Tíminn - 02.06.1990, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Laugardagur 2. júní 1990
TÍMINN
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin (Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
Skrifstofur Lyngháls 9, 110 Reykjavík. Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1000,-, verð í lausasölu I 90,- kr og 110,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Listahátíð
Hálfsmánaðar listahátíð í Reykjavík hefst í dag,
hin tólfta í röðinni á tuttugu árum.
Á listahátíð eru vafalaust skilyrði til að láta allar
listgreinar njóta sín og einskorða hátíðarhaldið ekki
við afmarkaða þætti þeirra, enda virðist svo vera um
listahátíðimar í Reykjavík að þar sé lögð áhersla á
fjölbreytni ásamt viðleitninni til þess að dagskráin sé
vönduð ífá listrænu sjónarmiði.
Þótt íjölbreytni listahátíðar sé einkennandi fyrir þá
steftiu sem á bak við hana býr er ekki þar með sagt
að þar sé hægt að sjá og heyra allt milli himins og
jarðar eins og opnaður hafí verið stórmarkaður í
heimslistinni með öllum hugsanlegum undirdeild-
um. Eigi að síður samanstendur dagskrá hátíðarinn-
ar af fjölbreyttri tónlist, athyglisverðum myndlistar-
sý'ningum og sviðsverkum, sjónleikjum og listdansi.
Á listahátíðum er bókmenntum hins vegar ekki sinnt
að ráði, ef frá em taldar hátíðar- og skálaræður borg-
arstjórans í Reykjavík og menntamálaráðherrans,
sem mikið hvílir á um framkvæmd listahátíðar og
fjárhagslega ábyrgð.
Þar sem engin listgrein sómir sér eins vel á hátíðum
sem tónlistin, fer ekki hjá því að á listahátíð gætir
mikillar fjölbreytni í kórsöng, sinfóníuhljómleikum,
einleik á hljóðfæri, djassuppfærslum og menningar-
legum poppsöng. Myndlistin setur einnig mikinn
svip á listahátíð að þessu sinni, að sumu leyti í upp-
riQunar- og sögusýningarstíl eins og sést af því að
Listasafh Islands heldur yfírlitssýningu á verkum
ffanska súrrealistans André Masson, sem látinn er
fyrir nokkmm ámm, og er ekkert nýnefni í listinni
lengur, en ffóðlegt að kynnast á íslandi þar sem
súrrealismi er ffemur fágætur og heldur meinleysis-
legur á síðari ámm.
Framlag Kjarvalsstaða er einnig í anda upplýsinga-
stefnunnar, því að þar er sett upp yfirlitssýning á ís-
lenskri höggmyndalist ffá upphafi til ársins 1950.
Þar em ekki aðeins verk effir Einar Jónsson, Ás-
mund og Sigurjón, sem em alþekktir og löngu „ins-
titúeraðir“, heldur má þar líka sjá verk eftir Ríkarð
Jónsson, Gunnfríði og Guðmund ffá Miðdal, en um
ffamlag þeirra til íslenskrar listar orti eitthvert þjóð-
skáldið: „Sykki það í myrkan mar / mundu fáir
gráta“. En eitthvað líkt var kveðið yfír svokölluðum
„nýlistarmönnum“ fyrir 10-12 ámm, sem þá
hneyksluðu æmkæra borgara og stjómendur lista-
safna með látbragðsleik og skringilegheitum sem
þeir kölluðu uppákomur og settu saman listaverk úr
hinum aðskiljanlegustu efhum og í óvæntum form-
um af margs kyns fyrirferð, aðallega utandyra. Ný-
listarmennimir em nú virðulegir miðaldra menn, en
hafa í tilefni dagsins helgað sér Þingholtin í Reykja-
vík og Tjamarsvæðið til þess að rifja upp listbrögð
sín ffá því fyrr á ámm.
Enginn vafí er á því að íslensk listmenning hefur
dafnað vel á síðustu áratugum og listahátíð því sjálf-
sagður hlutur í menningarlífinu. Sé svo að listahátíð-
ir marki ekki tímamót í hvert sinn sem þær em
haldnar, þá gera þær mannlífið eigi að síður notalegt
og em mörgum kærkomnar.
Q
k^UMARSVIPUR færist óðum
yfir landið og ekki annars von en
að vel muni ára þá stuttu gróðrar-
tíð sem islenska sumarið er í sam-
anburði við suðlægari lönd. En ís-
lenska sumarið nýtur þess að sól-
argangur er langur og eykur gróð-
urmátt umfram það sem ella væri.
Þess vegna má fljótt sjá mun á
grassprettu og tijágróðri frá degi
til dags þegar hlýviðri, birta og
væta haldast í hendur og frost
löngu farið úr jörðu. Ef þannig ár-
ar verður mikið úr sumrinu og
ánægjulegt að njóta viðbrigðanna
frá rysjóttum vetri eins og hann
var frá áramótum og langt fram á
vor.
