Tíminn - 11.01.1990, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Fimmtudagur 11. janúar 1990
AÐUTAN llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Ekkert var til sparað við byggingu
hallar Sinfóníuhljómsveitar
Dallas.
stýrðum ómunarhjálmi, sem svífur
eins og fljúgandi diskur með ótal
ónyxlömpum yfir hljómsveitinni.
Eftir opnunarhljómleikana, þar
sem píanóleikarinn Van Cliburn
bar sigurorð af hljómsveitinni,
felldi Pei þann dóm yfir Johnson
að það væri allt í lagi með eyrun á
honum, en „hann hefði ekki augu
í höfðinu". Um sínar eigin tilslak-
anir varðandi útlit byggingarinnar
sagði hann: „Mies hefði aldrei gert
svona nokkuð".
Það hefur Pei sjálfur heldur
aldrei gert, þar til kom að hljóm-
leikahöllinni í Dallas. Það kemur
ekki á óvart að Pei vísaði einmitt
til ósveigjanlegasta lærimeistara
módernismans, Þjóðverjans Lud-
wig Mies van der Rohe (og trúar-
setningar hans: „Minna er meira“),
Pei er sjálfur óbifanlegur módern-
isti.
„Einfaldur byggingastíli
er bestur“
Þegar ungi kínverski banka-
stjórasonurinn kom til Bandaríkj-
anna um miðjan fjórða áratuginn
fylltist hann hrifningu þegar hann
heyrði um „Esprit Nouveau" Le
Corbusiers. Hann stundaði nám
við Massachusetts Institute of
Technology og hjá Walter Gropius
og Marcel Breuer við Harvard-há-
skóla. Síðan hefur arkitektastofan
hans við Madison Avenue í New
York, þar sem nú vinna 250 arki-
tektar, hönnuðir og bygginga-
meistarar, teiknað 150 stórbygg-
ingar af öllum gerðum. Pei sjálfur
er höfundur yfir 50 þeirra og meira
en helmingur þeirra, fyrst og
fremst safnbyggingar hans, hafa
hlotið viðurkenningu af ýmsu tagi.
1988 voru á teikniborðum á stofu
hans byggingar sem kosta 2,3 millj-
arða dollara.
„Einfaldur byggingastíll er
bestur,“ segir Pei og þessa skoðun
hafði þessi tryggi vörður sígilda
módernismans að leiðarljósi líka á
öfgatímabili eftir-módernismans,
rétt eins og slungna skýrgreiningu
hans á byggingarlistinni yfirleitt.
Hann segir arkitektúr „list hins
mögulega". Hans eigin möguleikar
virðast svo sannarlega ekki eiga sér
nein takmörk.
Áhrif Jackie Kennedy
á feril Peis
Hin miklu umskipti á ferli hans
komu 1964 í fylgd með Jackie
Kennedy. Ekkja hins myrta
Bandaríkjaforseta var þá að leita
að heppilegum arkitekt að áætlaðri
byggingu Kennedy-bókasafns.
Meðal ótalmargra sem komu til
greina voru t.d. Mies van der
Rohe, Louis Kahn og Philip
Johnson, sem þegar hafði getið sér
„Það á að vera skemmtilegt að
skoða listaverk,“ segir Pei og það
andrúmsloft hefur honum tekist að
skapa í National Gallery í Wash-
ington.
- en Pei er vonsvikinn
Byggingin er líkusf vita. Glampandi skagar hún upp úr
skýjakljúfafrumskógi Hong Kong - einn glerþríhyrningur-
inn ofan á öðrum á rönd, 315 metra hár, hæsta bygging
utan Bandaríkjanna. Þetta er hinn nýi Kínabanki.
En arkitektinn gleöst ekki yfir byggingunni sinni. Hann
hefur nú nýlega lokið við verk sitt sem hann hófst handa
um svo fullur tilhlökkunar fyrir 7 árum, og engin
hátíðahöld hafa fylgt lúkningu verksins.
Utibú kínverska utanríkisvið-
skiptabankans er voldugt tákn um
nærveru yfirvalda í Peking í Hong
Kong, og það þegar áður en árið
1997 rennur upp þegar þessi ný-
lenda bresku krúnunnar á að sam-
einast alþýðulýðveldinu Kína.
