Tíminn - 12.01.1990, Page 14
14 Tíminn
Föstudagur 12. janúar 1990
MINNING lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll^
Guðmundsson
Andrés
Fæddur 10. janúar 1907
Dáinn 30. desember 1989
Hjartkær,, góður vinur er fallinn
frá. Hann var orðinn aldraður maður
og farinn að heilsu, sérstaklega þetta
síðasta ár, og átti enga von um bót
meina sinna. Honum var því hvíldin
þörf. En hann skilur svo sannarlega
eftir í hjarta okkar sem vorum
samferðamenn hans. Hann var mik-
ill heiðursmaður.
Fyrir nokkrum árum, er ég eitt
sinn sem oftar heimsótti hann, var
hann nýbúinn að fá myndir sem
höfðu þá fyrir skömmu veriö teknar
af honum. Hann var með tvær og
bauð mér að velja aðra. Ég átti bágt
með að velja og fór fram á að fá þær
báðar. „í>ú hefur ekkert að gera við
tvær myndir af mér.“ „Jú, ég verð að
nota aðra í minningargreinina,"
sagði ég í einhverju gríni. „Jæja, þú
líklega stendur þá við það,“ sagði
hann og fékk mér báðar myndirnar.
Og mér er svo sannarlega bæði ljúft
og skylt að standa við þau orð mín
að minnast þessa manns sem varð
svo stór þáttur í lífi okkar Skarðsfjöl-
skyldunnar allrar.
Andrés var fæddur að Jaðarkoti í
Villingaholtshreppi 10. janúar 1907.
Foreldrar hans voru hjónin Kristín
Stefánsdóttir og Guðmundur Þor-
valdsson. Sjö börn eignuðust þau
hjón, en þrjú þeirra, Kristín, Gísli
og Stefán, létust í æsku. Þrír bræður
Fæddur 22. apríl 1921
Dáinn 23. desember 1989
Við andlát þessarar nágranna-
konu minnar langar mig að minnast
hennar fáeinum orðum. Þó við
Oddný værum samsveitungar og
næstu nágrannar í rúm fjörutíu ár þá
þekkti ég nánast ekkert ættir hennar.
Þegar hún kemur í Árneshrepp er
hún langt að komin. Oddný varfædd
og uppalin á Norðfirði og flytur ekki
frá heimahögum fyrr en fullorðin
kona.
Vorið 1946 verða þáttaskil í lífi
hennar. Þá kemur hún til Norður-
fjarðar til Benedikts Valgeirssonar.
Skömmu síðar ganga þau í hjóna-
band og setja saman heimili í
Norðurfirði og búa fyrstu árin á parti
úr þeirri jörð. Nokkrum árum seinna
fengu þau nýbýli úr hluta af prests-
setursjörðinni Árnes. Þar þurfti að
taka tii hendi, því þetta land fengu
þau algjörlega húsalaust og þurfti
því að byggja hvert hús til nota á
jörðinni. Þarna var unnið hörðum
höndum og hvert húsið af öðru reis
á tiltölulega stuttum tíma, enda
hjónin samhent.
Þó Oddný væri langt að komin og
úr ólíku umhverfi, hefir hún fljótlega
unað sér vel og fest hér rætur.
Vafalaust hefir hugur hennar þó
staðið til heimahaganna, en þangað
átti hún ekki afturkvæmt, svo ég viti.
auk Andrésar komust til fullorðins-
ára, Þorvaldur, Kristmundur og Er-
lendur. Kristmundur er nú einn á lífi
og dvelur að elliheimilinu Ási í
Hveragerði.
Lífsbaráttan var sannarlega hörð
á uppvaxtarárum Andrésar og fá-
tækt og veikindi fóru ómjúkum
höndum um fjölskyldu hans. Árið
1914 deyr faðir hans. Móðir hans
barðist við að framfleyta sér og
drengjunum í fjögur ár eftir það, en
þá missti hún heilsuna og varð að
leggjast á sjúkrahús. Og þótt henni
tækist að komast til nokkurrar heilsu
aftur var ekki um annað að ræða en
leysa upp heimilið og koma drengj-
unum fyrir. Kristín fór í vinnu-
mennsku upp í Biskupstungur og
lést á Gýgjarhóli í þeirri sveit árið
1941.