En svo bjartsýn sem við leyfum
okkur að vera um sumartíðina, er
einnig vert að horfa björtum aug-
um á bættan þjóðarhag. Að undan-
fómu hafa orðið mikil umskipti í
efnahagsafkomu þjóðarinnar, sem
þakka má árangursríkum efna-
hagsráðstöfunum stjómvalda,
góðum markaðsskilyrðum erlend-
is og viðskiptabata. Þjóðhagshorf-
ur hafa auk þess og ekki síst verið
taldar góðar vegna þess víðtæka
samkomulags sem tekist hefur
milli ráðandi þjóðfélagsafla um
samstiga þróun efnahags-, at-
vinnu- og kjaramála fram á síðari
hluta næsta árs. Þetta samkomulag
felur m.a. í sér að tryggja skuli
viðunandi verðlagsþróun með það
að markmiði að verðbólgan hjaðni
og nái að haldast til frambúðar á
því stigi sem gerist meðal við-
skiptaþjóða okkar.
Það hefur frá upphafi verið ljóst
að vandasamt kynni að vera að
framkvæma verðhjöðnunarstefh-
una og árangur næðist ekki nema
ýtrasta aðhalds væri gætt af þeim
sem ráða verðlagsþróuninni. I
þessum efhum var vel af stað farið
og með sýnilegum árangri, þannig
að framfærsluvísitalan hélst innan
áætlaðra marka. Nýleg athugun á
vegum Þjóðhagsstofhunar bendir
hins vegar til þess að vísitölu-
hækkanir á næstunni geti orðið
meiri en áætlað var. Þessi spá hlýt-
ur að valda áhyggjum og gerir þá
kröfu til þeirra sem stóðu að
febrúarsamkomulaginu að þeir
ræði stöðuna af ábyrgðarkennd og
fullri alvöru, svo að almenningur
geti treyst því að enn sé samstaða
um að framfylgja verðhjöðnunar-
stefnunni.
Byggðastefna
Þótt mikið sé talað um það nú, að
Sjálfstæðisflokkurinn hafi hlotið
góða útkomu í sveitarstjómar-
kosningunum og að hann hafi náð
árangri sínum vegna óvinsælda
ríkisstjómarinnar, þá er margt við
slíka fullyrðingu að athuga. Góð
útkoma Sjálfstæðisflokksins í
kosningunum byggðist fyrst og
fremst á því að flokkurinn hafði
sigrast á sjálfum sér, náð sér eftir
klofninginn fyrir þremur ámm.
Forystuflokkur ríkisstjómarinnar,
Framsóknarflokkurinn, kom einn-
ig mjög vel út úr kosningunum.
Má fullyrða að flokkurinn hafi nú
traust og ömggt fylgi á landsmæli-
kvarða, þótt greina megi mun á
fylgi flokksins eftir landshlutum.
Styrkur Framsóknarflokksins á
landsbyggðinni utan höfuðborgar-
svæðisins kom greinilega í ljós í
þessum kosningum. Slíkt þarf
ekki að koma á óvart, heldur er
staðfesting á því að landsbyggðar-
fólk setur von sína á að Framsókn-
arflokkurinn haldi uppi baráttu-
málum þess í þeirri hörðu keppni
sem nú á sér stað um byggðaþró-
unina í landinu, sem er pólitískt og
efhahagslegt vandamál, sem mik-
ilvægt er að verði rætt af alvöru og
raunsæi í því umróti sem nú á sér
stað í þjóðfélaginu. I því efhi
verður vafalaust að endurmeta
margt sem varðar framkvæmd
byggðastefhu, en vara verður við
því að breyta því höfuðmarkmiði
byggðastefiiunnar að landið hald-
ist í byggð eins og landkostir segja
til um, að ísland verði ekki einnar
borgar ríki. Ekki er að efa að um
þetta verða átök og deilur. Vax-
andi markaðshyggja, dvínandi fé-
lagshyggja og ffáhvarf frá þjóð-
ræknishugsjónum eru áberandi fé-
lagsleg og pólitísk einkenni líð-
andi stundar og eru í eðli sínu
andstæð allri áætlunargerð, þar á
meðal markaðri byggðastefnu.
Gera verður ráð fyrir því að þessar
andstæður skerpist með hverju ári
sem Iíður nema byggðamál verði
tekin til rækilegrar umfjöllunar,
nánast sem uppgjörsmál innan
stjómmálaflokkanna, þar sem
menn þora að láta skerast í odda.
Þetta er ekki sagt til þess að hvetja
til öfga og illinda um svo vand-
meðfarið mál eins og byggða-
stefnan er að verða, heldur hið
gagnstæða: Að byggðastefnu-
menn í öllum flokkum hafi einurð
til þess að halda sínum málstað
fram af festu og að markaðs-
hyggjumenn, sem em að verða
mikils ráðandi í landinu og setja
mark sitt á flesta stjómmála-
flokka, slái af um kenningafestu
og lögmálstrú, þegar landsbyggð-
arstefhan á í hlut.
Skiiihelgi
Morgunblaðsins
Morgunblaðið hefur sannarlega
vaðið fýrir neðan sig þegar það
notaði Reykjavíkurbréf daginn
eftir sveitarstjómarkosningamar
til þess að lofa sjálft sig fyrir ópói-
itíska ritstjómarstefhu sína og
eigna sér einu blaða viljann til
þess að vera vettvangur lýðræðis-
legrar umræðu í landinu.
