Tíminn - 13.12.1989, Blaðsíða 18

18 Tíminn
Miðvikudagur 13. desember 1989
lllllllllllllllllllllllllll MINNING lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Þorsteinn Jónsson
Fæddur 1. maí 1901
Dáinn 22. október 1989
Guðrún Jónsdóttir
Fædd 5. september 1902
Dáin 16. júlí 1989
Kveðja til systkinanna að Bjamar-
stððum í Bárðardal
Oft heyrði ég þegar ég átti heima
á Mýri í Bárðardal fram til 1940 og
reyndar lengi síðan ókunnuga, sem
ferðir áttu vestan megin um Bárð-
ardal og gjarnan frá Sprengisands-
leið ellegar til hennar í átt til Vonar-
skarðs, spyrja um og undrast um
miklar byggingar sem eins og hófust
upp undir berum grjótum. Þær
blöstu við vegfarendum sem um fóru
hinum megin í dalnum, á milli
tveggja klettagilja, Tröllagils og
Svartárgils, þar sem hét að fara á
glæfru um klakabrú af úða Svartár í
óvissu nokkurri og harðviðrum.
Þetta voru Bjarnarstaðir í Bárðardal
sem hófust á sínum tíma frá kotbýli
í hrörnun og uppblæstri örlagaárið
mikla þegar kirkjan brann á Lundar-
brekku sem jafnvel raskaði búsetu
fólks, og til þess tíma þegar Bjamar-
staðir urðu stórbýli og síðan höfuð-
ból að allri gerð. Þó ekki væru
gullhnappar í vesti Jóns Marteins-
sonar, sem lengst bjó á Bjarnarstöð-
um meðan umsköpun þar gerðist,
voru hnappar þeir engu að síður
gylltir. Ekki taldi hann heldur að
mikið borðalögð einkenni væm á
hatti sínum er hann leitaði hans
meðal fleiri hatta. Ekki fannst held-
ur nema líklegt að Vilhjálmur Þór,
kaupfélagsstjóri Eyfirðinga, gengi
af kontórnum niður í búðina til að
afgreiða Jón Marteinsson þegar
hann bað um það, enda hafði kaup-
félagsstjórinn verið búðardrengur
Hallgríms Kristinssonar þar ekki
svo löngu áður, og munum við mikið
yngri menn þann tíma og Vilhjálmur
þó ekki mikið eldri.
Þegar þau allt í einu em dáin á
sama árinu tvö systkinin á Bjarnar-
stöðum og ekki að öllu sorgarfregn
eins og komið var. Friðrika Guðrún
Jónsdóttir, 87 ára, og Þorsteinn 88
ára og Jón bróðir þeirra enn með
vissum hætti á biðstofu heima 90 ára
gamall, naumast alveg viss í sinni
sök eða sjálfráður. Er nú af honum
dregið frá því að hann flutti okkur
námshringsmönnum fyrirlestur um
búskap og búfjárrækt 1938. Það er
eins og kalli til mín kvöð að minnast
þessa samferðarfólks þó í litlu sé og
af litlum burðum, þetta gat líka
verið af heymarleysi mínu að þessi
ómur varð til í höfði manns.
Jón Marteinsson og kona hans
Vigdís Jónsdóttir frá Sigurðarstöð-
um stóðu fyrir búskap á Bjamarstöð-
um frá 1896 til 1946 að skrifað er á
bók og skal ekki rengt, þó allir viti
að hinn stóri barnahópur þeirra hafi
lengi um þessi ár borið meginþunga
þess heimilis sem mest orð fór af og
þeim umsvifum sem nútíma afreks-
verk á sveitabæjum kalla á, og ýmsir
. trúaðir mættu telja til kraftaverka í
rúmri merkingu. Jón Marteinsson
var héraðskunnur maður og reyndar
víðar en það. Oddviti Bárðdæla-
hrepps var hann um áratugi frá því
að Ljósavatnshreppur náði frá
Skjálfanda og fram til innstu bæja í
Bárðardal sem nú eru sumir fyrir
löngu síðan eyðibæir í afrétt.
Hreppnum var skipt 1907 og varð
Bárðdælahreppur þá til og Jón
oddviti hins nýja hrepps og stóð svo
um áratugi og margur annar trúnað-
ur barst að honum.