Hjónin Rannveig Linnet og Jón
Sigurðsson í Syðri-Gróf í Villinga-
holtshreppi tóku Andrés í fóstur og
var hann þá 11 ára gamall. Alltaf
minnist hann þeirra hjóna sem mik-
illa velgjörðarmanna sinna. Hjónin
í Gróf áttu þrjú börn, Ingveldi, Þórð
og Guðfinnu, og milli þeirra og
Andrésar var alla tíð samband eins
og best gerist milli systkina.
í Syðri-Gróf tóku nú við uppvaxt-
arár við venjulegar aðstæður þeirra
tíma. Lífið snerist um hin daglegu
störf og Andrés lærði snemma að
vinna, vinna vel og af trúmennsku.
Þegar ævi Oddnýjar er lokið þá
verður þeim, sem til þekkja, vafa-
laust fyrst og fremst hugsað til þeirr-
ar baráttu, sem að þaki er, því
Oddný átti við langvarandi hcilsu-
leysi að stríða. Oddný var smávaxin
kona og virtist aldrei sterkbyggð, en
hún hafði mjög viðfelldið viðmót,
var ævinlega glaðleg og viðræðugóð;
það verður sú mynd, sem eftir stend-
ur þegar hún er öll. Oddný hefir
vafalaust haft sterka skapgerð og
það, ásamt mikilli starfslöngun, hefir
fleytt henni yfir erfiðasta hjallann í
Um skólagöngu var ekki að ræða
utan það sem tíðkaðist almennt á
þeim árum. Flestir krakkar urðu að
láta sér nægja að verða læsir, draga
til stafs, undirstöðuatriði í reikningi
og svo „kverið“ fyrir ferminguna.
Andrés var alveg prýðisvel greindur
og aflaði sér heilmikillar þekkingar
með lestri bóka og blaða. Hann var
vel að sér um allt er varðaði land og
þjóð, var ættfróður og fylgdist alla
tíð vel með því sem var að gerast á
hverjum tíma. Hann var ekki marg-
orður um eigin hagi og æðraðist
aldrei yfir nokkrum hlut. Hann trúði
því og treysti að almættið sæi vel
fyrir öllu. Hann hafði ljúfa og létta
lund og átti auðvelt með að sjá
spaugilegu hliðarnar á tilverunni.
Hann var býsna slungin eftirherma
og vakti oft mikla kátínu þegar sá
gállinn var á honum, en allt var það
græskulaust, hann hefði aldrei sært
nokkurn mann.
Árið 1945 deyr Jón fóstri hans og
Rannveig 1948. Reyndist þá ekki
lengur grundvöllur fyrir því að halda
búskapnum í Gróf áfram. Þá var það
að Andrés réðst til okkar að Skarði.
Hann kom í sláttubyrjun 1948 og
hans fyrsta verk var að slá með orfi
og ljá kringum bæinn okkar. Ég man
svo vel eftir þessum morgni. Ég
vaknaði við hvissið í ljánum, klifraði
upp í gluggann og stakk kollinum út
til að athuga hvað um væri að vera.
löngu veikindastríði. Svo heimakær
kona, sem Oddný virtist vera, varð
það hennar hlutskifti að dvelja lang-
dvölum á sjúkrahúsum í Reykjavík.
Um leið og af bráði var hún komin
heim.
Þrátt fyrir langvarandi baráttu við
sjúkdóma verður Oddný að teljast
gæfumanneskja. Hún átti mjög
snyrtilegt heimili, sem þeir hlúðu vel
að, Benedikt og yngsti sonurinn,
Ingólfur, sem jafnframt var stoð og
stytta heimilisins eftir að hann komst
til fullorðinsára. Hún átti mann, sem
lagði sig allan fram um að aðstoða
hana, þegar með þurfti. Það er líka
gæfa að eiga og ala upp sjö hraust
börn.
Nú hélt Oddný ekki jólin heima í
venjulegum skilningi, því hún lést á
sjúkrahúsi í Reykjavík á Þorláks-
messu og þar með lauk hetjulegri
baráttu, sem ekki verður rakin frek-
ar hér.
Frá mínu heimili berast, að leiðar-
lokum, hinstu kveðjur til látinnar
heiðurskonu. Benedikt og öðrum
hennar nánustu biðjum við allrar
blessunar.
Gunnsteinn Gíslason.