Frá sjónarmiði Morgunblaðsins
var þeim mun meiri ástæða til að
heíja lofið um sjálft sig fýrir að
vera óháð stjómmálaflokkum að
sjaldan hefur verið augljósara en í
nýafstaðinni kosningabaráttu að
það er sem vita mátti ákaft stuðn-
ingsblað Sjálfstæðisflokksins.
Hafi svo verið, að fleiri en sjálf-
stæðismenn hafi tekið áskomn
Morgunblaðsmanna um að blaðið
sé öllum opið — áskomn sem
Morgunblaðið notar á annarra
kostnað í auglýsinga- og áróðurs-
skyni — var eftirtektarvert að
blaðið herti þeim mun frekar
stuðning sinn við Sjálfstæðis-
flokkinn sem aðsendar greinar
urðu fleiri. Þetta var svo áberandi
að engum gat dulist, ef menn
höfðu fýrir því að lesa blaðið af
gagnrýni. Morgunblaðið hafði því
varann á og hafði svörin tilbúin
fýrirfram.
Afsökunartónninn í Reykjavíkur-
bréfi ber það með sér að ráða-
mönnum Morgunblaðsins er ljós
tvískinnungurinn í ritstjómar-
stefnu sinni, orðin em eitt, ffarn-
kvæmdir annað. Eftir að hafa
mælt út í dálksentímetrum hversu
rúmffekar aðsendar greinar um
stjómmál hafa verið í blaðinu að
undanfömu og hver hlutur annarra
greinarhöfúnda en sjálfstæðis-
manna er í því efni segir Morgun-
blaðið:
„Það hefur væntanlega ekki farið
ffam hjá lesendum Morgunblaðs-
ins, að blaðið hefur veitt Sjálf-
stæðisflokknum öflugan stuðning
í þessari kosningabaráttu. Þess
hefur orðið vart að einhveijir hafa
talið ósamræmi milli þessa stuðn-
ings og fýrri yfirlýsinga af hálfu
Morgunblaðsins þess efnis að
blaðið teldi sig málsvara þeirra
gmndvallarhugsjóna sem Sjálf-
stæðisflokkurinn berst fýrir en
ekki málgagn Sjálfstæðisflokks-
ins.“ Síðan kemur mærðarfúll
langloka, sem á að vera útskýring
á því hvað það sé að vera „mál-
svari“ gmndvallarhugsjóna
flokksins án þess að vera „mál-
gagn“ hans. Þessum útskýringum
má líkja við þá gamalkunnu sam-
líkingu að fara eins og köttur
kringum heitan graut. Kjaminn í
málinu á að vera sá að engin form-
leg tengsl séu milli Morgunblaðs-
ins og Sjálfstæðisflokksins og
boðskipti þar af leiðandi engin.
Hvomgt hafi yfir hinu að segja.
Á yfirborðinu má láta eins og
þetta fái staðist, en undir niðri er
það blekking, eða réttara sagt:
Svona er Morgunblaðshræsnin
uppmáluð. Þótt því sé borið við,
að Morgunblaðið sé gefið út af
sérstöku fýrirtæki en ekki flokks-
samtökum, getur ekki vafist fýrir
nokkmm manni að Morgunblaðs-
útgáfan er hluti af valdakerfi Sjálf-
stæðisflokksins. Lýsing Morgun-
blaðsins sjálfs á því, hvemig sam-
skiptum þess við önnur valdaöfl í
þessu kerfi sé háttað, kann að vera
rétt svo langt sem hún nær, en hún
snertir ekki kjama málsins, þ.e.a.s.
pólitísku tengslin eins og þeim er
fýrir komið.
Árvakur h/f
Hlutafélagið Árvakur, sem gefúr
út Morgunblaðið, er hluti af grónu
valdabákni Reykjavikuríhaldsins,
að líkindum elsta og styrkasta
stoðin í valdakerfi flokksins. I
rauninni er það meiri háttar bí-
ræfni þegar Morgunblaðsmenn fá
sig til þess að afneita tilveru sjálfs
sín innan þessa valdakerfis og ætla
að láta líta svo út að þeir eigi þar
engan hlut að frekar en þeim sjálf-
um sýnist. Á einum stað í um-
ræddu Reykjavíkurbréfi segir svo:
„Kjaminn ... er einfaldlega sá að
ritstjórar Morgunblaðsins taka
ákvarðanir um afstöðu blaðsins til
flokka, einstaklinga og málefna
alveg óháð því hvaða afstöðu for-
ystumenn eða trúnaðarmenn Sjálf-
stæðisflokksins taka. Þetta hefur
við og við leitt til nokkurra
árekstra milli Morgunblaðsins og
forystumanna Sjálfstæðisflokks-
ins sem ekkert er við að segja.“ I
þessum tilvitnuðu orðum er ekki
aðeins að finna vafasöm hreysti-
yrði eins og það að komið hafi til