Þau voru átta Bjamarstaðasystk-
inin: þau þrjú sem þegar hafa verið
nefnd, þá Marteinn, Kristín, Gústaf,
Þuríður og María. Tveir bræðurnir
eru löngu látnir. Marteinn, sem dó
ungur heima á Bjarnarstöðum, þótti
mikill atorkumaður, bílstjóri heimil-
isins um allmörg ár, flutti auk þess
efni til símalagningar fremst í daln-
um árið 1930. Gústaf dó einnig
ungur frá konu sinni Jónínu Egils-
dóttur og börnum þeirra sex og hafa
þau gert garð sinn kunnan. Gústaf
var um skeið oddviti sveitar sinnar
samferða því að þau Jónína höfðu
reist sér mikið myndarbýli á þó
aðeins einum fimmta jarðarinnar en
bær þeirra stendur sem næst því sem
gamli bærinn eitt sinn var og sandinn
skóf um. Nú er jafnræði með Bjarn-
arstöðum og Rauðafelli í landaskipt-
um en svo heitir bær þeirra Gústafs
og Jónínu eftir fellinu upp frá
bænum. Vel er þar að öllu staðið af
börnum þeirra þar sem líka Egill
Gústafsson er nú oddviti sveitar-
stjómar og forsjármaður Bárðdæla-
hrepps og Jón og systirin Vigdís þar
heima. í fjarlægð búa þau Eysteinn,
Björg og Svanborg. Kristín, systir
Þorsteins, stóð eitt sinn á kirkjugólfi
með undirrituðum þegar séra Her-
mann fermdi þar sjö böm. Hún var
húsfreyja Jóns Tryggvasonar frá
Amdísarstöðum, bónda að Einbúa.
Urðu þau kunn af sínum stóra
barnahópi og frægð nokkurri er þau
keyptu Möðruvelli í Eyjafirði fram
og bjuggu þar af staðfastri dirfsku.
Heima á Bjarnarstöðum systur Þor-
steins, Þuríður og María, tvíbura-
systumar sem saman voru einn vetur
eitt sinn á Húsmæðraskólanum á
Laugum hjá Kristjönu Pétursdóttur.
Nú við búsýslu nokkra sem eftir
stendur af hinu sífrjóa sambýlisbúi
sem systkinin fimm höfðu lengst af
staðið að.
Virðast má að ættargarðurinn hafi
lækkað, ekki er það þó víst. Sunnan
megin bæjar, í stefnu til Klukku-
fjalls, er heimilisgrafreiturinn með
trjálundinum sem tekur fúslega því
sem jörðin fær endanlega frá þeim
Bjarnarstaðamönnum sem ekki er
orðið að verkum sem efinn leikur
um, en andinn fer til Guðs sem gaf
hann. Gróðurhús Þorsteins stendur
næst bænum með blómum sem
máski fölna en matjurtum sem á að
borða.
Snertispöl í átt til Lundarbrekku
hefur risið skjólveggur, þar er nýja
heimilið þeirra Ólafs Ólafssonar frá
Reykjavík og Friðriku Sigurgeirs-
dóttur frá Lundarbrekku. Sögur
herma að þar hafi reynst hver öðrum
skjólveggur tímans og Þorsteinn hafi
átt þar mikinn hlut að máli.
Þá er ég aftur kominn heim til
Friðriku og Þorsteins þar sem ég
ætlaði að staldra við litla stund.
Ætíð voru okkur Mýrarsystkinum
og foreldrum okkar, Jóni og Aðal-
björgu, kærar stundimar með þessu
fólki, hvað þá afa mínum, Karli
Emil Friðrikssyni, sem horfði svo
létt framhjá þeim göllum á frændum
sínum á Bjarnarstöðum ellegar
Ystafelli sem hlutu þó að vera til.
Oft hefur mér fundist að þeir sem
búi við nokkra galla séu líka skiln-
ingsbetri hvað varðar vankanta
náungans. Þorsteinn og Friðrika á
Bjarnarstöðum gengu stuttan tíma á
skólavegum, hann aðeins hluta úr
vetri á þeim gamla Breiðumýrar-
skóla sem eins og leiddi Laugaskól-
ann til sætis í héraðinu árið 1925.
