Tíminn - 15.02.1990, Blaðsíða 11

10 Tíminn
Fimmtudagur 14. febrúar 1990
Fimmtudagur 14. febrúar 1990
Tíminn 11
.

, r
Aflakaupa-
banka ýtt
úr vör með
kaupum
tindabikkju
Aflakaupabanki tók til starfa um síð-
ustu áramót, en tilgangurinn með honum
er að reyna að nýta vannýttar fisktegund-
ir, sem slæðast með um borð og bjóða
skipum upp á örugga og einfalda leið til
að losna við fisk sem lítið veiðist af og
ekki þarf að pakka í dýrar umbúðir. Hér
er einkum um að ræða fisktegundir sem
til þessa hefur ekki verið talið hagkvæmt
að hirða og má í því sambandi m.a.
nefna tegundir eins og tindabikkju,
skrápflúru, öfugkjöftu, gulllax, keilu og
háf. Fyrstu tonnin eru þegar farin að
berast í bankann og vinnsla á tindabikkju
hefst í næstu viku. Áætlað er að bankinn
verði starfræktur í þeirri mynd sem hann
nú er í þrjú til fjögur ár og ef reynslan
sýnir að bankinn getur staðið undir sér,
er gert ráð fyrir að aðrir taki bankann
yfir þegar brautin hefur verið rudd.
Verkefnísstjóri aflakaupabanka er
Einar Þór Bjarnason, hjá Rannsókna-
stofnun fiskiðnaðarins, en Rannsókna-
stofnunin hefur umsjón með starfsemi
bankans. Að sögn Einars Þórs hófst
undirbúningur að stofnun bankans í
nóvember og hófst starfsemin síðan um
áramót, eða þegar fyrstu skipin fóru út.
„Þannig að þetta er rétt að skríða af
stað,“ sagði Einar Þór í samtali við
Tímann. Aðspurður hvort búið væri að
taka á móti miklu magni af fiski, sagði
hann svo væri ekki og að þeir væru að
þreifa sig áfram. „Við höfum í fyrstu
einungis samstarf við mjög fá frystiskip,
þá hér á suðvesturhorninu," sagði Einar
Þór. í framtíðinni er ætlunin að fá öll
frystiskipin sem eru um 25 talsins til að
leggja inn afla í bankann.
I fyrstu er eingöngu um að ræða fisk
frá frystiskipum, en ef reynslan af starf-
semi bankans verður góð má gera ráð
fyrir að starfsemi hans verði útfærð fyrir
önnur skip og báta.
Aðdragandinn að stofnun aflakaupa-
bankans er sá, að mjög hefur verið
gagnrýnt hversu mikið af fiski fer ónýtt
fyrir borð hjá frystitogurum. Þegar málið
var skoðað nánar kom í ljós að frysti-
togarar eru eins misjafnir og þeir eru
margir, en á sumum frystitogurum er
allur sá fiskur hirtur sem menn telja sig
geta selt, en á öðrum er öllu hent sem
ekki telst til hefðbundinna fisktegunda.
Á það hefur verið bent að einfaldlega sé
ekki hægt fyrir einn einstakan aðila með
takmarkað magn af hverri tegund, af því
sem kalla mætti aukaafla, að standa í því
að reyna að selja fiskinn. Það var því að
tilhlutan Aflanýtingarnefndar sjávarút-
vegsráðuneytisins að aflakaupabankan-
um var komið á fót. Með þessu vinnst að
skipin geta gengið að því vísu að losna
við allan fisk strax á ákveðnu verði og fá
greiðslur fljótt og vel. Aflakaupabank-
inn myndi síðan safna saman fiski af
öllum frystitogurum og þar með hafa úr
miklu magni að spila til að standa undir
Eftir
Agnar
Óskarsson
sölu- og vinnslukostnaði. Mikið affiskin-
um má heilfrysta og þíða upp í landi og
vinna. Til þess að slíkar aðgerðir séu
hagkvæmar þarf að vera um nokkurt
magn að ræða. Þá væri einnig möguleiki
með aflakaupabanka að bíða með að
selja afurðirnar þar til verð væri
hagstætt.