Guðjón
Fæddur 26. júlí 1908
Dáinn 6. janúar 1990
Einn af ötulustu forgöngumönn-
um Bandalags starfsmanna ríkis og
bæja, Guðjón B. Baldvinsson, er
látinn. Hann átti drjúgan þátt í
stofnun BSRB árið 1942 og átti sæti
í stjórn samtakanna í yfir þrjá ára-
tugi eðiMengur en nokkur annar.
Um skeið var Guðjón formaður
samtakanna og um nokkurn tíma
var hann einnig starfsmaður þeirra.
Guðjón var ötull baráttumaður,
fylginnsérogheill ístörfum. Síðustu
árin helgaði hann krafta sína kjara-
málum lífeyrisþega og hafði for-
göngu um stofnun Sambands lífeyr-
isþega ríkis og bæja árið 1980 og var
formaöur sambandsins til dauða-
dags. í því starfi kynntumst við sem
yngri erum Guðjóni B. Baldvinssyni
og fór þar ekki á milli mála hver
Og þarna stóð ég í tvo tíma og lét
spurningunum rigna yfir þenna
ókunnuga mar.n. Ég átti líka oft eftir
að leita svara við ýmsum ráðgátum
lífsins hjá honum og oftast átti hann
til fullnægjandi svör. Við systkinin
tókum miklu ástfóstri við Andrés,
hann varð okkar besti og tryggasti
vinur til hinsta dags. Hann sýndi
okkur endalausa þolinmæði og
amaðist aldrei við að hafa okkur
með sér í verkunum þó svo að við
værum nánast hangandi í buxna-
skálmunum hans svona fyrstu árin.
Og hann hafði alltaf tíma til að tala
við okkur. Hann agaði okkur líka
þegar á þurfti að halda en þurfti
hvorki jag né skammir til að ná
árangri. Þegar börnin okkar komu
til sögunnar varð hann líka besti
vinur þeirra, fyrir þau söng hann
líka og las og hlúði að eftir fremsta
megni. Sem betur fer báru þau gæfu
til að meta og endurgjalda vináttu
hans.
Eitt af því sem ég minnist með
sérstakri ánægju frá þessum upp-
vaxtarárum mínum og samveru við
Andrés er þegar hann las upphátt
fyrir okkur heimilisfólkið á dimmum
vetrarkvöldum. Þá var oft vakað
óhóflega lengi fram eftir því erfitt
gat reynst að slíta sig frá spennandi
söguþræðinum - Jónsvökudraumur,
Á konungs náð, Ketill í Engihlíð og
Ríki mannanna - þetta voru miklir
doðrantar og miklar örlagasögur,
eftir því sem mig minnir, og entust í
ótal vökunætur. En efni sagnanna er
ekki það sem endilega situr eftir í
minningunni, heldur það milda og
skemmtilega andrúmsloft sem
myndaðist í kringum þennan lestur.
í 17 ár vann Andrés foreldrum
mínum, sr. Gunnari Jóhannessyni
og Áslaugu Gunnlaugsdóttur, af
einskærri trúmennsku. Þau kunnu
líka vel að meta störf hans og litu
alltaf á hann sem einn af fjölskyld-
unni. Hann annaðist búskapinn af
mikilli natni og fénaðurinn var alltaf
afurðamikill og vel fram genginn í
höndum hans. Sjálfur átti hann yfir-
Ieitt þetta 10-12 ær á fóðrum og 1-2
hesta og hafði mikið yndi af að
bregða sér á hestbak. Ég var lengst
okkar systkinanna í foreldrahúsum
og var mikið með Andrési í verkun-
um. Hann kenndi mér að umgangast
skepnurnar af ást og virðingu - hefði
reyndar aldrei liðið mér annað.
Hann kenndi mér að þekkja allar
ærnar með nöfnum, þessar skepnur
sem í fyrstu virtust allar eins, ef þær
voru ekki eitthvað mislitar. Hann
var líka afar fjárglöggur. Á haustin,
þegar féð kom af fjalli, gat hann
gengið um réttina innan um mörg
þúsund fjár og tínt lömbin okkar úr
án þess að líta á eyrnamarkið - hann
þekkti á þeirn svipinn frá því um
vorið.
Og svona liðu árin eitt af öðru.
