Tíminn - 24.02.1990, Blaðsíða 7

Laugardagur 24. febrúar 1990
Tíminn 7
Hreðavatnsskáli í dag. Vigfús reisti fyrstur veitingaskála í landi Hreðavatns 1933, en 1946 reisti hann skála þann sem hér stendur upp undir Grábrók. Tin.amynd ej.
voru væntanlega afrakstur langr-
ar ævi, hvernig þeim líkaði lífið
í fyrirmyndarríkinu. Þær voru
báðar sammála um að líf þeirra
væri ósköp snautt og þeirra
helsta ósk væri að fá að deyja.
Vogrek harðstjórnar
Það var alveg nýtt að fá þær
upplýsingar úr táradal öreig-
anna, að þar væri fólk, sem ætti
þá ósk heitasta að fá að deyja.
Brátt kom í ljós að fólk um alla
Austur-Evrópu lét sig einu gilda
hvort skotið yrði á það ef það
mótmælti yfirráðum foréttinda-
stéttarinnar með sérverslanirn-
ar. Það var reiðubúið að mæta
dauða sínum. Það dó í Timiso-
ara, í Bukarest, en bjargaðist
naumlega í Leipzig af því fyrir-
skipun um manndráp var ekki
hlýtt. Heiftin var orðin slík, að
fólk með annars góðan málstað
féll í þá gryfju að sverta enn
frekar andskota sína, kommún-
istana, með því að draga út á
götur Timisoara krufin lík úr
líkhúsum borgarinnar og kalla
þau vogrek harðstjórnarinnar.
Það voru mikil mistök, en sýnir
betur en margt annað þá miklu
heift sem búið hafði um sig
meðal hinna undirokuðu, sem
undu ekki lengur við ópíum
kommúnismans.
Árið 1971 fór sendinefnd af
íslandi til Rúmeníu til að heilsa
upp á flokksbræður sína þar í
landi. Fyrir þeirri ferð var Svav-
ar Gestsson, ungur maður sem
numið hafði í Austur-Þýska-
landi. Hann er nú menntamála-
ráðherra landsins, og einn þeirra
í Alþýðubandalaginu, sem vill
enga fortíð. Það er skiljanlegt,
en spurning er hvort fortíðin vill
sleppa honum og félögum hans
í Alþýðubandalaginu. Hún sæk-
ir nú fast á bandalagið, sem
hefur að vísu tekið breytingum,
en ekki þó meiri en það, að enn
veit það eitt flokka allan sann-
leikann í öllum málum, og telur
sig þess fullbúið að hafa forystu
fyrir þeim sem teljast félags-
hyggjufólk, þótt ljóst sé að fé-
lagshyggjan sat síður en svo í
fyrirrúmi í fyrirmyndarríkjum
kommúnismans á heimsókna-
tímanum mikla.
Kannski það eitt hafi breyst
að enginn Brynjólfur Bjarnason
kallar lengur saman fund upp úr
þurru til að tilkynna, að nú þurfi
af pólitískum ástæðum að efna
til verkfalla, samanber minnis-
nótur Áka Jakobssonar. Við
sáum öndverðu þeirrar stefnu
einmitt núna á dögunum, þegar
launþegar og vinnuveitendur
sneru bökum saman við að
semja um raunhæfar aðgerðir í
þágu almennings.
Með fætur úti í mýri
Guðmundur J. Guðmunds-
son, formaður Dagsbrúnar var í
Rúmeníuferðinni 1971. Hann
hefur gert grein fyrir ferðinni í
viðtali í Tímanum, en hann
hefur verið þekktur að því að
fara sínar eigin leiðir í pólitík og
kaupsamningum. Ekki er langt
síðan hann var knúinn út af
þingi af flokksbræðrum sínum,
kannski mest vegna þess, að
eftir notkun hins margfræga
pólitíska ópíums snerist hann til
skynsemistrúar, sem þykir ekki
kunna góðri lukku að stýra hjá
hinum fortíðarlausu í bandalag-
inu. í stuttu máli skýrir Guð-
mundur J. frá því að sendinefnd-
in hafi verið kölluð fyrir mikla
höfðingja, þar sem strax lenti í
orðaskaki milli hans og höfuð-
paursins, sem sat fyrir borðsend-
anum með vopnaða verði í
hverri gátt, og lét ekki af að
spyrja þennan gamla hafnar-
verkamann hvort hann hefði
lesið Lenín.
Guðmundur J. lét í ljós litla
trú á því að rúmenskir hefðu
gengið syngjandi inn í drauma-
lönd samyrkjubúanna. Þá var
hann minntur á að Lenín hefði
sagt, að bændur hefðu annan
fótinn í framtíðinni en hinn í
fortíðinni. Við þessa setningu
kannaðist Guðmundur J., en
bætti við að neðanmáls í ís-
lensku þýðingunni stæði að sá
fóturinn sem væri í fortíðinni
væri sokkinn upp fyrir hné í
mýri og þaðan mættu þeir sig
vart hræra til framtíðar. Höfuð-
paurinn efaðist um að Guð-
mundur J. hefði lesið Lenín. Efi
hans skiptir engu máli, enda er
maðurinn kominn í fangelsi.