Nú eru fimm frystiskip í samstarfi við
aflakaupabankann, en þar sem þau eru
sum hver rétt að skríða inn úr fyrsta
túrnum eftir áramót, er aflamagnið ekki
ennþá búið að ná tveggja stafa tölu í
tonnum talið. Búast má við að búið verði
að fylla fyrsta tuginn í næstu viku.
Bankinn mun starfa þannig að fast verð
verður greitt fyrir aflann, en hugsanlegt
er að borguð verði verðuppbót eftir að
búið er að greiða allan kostnað af
vinnslunni. Ekki er ætlunin að letja
menn til að selja fiskinn sjálfir, ef þeir
finna markað jiar sem betra verð fæst
Markmiðið er að bjóða sjómönnum
tryggan markað fyrir fiskinn sem hvetur
þá til að safna honum saman þannig að
þeir þurfi ekki að óttast að sitja uppi með
fiskinn ef hann er hirtur.
Um peningahliðina og heildarmagnið
sem veiðist á ári er erfitt að gera sér grein
fyrir að sögn Einars Þórs. „Ef við gefum
Einar Þór Bjarnason verkefnisstjóri Aflabankans sést hér með eina blokk af skrápflúru, en starfsemi bankans er þessa dagana að komast á skrið.
okkur að hver togari veiði um 50 til 60
tonn af fiski sem hann nýtir ekki á ári og
að bankinn greiði um 15 kr. fyrir hvert
kíló, eru tekjur togarans um 750 til 900
þúsund á ári. Ef haldið er áfram að leika
sér með tölur og reiknað er með að
bankinn geti unnið og selt þetta magn
fyrir 50 til 60 krónur í skilaverð, þá skipa
tuttugu togarar þúsund til tólfhundruð
tonnum upp samtals á ári, sem gefa af
sér 50 til 70 milljónir króna,“ sagði Einar
Þór.
Fyrsta salan til bankans var um miðjan
janúar, um 600 kíló af tindabikkju.
Aðrar tegundir sem líklegt er að eigi
eftir að skila sér inn, eru flatfisktegundir
eins og öfugkjafta og skrápflúra, og
tegundir eins og gulllax, háfur og keila.
„Það er óvíst hvort tegundir sem þessar
komi upp í það miklu magni að hægt sé
að hirða þær yfir höfuð," sagði Einar
Þór.
Enn sem komið er virðist tindabikkja
slæðast mest með, en hins vegar fer það
einnig eftir árstíma og hvar er verið að
veiðum, hvaða tegundir koma upp.
„Hingað til hefur ekki borist nægjanlegt
magn að landi til að hægt sé að gera
markaðs- eða vinnslukönnun. Okkar
hugmynd er sú, t.d. með tindabikkjuna,
að ef við fáum hana í nægjanlegu magni
til að geta unnið hana og jafnframt leitað
markaða, þá sé hugsanlega hægt að
koma upp einhverri hefð með að vinna
og veiða. Hlutverk bankans er einnig
það að vera sá aðili sem safnað getur að
sér aðföngum frá mörgum stöðum, þann-
ig að fiskurinn safnist á einn stað þar sem
vinnsla færi fram,“ sagði Einar Þór.
Ætlunin er að bankinn starfi í þrjú til
fjögur ár. Á þeim tíma ætti hann að vera
búinn að ryðja leiðir fyrir einhverjar
nýjar tegundir og hagsmunaaðilar, hvort
sem það eru útgerðarmenn, sjómenn
eða söluaðilar, sjái sér hag í því að
yfirtaka rekstur bankans og fara að
vinna að þessum málum sjálfir.
Eins og áður sagði er hugmyndin að
greitt sé fast verð fyrir allan aflann,
meðan verið er að koma bankanum af
stað. Hann fær ákveðið áhættufé, til að
byrja kaupin af togurunum og til rann-
sókna, en hann á síðan að standa undir
sér með fisksölu. Um söluhorfurnar
sagði Einar Þór að þær ættu að vera
góðar og hvað magnið varðaði, þá gæfi
það til kynna að horfa yrði til erlendra
markaða. „Þetta eru tegundir sem marg-
ir hafa ekki haft áhuga á að sinna. Hins
vegar hefur áhugi vaknað hjá sölusam-
tökum, auk þess sem einstök fyrirtæki
eru að vinna sér markaði fyrir nýjar
fisktegundir, sem ekki hafa verið nýttar
hingað til, svo einhverju nemi,“ sagði
Einar Þór.