Þetta voru góð ár. En árið 1965 urðu
enn kaflaskipti. Þá lést faðir minn og
við urðum að skila af okkur jörðinni
handa næsta presti til ábúðar. Ég
flutti ásamt móður minni til Reykja-
víkur. Ýmsir bændur í sveitinni
vildu fá Andrés til liðsinnis á búum
sínum en hann vildi vera í nálægð
við þá sem hann hafði lengst dvalið
með um ævina. Hann var svo lán-
samur að fá vinnu hjá Birni Eiríks-
syni sem átti og rak krómverkstæði
á Klapparstíg 18 í Reykjavík. Hús-
næði og aðhlynningu fékk hann hjá
Guðfinnu uppeldissystur sinni og
manni hennar Hjalta Þórarinssyni
að Háaleitisbraut 93 og þar átti hann
heimili sitt alla tíð síðan. Hann taldi
sig mikið lánsaman að fá að búa hjá
henni Gunnu sinni, enda hefði hann
ekki getað fengið betra atlæti. Þau
studdu hvort annað í blíðu og stríðu,
uppeldissystkinin.
Auðvitað voru það mikil viðbrigði
fyrir Andrés að flytja á mölina, en
hann var furðu fljótur að aðlagast
breyttum aðstæðum og var mjög
ánægður í vinnunni hjá Birni. Þar
eignaðist hann líka ágætan vinnufé-
laga, Kristin Vilhjálmsson, og héldu
þeir alla tíð góðum kunningsskap.
Og nú upplifði hann Iíka nýja og
ánægjulegan flöt á tilverunni, þann
að eiga 4ra-5 vikna frí á sumri „bara
til að slæpast og leika sér!“ eins og
hann sagði. Kristinn átti bíl og í
fríunum fóru þeir félagar í nokkrar
ferðir um landið sem veittu þeim
mikla ánægju.
En gigt og slit bundu enda á
vinnugetu Andrésar allt of fljótt.
Sjúkrasögu hans ætla ég ekki að
rekja hér, það hefði ekki verið að
hans skapi. Hann kvartaði aldrei,
tók heilsubresti af jafnaðargeði eins
og öðru og hélt sinni andlegu reisn
fram til hins síðasta.
Hann var aldrei ríkur af veraldleg-
um auði hann Andrés minn. Hans
æðsta takmark á vegum efnishyggj-
unnar var að þurfa ekki að vera
öðrum háður - geta alltaf borgað
fyrir sig og eiga helst eitthvað auka-
lega til að gleðja ástvini sína með.
En hann átti auðlegð sem mölur og
ryð fá ei grandað, hlýtt hjarta og
stóra sál.
Við systkinin, Lilla, Vala Stína,
Svava og Jóhannes, og fjölskyldur
okkar þökkum honum heils hugar
samfylgdina og alla tryggðina við
okkur og foreldra okkar meðan þeir
lifðu.
Guðfinna mín, þér verður seint
þökkuð umhyggja þín og umönnun
við Andrés. Við vottum þér og
fjölskyldu þinni innilega samúð.
Vertu kært kvaddur og Guði
falinn, góði vinur.
Vala Stína
eldhugi var þar á ferð. Hann miðlaði
reynslu og þekkingu og vann málstað
sínum fylgi með rökum og ótrúlegri
þrautseigju.
Ég ætla ekki hér að rekja félags-
málasögu Guðjóns B. Baldvinsson-
ar, en hún tengist órjúfanlegum
böndum sögu BSRB og reyndar
'baráttusögu íslensks launafólks.
Þeir eru ófáir, bæði í okkar sam-
tökum og annars staðar í þjóðfélag-
inu, sem notið hafa góðs af verkum
Guðjóns og það er verðugt verkefni
fyrir hreyfingu íslensks launafólks
að halda merki hans á lofti.
Fyrir hönd BSRB votta ég minn-
ingu Guðjóns B. Baldvinssonar virð-
ingu og aðstandendum hans eru
færðar samúðarkveðjur.
Ogmundur Jónassun
Happdrætti
Blindrafélagsins
Dregið 6. janúar
Vinningsnúmer eru:
8344, 5187, 7822, 11927, 9165,
11131, 11204, 1175, 1699, 1723,
6266, 6492, 7114, 7494, 8794,
9826, 10048, 11270, 4012, 11816.
Blindrafélagið, samtök blindra
og sjónskertra.
Hamrahlíð 17.
Oddný Einarsdóttir
Árnesi, Árneshreppi
B. Baldvinsson