Finn-
landi en áður í Hollandi), Einar
Jóhannesson spilaði Klarinettukons-
ert Carls Nielsen (1865-1931) frá-
bærlega vel, en konsert þessi er
fáheyrður vegna þess hve svívirði-
lega erfiður hann er, og 4. sinfónía
Beethovens, yndisleg og stórkostleg
í eðli sínu, var prýðilega flutt.
Stjómandinn var einnig viturlega
valinn, Colman Pearce frá írlandi,
því skv. tónleikaskrá hefur hann lagt
sérstaka áherslu á flutning samtíma-
tónlistar og verið ötull að kynna
stórvirki þessarar aldar fyrir írskum
áheyrendum. „Þeir fiska sem róa,“
stendur þar og nú gæti opnast fyrir
sölu „Reflex" og jafnvel annarra
verka okkar manna á írlandi, ef vel
tekst til. Burtséð frá því stjómaði
Colman Pearce af öryggi og kunn-.
áttu og átti vafalaust góðan þátt í því
hve prýðilegir þessir tónleikar vom.
Fræg er sagan af því þegar Stravin-
sky kom út af fmmsýningu Disney-
myndarinnar Fantasía í miklu upp-
námi vegna þess hve smekklaus
honum þótti myndin, en þó einkum
vegna þess að Disney hafði látið
„laga“ Vorblótið. Disney sneri þessu
sér f hag og sagði fréttamönnum það
eitt að Stravinsky hefði verið „visibly
moved“, sem mátti skilja þannig að
hann hefði verið í mikilli hrifningar-
geðshræringu. En hvað sem um
Fantasíu má segja, þá fannst mörg-
um hún merkileg á sínum tíma og
þótti hún gera æðri tónlist aðgengi-
legri með því að myndskreyta hana,
lfkt og gert er við bækur handa
bömum. Og sjálfum dettur mér
Fantasía stundum í hug, eða Raf-
eindaljóð Boulez og Corbusier, þeg-
ar ég hlýði á verk ungu mannanna.
Myndskreyting við þau virðist jafn-
æskileg og hún var ónauðsynleg við
verkin sem Disney valdi í sína mynd.
En burtséð frá þessu var Reflex eftir
Kjartan Ólafsson kröftugt verk og
vel uppbyggt, að því er virtist, og
með áheyrilegri nýverkum.
Einar Jóhannesson vann umtals-
verðan listamannssigur með einleik
sínum í klarinettukonsert Nielsens.
Konsert þessi mun, af ástæðum mér
ókunnum, þykja meðal „dýpri“
verka tónskáldsins og sannarlega
em í honum fallegir og skemmtilegir
kaflar þótt hann virðist nokkuð los-
aralegur á pörtum. Hann er hins
vegar með meiri háttar klarinettu-
konsertum og var kominn tími til að
hann heyrðist hér á landi, en eins og
fyrr sagði er hann talinn svo tækni-
lega erfiður og tyrfinn, að fáir klarin-
ettistar leggja í að spila hann. Þekkt-
asta hljómplatan mun vera með
fyrrum kennara Einars, John
McCaw, en Einar spilaði þetta svo
dæmalaust vel og snilldarlega, að nú
ætti hann bæði að fara í spilaferð um
heiminn með konsertinn og að spila
hanji inn á hljómplötu. Hann hefur
nú þegar spilað Mozart-konsertinn
inn á hljómplötu, sem allir vinir
Mozarts, klarinettunnar og góðrar
tónlistar ættu að eignast, og með því
að bæta Nielsen-konsertnum við
upptökusafn sitt, mundi hann sveifla
sér upp í hóp 20 fremstu klarinettista
heims. (Tónleikaskráin segir frá því,
að í nýrri bók um heimsins klarin-
ettusnillinga sé Einar talinn einn af
45).
Um Beethoven er svosem ekki
margt að segja annað en það, að
hann er auðvitað mestur. Og þegar
Beethoven er fallega spilaður, eins
og nú, þá slær honum enginn við á
hösluðum velli tónleikasalarins.
Sig. St.
Villa-Lobos á gítar
Gítarleikarinn Joseph Fung
skemmti mönnum á háskólatónleik-
um 6. desember með verkum eftir
brasilíska tónskáldið Heitor Villa-
Lobos (1887-1959). Þar hafði Joseph
Fung úr nógu að velja, því Villa-
Lobos, helsta tónskáld Brasilíu-
manna og jafnvel spænska málsvæð-
isins alls á þessari öld, var afkasta-
mikill í besta lagi og gítarinn þjóðar-
hljóðfæri hans. Enda segir í tón-
leikaskrá, að eftir Villa-Lobos liggi
yfir 2000 verk, þeirra á meðal óper-
ur, ballett, kórverk, tólf sinfóníur,
15 strengjakvartettar, píanóverk og
gítarverk og hafi þessari miklu fram-
leiðslu verið líkt við frjósemi fmm-
skógarins - þar mun vera átt við
skóga Amazon.
Joseph Fung er uppmnninn í
Hong Kong, en hefur búið hér á
landi síðan 1980. Hann starfar sem
tónlistarkennari, en er einnig mjög
virkur flytjandi, bæði sem einleikari
og sem félagi f hljómeykjum. Auk
þess er hann tónskáld og hefur m.a.
samið tvo gítarkonserta. Eins og
vænta mátti af svo alhliða tónlistar-
manni einkenndist flutningur hans á
háskólatónleikunum af miklu öryggi
og talsverðum músfkölskum tUþrif-
um. Nokkuð áberandi þóttu mér
strokhljóð vinstri handar eftir
strengjunum, einkum á stöðum þar
sem samhljómar fylgja hver öðmm,
en ég ímynda mér að hjá þessu verði
tæplega komist - þetta sé nokkurs
konar veikleiki hljóðfærisins.
Joseph Fung flutti fyrst 5 prelúdí-
ur (af mörgum) fyrir gftar, þá Chor-
os nr. 1 og loks Skottís-Choros, en
choros er tónform sem sérstaklega
er kennt við VUla-Lobos og er eins •
konar fantasía byggð á brasilískri
alþýðutónlist. Enda fékkst VUla-
Lobos, eins og Béla Bartók og
Bjami Þorsteinsson, við það að
safna alþýðulögum í heimalandi
sínu. Hinir fyrmefndu tveir notuðu
þetta efni í tónlist sína, en sjóður
Bjama nýttist öðmm tónskáldum,
ekki síst Jóni Leifs.
Sig. St.