Bændur Leníns
Séu menn hins vegar að leita
að nútíðinni hjá bændum
Leníns, þá liggur í augum uppi
að hún er á milli fóta þeirra, vel
varin og vel falin ef miða á við
sovéskan landbúnað. Öðru máli
gegnir um bændur á Vesturlönd-
um. Evrópubandalagið stynur
undan landbúnaðarvörum og
niðurgreiðir þær með þeim
hætti, að ritstjóri og fjölspeking-
ur í Reykjavík hefur haldið því
fram í langan tíma, að við eigum
að flytja inn landbúnaðarvöru,
væntanlega á meðan niður-
greiðsla EB stendur yfir. Svo
eigum við víst að byrja landbún-
að aftur ef EB vörur hækka.
íslenskir bændur hafa unnið sér
það til óhelgi að vera ekki eins
og bændur Leníns, annað hvort
í fortíð eða framtíð; hvað þá
með fortíðarfótinn fastan í mýri.
Þeir hafa verið í nútímanum og
þróað atvinnugrein sína svo vel,
að afköstin hafa farið fram úr
þörfum. Um tíma var því haldið
að þeim að framleiða til útflutn-
ings. Það er lokuð leið vegna
þess að landbúnaðarverð er
hvergi á réttu gengi vegna niður-
greiðslna. Ingólfur Jónsson frá
Hellu var landbúnaðarráðherra
á meðan gert var út á stærstu
drauma um útflutning. Þegar
þeir draumar gengu ekki eftir
kom Lúðvík Jósepsson til sög-
unnar, og boðaði það, sem Len-
ín gat aldrei, að fólk skyldi
borða meira. Það hét að éta sig
út úr vandanum. Nú hefur fram-
leiðslan dregist saman. Væntan-
lega kemst framleiðsla bænda á
það stig, eftir að stefnu Ingólfs
Jónssonar gætir ekki lengur, að
bændur fái sannvirði fyrir fram-
leiðslu sína án stórra kvaða eða
opinberra afskipta.
Gagnslaust patentlyf
í því umróti sem nú ríkir í
Evrópu eiga íslendingar engan
þátt. Við erum nánast áhorfend-
ur. Hins vegar erum við forvitnir
áhorfendur, einkum vegna þess
að í Iandinu starfa pólitísk
samtök, sem voru alfarið hluti af
kommúnismanum. Þótt hann
væri eins og margsagt hefur
verið, og nú er komið í ljós og
viðurkennt er af kommúnistum
sjálfum, heldur eitthvað af fé-
lagshyggjufólki eflaust enn, að
leiðina til betra lífs fyrir almenn-
ing sé að finna í Lern'n. Frá því
að ríkisstjórn Framsóknarflokks
og Alþýðuflokks komst til valda
1934, hefur stöðugt verið unnið
að eflingu margvíslegra umbóta
í þágu almennings. Ekki hefur
alltaf tekist að gæta þess hófs,
sem nauðsynlegt er, vegna þess
að forsjárþjóðfélagið krefst allt-
af meira og meira, en tekjur
marka möguieikana. Þetta hefur
einna skýrast komið fram í
sparnaðaraðgerðum, sem nú-
verandi ríkisstjórn telur sig
verða að gera, svo sem í heil-
brigðisþjónustunni. Skoði menn
fjárlögin sést að þar er varla að
finna borð fyrir báru, þ.e. að
sáralítið er eftir til almennra
framkvæmda, þegar búið er að
greiða helstu tilkostnaðarliði
forsj árþ j óðfélagsins. Lánsfj ár-
lög eru íátin standa undir brýn-
um framkvæmdum. íslendingar
eru frjálslyndir en ekki frjáls-
hyggjufólk. Þeir leggja mikið
upp úr félagslegum lausnum en
hafna kreddum. Þeim er annt
um land sitt og velferð nágrann-
ans. Komið er á daginn að
patentlyfið að austan kom engu
góðu til leiðar. í langan tíma bar
á því að patentlyfið væri mest
notað til að skapa margvíslegan
óróa og verkföll í pólitísku
skyni. Hafi eitthvað gott skinið
af því, hefur það étist jafnharð-
an upp vegna þess hvað okkur
gekk og grátlega seint að komast
áfram þangað sem heppilegur
jöfnuður ríkti án þess að það
skerti um of framkvæmdahug
hinna framsæknu. Við höfum
sótt langt á þessari öld, risið úr
öskustó og orðið fyrirmyndar-
ríki um margt. Á sama tíma
hafa þeir, sem töldu að ríkið
sýndi aldrei nóga forsjá, orðið
að horfa upp á heimspatentin í
austri verða myglunni að bráð.