Nokkur veitingahús hafa haft tinda-
bikkju á matseðlinum um nokkurt skeið
og munu veitingamennirnir vera fullir
áhuga að koma fleiri vannýttum tegund-
um á matseðilinn. Að sögn Rúnars
Marvinssonar matreiðslumanns og eig-
anda veitingahússins Við Tjörnina hefur
hann haft tindabikkju á boðstólum sl.
þrjú ár, auk annarra sjaldgæfra fiskteg-
unda. „Þetta líkar mjög vel og margir af
mínum föstu viðskiptavinum eru til í að
prófa það sem er á boðstólum hverju
sinni,“ sagði Rúnar. Hann sagðist hafa
prófað flestar tegundir þessa svokallaða
aukaafla og nefndi hann sérstaklega
öfugkjöftuna og tindabikkjuna, sem
hann sagði að væri mjög góður matur.
Rúnar sagði það enga spurningu að
íslendingar væru farnir að borða fjöl-
breyttari fisktegundir, þó ýsan væri alltaf
í miklu uppáhaldi. Hann sagðist hafa
farið að skipta við aflakaupabankann
eftir að honum var komið á fót og væri
stofnun hans mjög þarft framtak. Áður
sagðist hann hafa skipt m.a. við trillu-
karla og eftir að út spurðist að hann væri
á höttum eftir sjaldgæfari tegundum var
ekki vandkvæðum bundið að verða sér
úti um fiskinn.
Einar Þór sagði að þegar meiri yfirsýn
væri komin og þeir hefðu eitthvað meira
áþreifanlegt í höndunum, myndu þeir
áreiðanlega kynna þessar fisktegundir
frekar fvrir veitingahúsum og fisksölum.
Aðspurður hvort eitthvað hafi þegar
verið selt til útlanda, sagði Einar Þór svo
ekki vera, en þeir væru farnir að þreifa
fyrir sér og óvíst hverju það skilaði.
Áthugað er með markaði í Evrópu,
Bandaríkjunum og sendar hafa verið
fyrirspurnir til Asíu.
Hvort aflakaupabankinn gæti haft það
í för með sér þegar fram liðu stundir að
fiskneysla íslendinga tæki breytingum,
sagði Einar Þór að glöggt mætti sjá
merki þess nú þegar. „Það sést á matseðl-
um veitingahúsa og á því sem er á
boðstólum í fiskborðum verslana, að
fisktegundirnar sem boðið er upp á, eru
þegar orðnar fjölbreyttari en áður var,“
sagði Einar Þór.
Guðrún Lárusdóttir útgerðarmaður,
sem gerir út frystitogarann Ými sagði í
samtali við Tímann að hér væri um
athyglisverða og virðingarverða tilraun

Tímamynd: Árai Bjaraa
að ræða. „Með þessu er verið að reyna
að finna markað fyrir aukategundir sem
ekki veiðist mjög mikið af, en koma
samt með,“ sagði Guðrún. Hún sagði að
útilokað væri að útgerðarmaður einn og
sér gæti gert þetta upp á eigin spýtur.
„Það er útilokað mál. Þetta er í það litlu
magni hjá hverju skipi að það yrði allt of
dýrt að leita markaða," sagði Guðrún.
Hún sagði að hins vegar, þegar markaður
væri kominn þá væri mögulegt að standa
í þessu. Aðspurð sagðist hún ekki telja
að sjómenn þyrftu að leggja á sig mikla
vinnu aukalega vegna þessa, enda væri
fiskurinn settur í poka, helst tegundar-
flokkaður og síðan frystur.
„Þessi starfsemi er ekki stór í sniðum.
Við förum hægt af stað og vonum að
sígandi lukka sé best. Því höfum við
reynt að vera í nánu samstarfi við þá
hagsmunaaðila sem þetta skiptir máli og
vonum að það gefi bestu raunina," sagði
Einar Þór.