Þorsteinn vék ekki nema þetta að
skóla en varð mikill vinur Amórs
Sigurjónssonar og skólans á Laug-
um. Það var að ýmsu áþekkt með
Fiðriku, systur Þorsteins, sem ég
man fyrst eftir í ungra stúlkna hópi
heima á Mýri við sauma- og hann-
yrðanám hjá Jónínu Stefánsdóttur
frá Eyjardalsá. En ekki vék hún frá
heimili sínu sem hefði máski hentað
aldri hennar og líka því að Kristjana
Pétursdóttir frá Gautlöndum var
viss átrúnaður Þingeyinga og ekki
minnst þeirra sem voru í andlegum
samböndum við fólkið handan við
Fljótsheiðina þar sem einu sinni var
sú þrenning: Jón Sigurðsson á Gaut-
löndum, Austurfjöll og silungurinn í
Mývatni sem allt er erfiðara að finna
nú. Friðrika fór svo í Húsmæðra-
skólann á Laugum þegar Kristjana
var tekin við þeim skóla en stutt leið
orðin til þess að Friðrika yrði kölluð
móðir og amma af fósturbömunum
þar því hvorki giftist hún né eignað-
ist sín börn sjálf. Að líku fór með
Þorsteini þó hann fengi máski ekki
föður- ellegar afanöfn hjá þeim fóst-
urbörnum Huldu og Guðmundi ell-
egar honum Yngva Marinó Gunn-
arssyni eða henni Hjördísi og öðrum
þeim sem dvöldu þar og urðu af-
bragðsfólk.
Það var síst tengt sandfoki eða
kirkjubruna þegar Hjördís fóstur-
dóttir fluttist frá Bjamarstöðum og
þá að Lundarbrekku þar sem hún
hlúir best að steinkirkjunni gömlu
og heimili sínu.
Þorsteinn á Bjamarstöðum var
fjölhæfur bóndi og handverksmaður
sem flestir þurfa að vera ætli þeir að
yrkja jörðina og yrkja sín ljóð í
jörðina, enda var ljóð Bjarna Ás-
geirssonar sungið við kistu hans,
sem hafði verið formaður Búnaðar-
félagsins í mörg ár. „Sveit er sáð-
manns kirkja, sáning bænargjörð“.
Ég hef undir höndum litia fund-
argerðarbók sem svona hefst:
„Mánudaginn 27. desember 1937
boðaði Þorsteinn Jónsson nokkra
unga menn til fundar að Bjarnar-
stöðum í því skyni að ræða með
þeim hugmynd sína um stofnun
námshrings í Bárðardal.“ Þama
komum við saman og bundumst
félagsskap ellefu piltar og héldum
fimmtán ræður á staðnum og var
þetta upphaf fundarferða okkar
næstu árin og oftast að Bjamarstöð-
um. Við héldum fynrlestra um hin
ólíkustu efni sem kröfðust umræðu
og umhugsunar. Við höfðum í hendi
rit og ráð sem Þorsteinn útvegaði frá
Hauki Snorrasyni um samvinnu ungs
æskufólks um framtíð sína. Þetta
var í sambandi við menningarsjóð
Kaupfélags Eyfirðinga en leiðir okk-
ar skildu og sá eldur okkar sem var
vakinn kulnaði. Það var mikils að
njóta að fara með Þorsteini til aðal-
funda að hitta Hauk og finna gustinn
frá Vilhjálmi Þór, en Þorsteinn má
vita að ég kem fundargerðum okkar
í safnahús á Húsavík, hvort sem
ræður okkar um spennandi vanda-
mál lífsins fara þangað. Auðvitað
fer lítið fyrir ýmsu sem manni þótti
áður vísir að miklu en mætti valda
tímamótum og gerði sumt.
Við hjuggum tvennir bræðrahópar
ísaldarrunna melanna með járnköll-
um undir stjórn Gunnlaugs Krist-
mundssonar sandgræðslustjóra þar
sem sandgræðslugirðingamar risu á
Bjarnarstöðum og Mýri. Þannig var
það líka með löngu vegina, hver á
sínum kjálka um dalinn sem höggnir
voru með stunguspöðum um móa,
mela og hraun og bám senn skrölt-
hljóð hestvagna og síðan þyt bíla, en
læddist þó með bæjum togstreitan
um vegafjárútdeilingu sem ætíð er
vandamál. En það sem braut blað í
sögu dalsins og fólksins var Skjálf-
andafljótsbrú Páls á Stómvöllum og
Jónasar frá Hriflu sem mestri bjart-
sýni hnýttu þennan sigurboga
menningar og félagshyggju milli
fljótsbakkanna í dalnum og gjör-
breytti viðhorfum fólks til samlífs og
jafnræðis. Félagshyggja er mjög af-
stætt hugtak og form líka í reynd.
