Tíminn - 02.06.1990, Blaðsíða 7

Laugardagur 2. júní 1990
Tíminn 7
einhverrar alvarlegrar misklíðar
milli Morgunblaðsins og forystu
Sjálfstæðisflokksins, sem engin
dæmi em reyndar um, heldur er
gefið í skyn, að Morgunblaðið sé
svo frjálst og óháð Sjálfstæðis-
flokknum að að gæti hvenær sem
því sýndist snúið við sínu pólit-
íska blaði, jafnvel farið að styðja
hvaða flokk sem væri, ef ritstjóm-
inni bæri svo við að horfa. Rit-
stjórar Morgunblaðsins geta
kannski skrökvað svona firrum
um ráðningarkjör sín og völd að
sjálfum sér, en þessu trúir ekki
nokkur heilvita maður. Ritstjórar
Morgunblaðsins hafa engan rétt til
þess að ganga á neinn afgerandi
hátt gegn Sjálfstæðisflokknum,
heldur er þeim ætlað að styðja
hann eftir mætti. Færi nú svo að
Morgunblaðsmenn teldu sig þurfa
að snúast gegn Sjálfstæðisflokkn-
um myndu þeir fljótlega komast
að raun um hver sé þeirra afmark-
aði reitur í heimi stjómmálanna.
Frelsi Morgunblaðsins til and-
stöðu við Sjálfstæðisflokkinn er
háð þeim augljósu takmörkunum
sem leiðir af því að blaðið er óað-
skiljanlegur hluti af flokknum og
flokkskerfinu. Yfirlýsingar rit-
stjómar Morgunblaðsins um að
blaðið sé óháð í stjómmálum
stenst alls ekki. Morgunblaðið er
pólitiskt vopn Sjálfstæðisflokks-
ins. Það er engu minna „flokks-
blað“ en önnur dagblöð hér á landi
sem tengjast stjómmálaflokkum
með einum eða öðmm hætti.
Munurinn er aðeins sá að þau dag-
blöð fara ekki í launkofa með
tengsl sín með flokkana, en leitast
engu síður en Morgunblaðið við
að vera vettvangur almennrar
þjóðmálaumræðu, þ. á m. opin
fyrir aðsendum greinum án tillits
til skoðana sem í þeim em. Vel
skrifaðar blaðagreinar em áreið-
anlega jafhkærkomin sending
Tímanum, Alþýðublaðinu og
Þjóðviljanum sem Morgunblað-
inu, enda löngu liðin tíð að íslensk
blöð vísi greinarhöfundum á dyr
af því einu að skoðanir þeirra fara
ekki saman við skoðanir blað-
anna.
Atvinnurógur gegn
dagblöðum
Það er lítill greiði við lýðræðið í
landinu og rangt mat á afstöðu ís-
lenskra blaða til tjáningarfrelsis
hins almenna borgara að ásaka til-
tekin dagblöð um pólitíska rit-
skoðun og einhæfhi í efnisflutn-
ingi af því einu að þau kannast við
stöðu sína á vettvangi stjómmála,
en leyna henni ekki. Slíkar ásak-
anir em eigi að síður ótrúlega al-
gengar í umræðum um fjölmiðla-
mál og hafa ekki minnkað við það
þótt íslensku blöðin hafi hvert af
öðm og í vaxandi mæli reynt að
varast einhæfhi pólitískrar blaða-
mennsku án þess að slaka á um
meginstefnu sína og viðhorf til
þjóðfélagsmála. I raun og vem em
ásakanir um fmmstæða ritskoðun-
arstefhu íslensku dagblaðanna
hreinn atvinnurógur og mætti þess
vegna ræða fyrir dómstólunum,
þótt það verði annars það síðasta
sem höfundur þessa Tímabréfs
myndi leggja til í umræðum um
fjölmiðlamál. Hins vegar er tími
Fegrun og ræktun í sumrí og sól.
til kominn að áhugamenn um fjöl-
miðlun, bæði fjölmiðlafræðingar
og blaðamenn og aðrir sem láta
sig slík mál varða, taki sig nú til að
snúa við þeim villandi umræðum
sem eiga sér stað um dagblaðaút-
gáfuna i landinu í þeim anda sem
hér hefur verið getið.