Arkitektinn leoh Ming Pei - sem
fæddist fyrir 72 árum í Kanton en
hefur verið bandarískur ríkisborg-
ari undanfarin 35 ár - hafði litið á
bygginguna sem stiklu milli gömlu
heimkynnanna sinna og þeirra
nýju, sem tákn um að Kína væri að
opna dyr sínar til vesturs.
Eftir fjöldamorðin á Torgi hins
himneska friðar er Pei ekki reiðu-
búinn að segja ákveðið til um hvort
hann verður nokkurn tíma reiðu-
búinn til að vinna aftur fyrir Kína.
Hins vegar álítur hann að þetta
gamla föðurland hans verði „aldrei
aftur eins“ og það var fyrir blóð-
baðið 4. júní sl.
Sá atburður var hörmulegur en
ekki sá eini sem snart arkitektinn
djúpt á þessu ári.
Sigur hafðist í
baráttunni um Louvre
í Evrópu var loks bundinn endi
á deilu, dæmalaust taugastríð, sem
Pei og vinnuveitandi hans Francois
Mitterrand Frakklandsforseti
þurftu að heyja í sex ár. Þeirri
deilu lauk með sigri þeirra beggja.
Það sem í augum annarra jarðar-
búa leit frekar út sem frönsk kóm-
edía verður í borgarsögu Parísar
þekkt sem „orrustan um pýramíd-
ann“. Deilan stóð nefnilega um þá
fífldjörfu hugmynd Peis að byggja
pýramída úr gleri yfir innganginn
að Louvre-safninu þegar átti að
gera breytingar þar. Oftar en einu
sinni og oftar en tvisvar var þessari
hugmynd ógnað, sérstaklega þegar
hægri menn gerðu pýramídann að
tilefni pólitískra innanríkisdeilna.
En eftir að aðalmálsvari and-
stæðinga pýramídans, íhaldsblaðið
Figaro, breytti afstöðu sinni úr
„tvisvar sinnum nei“ í „já“ fyrir
byltingarafmælishátíðahöldin og
lýsti því yfir að hann væri mjög
fallegur og glampandi glerbygging-
in væri svo sannarlega nýtt tákn
frönsku höfuðborgarinnar, er það
viðtekin skoðun í París að óviðeig-
andi sé annað en að finnast pýra-
mídinn glæsilegur, hann sé nú
ómissandi í götumyndina og nú
dregur hann að sér fleiri áhorfend-
ur en Móna Lísa.
Tónlistarhóllin í Dallas
Núna fagna Bandaríkjamenn
Ieoh Ming Pei sem manni nútímans
og fremsta húsagerðarmanni
ársins, einhvers konar alheims-
herra byggingarlistarinnar, og er
hreinskilnislega viðurkennt að
ástæðuna sé að finna í glæsibygg-
ingum hans í Hong Kong og París.
í haust lauk arkitektinn við þriðja
stórverk sitt, í Dallas, „Morton H.
Meyerson Symphony Center", sem
Texasbúar álíta að verði um aldur
og ævi fremsta bygging heims.
Morton Meyerson, viðskiptajöfur-
inn sem byggingin er kennd við,
hefur haft þau afskipti af bygging-
unni að hann hefur lagt til hennar
10 milljónir dollara. Og framlag
Peis er byggingin sjálf að svo miklu
leyti sem hljómburðarsérfræðingar
hafa gefið samþykki sitt til.
Dallas-borg, sem fór illa út úr
olíukreppunni en hefur auðgast á
ný með rafeindaiðnaði, vildi ekki
bara gefa sinfóníuhljómsveitinni
sinni einhvern hljómleikasal, held-
ur hljómleikasalinn - þar sem
hljómburðurinn gæfi ekki eftir hin-
um víðfræga Musikvereinssaal í
Vín.
Á áttunda áratugnum hafði Pei
hannað fyrir Texasbúa geggjað
ráðhús og tvö skrifstofuháhýsi. í
sinfóníuhljómsveitarbyggingunni
byggði hann útveggina, salarskel
sem umlukin er hálfkúlu úr gleri
sem fordyri. Hljómburðarsérfræð-
ingurinn Russell Johnson ákvað
innréttingarnar, allt að endur-
hljómsklefa undir loftinu, velúr-
tjöldum og 42 tonna þungum tölvu-
Pýramídinn við Louvre-safnið í
París hefur loks fengið viðurkenn-
ingu.
Byggingu Kínabanka
í Hong Kong lokið