Félagshyggja Þorsteins á Bjamar-
stöðum var að hluta til efnishyggja
þar sem sterkur grunnur verður að
standa undir umbótum og hagsæld
fólks og hamingju en að hinu leytinu
var hún hugsjón það sem þið gerið
einum af mínum minnstu bræðmm.
Það er ekki óvart að hér hefur
mikið verið talað um lifandi fólk í
starfi, þannig var það líka á náms-
hringsfundum. Þar er æskan og
framtíðin.
Það var sunnangola og sólskin
hinn 21. júlí þegar kista Friðriku var
borin til heimagrafreitsins á Bjarnar-
stöðum en norðankuldaél hinn 4.
nóvember þegar kista Þorsteins
hvarf þangað. Þannig var líf þeirra í
fjölbreytni sinni frá sandgræðslu til
góðbýlis. Ekki brást séra Bjöm á
Húsavík er hann talaði um þau
systkinin af velvilja og skilningi og
mælti fram orðin: „Sáð er dauðlegu
en upp rís ódauðlegt." Með þakklæti
bið ég þeim blessunar og góðrar
fyrirgreiðslu.
Jón Jónsson
Fremstafelli
Tilkynning til
launaskattsgreiðenda
Athygli launaskattsgreiðenda skal vakin á því að
gjalddagi launaskatts fyrir mánuðina september
og október er 15. desember n.k. Sé launaskattur
greiddur eftir eindaga skal greiða dráttarvexti til
viðmiðunar því sem vangreitt er, talið frá og með
gjalddaga.
Launaskatt ber launagreiðanda að greiða til inn-
heimtumanns ríkissjóðs, í Reykjavík tollstjóra, og
afhenda um leið launaskattsskýrslu í þríriti.
Fjármálaráðuneytið.
MINNINGARKORT
<zA/\inninyanjóbux J\l\axinói 1/3/axna U\xiltjánííonax
/“ £(xi- fUuníju
w

J*’j \ %
'ZJif minninijux um
/'ufux ijóóuxinn nuHUtib minn '"WPÍ-
llró inniCtíjxl liCutti/tninijU. '-J

Gefin hafa verið út samúðarkort á vegum minningarsjóðs
Marinós Bjarna Kristjánssonar frá Efri-Tungu, Rauða-
sandshreppi, Vestur-Barðastrandarsýslu. Tilgangur
sjóðsins, sem stofnaður var 22. apríl 1983 af ættingjum
Marinós og vinum, er að veita styrki til einstaklinga eða
fjölskylda í Rauðasandshreppi sem orðið hafa fyrir slysum
eða öðrum áföllum.
Eftirtaldir aðilar munu hafa kortin til sölu:
Emma Kristjánsdóttir, Efri-Tungu, Rauðasandshreppi, Vest-
ur-Barðastrandarsýslu, sími 94-1588.
Jónína H. Jónsdóttir, Túngötu 19, Patreksfirði, sími 94-1133.
Friðgeir Kristjánsson, Arnarheiði 2, Hveragerði, sími 98-
34222.
Zíta Benediktsdóttir, Grænuhlíð 26, Reykjavík, sími 91-
30265.
t
Eiginmaður minn, faðir, tengdafaðir og afi
Björgvin Bjarnason
fyrrv. bæjarfógeti, Akranesl
lést í sjúkrahúsi Akraness þann 10. desember sl.
Jarðsett verður frá Akraneskirkju föstudaginn 15. desember nk. kl.
14.00.
Blóm vinsamlega afþökkuð, en þeim sem vildu minnast hans er bent
á Kknarstofnanir.
Sigurbjörg Guðmundsdóttir
Svanhildur D. Björgvinsdóttir Elður Kr. Benediktsson
Anna Halla Björgvinsdóttir
Bjarni G. Björgvinsson Ólöf M. Guðmundsdóttir
og barnabörn.