Vandi íslenskrar blaðaútgáfu felst
ekki í þjóðmálastefhu blaðanna
eða meintum háska af því að þau
tengist stjómmálaflokkum. Þvert
á móti mætti leiða að því rök að
það sé talsverð trygging fyrir
frumkvæði og fjölbrcytni í dag-
blaðaútgáfu að stjómmálaflokkar
og þjóðmálahreyfingar hafa vilja
til þess að standa þar að baki. Það
er auk þess hluti af athafnafrelsi
að þjóðmálahreyfingar og hvers
kyns lýðræðislegur félagsskapur
geti stundað útgáfustarfsemi án
þess að eiga yfir höfði sér ásakan-
ir um áróðursmisferli og sérstakar
hvatir til ritskoðunar. Slíkar ásak-
anir er auðvelt að hafa i ffammi, ef
svo vill verkast, gagnvart hvaða
blaðaútgáfu sem er, og gildir þá
einu hvort hún er einkarekin af
auðjöffi ellegar hlutafélagi sem
saman stæði af fleiri eða færri
auðmönnum, sem á að vera það
óskafyrirkomulag sem margir sjá
fyrir sér í blaðaútgáfu eða fjöl-
miðlarekstri yfirleitt. Þótt hér
verði síður en svo lagst á móti því
að eignamenn og hlutafélög veiji
fé sínu til blaðaútgáfu, ef þeim
býður svo við að horfa, er ástæða
til að andmæla svo grófri frekju
sem það er að banna ætti öðmm að
koma nærri fjölmiðlarekstri en
auðmönnum og samtökum þeirra.
Með því væri vegið að athafna-
ffelsi og tjáningarffelsi og stofhað
til einokunar á því sviði mann-
legra athafna, sem snerta grund-
vallaratriði mannréttinda og lýð-
ræðislegs ffelsis. Auðmannafjöl-
skyldumar í Reykjavík verða ekki
afþólitíseraðar með því einu að
þær láti skrásetja áróðurstæki sín í
hlutafélagaregistrið. Arvakur h/f
heldur áfram að vera máttarstoð
Sjálfstæðisflokksins eins fyrir því.
íslensk dagblöð
Eins og dæmið af Morgunblað-
inu sýnir, sem að formi til er rekið
af hlutafélagi, en er annars partur
af valdakerfi stærsta stjómmála-
flokksins í landinu, er engin trygg-
ing fyrir þvi að blöð í eigu auð-
manna og gróðafyrirtækja endi
ekki í klónum á eiginhagsmuna-
pólitik þeirra sem að þeim standa.
Slíkt hefur gerst bæði fyrr og siðar
um allan heim og átti sinn þátt í
því að þjóðmálahreyfingar og
stjómmálaflokkar áttu ekki annars
úrkosti en að víkka umræðuvett-
vang þjóðfélagsins með því að
stofha til blaðarekstrar að eigin
ffumkvæði, sem bryti niður einok-
unaraðstöðu „virtra stórblaða“
eins og einkablöð blaðakónganna
hafa verið nefhd þessu heimatil-
búna gæluheiti sem hver étur upp
eftir öðrum í fullkomnu gagnrýn-
isleysi á það, hvemig starfað er í
blaðaheiminum.
Þau blöð sem eiga rót sína í þjóð-
félags- og stjómmálahreyfingum á
Norðurlöndum, því að þangað
stendur Islendingum næst að leita
samanburðar, hafa átt ómældan
þátt í þvi að móta almenna lýð-
ræðisvitund og hugsanafrelsi sem
náð hefur að vaxa í þessum lönd-
um og gert stjómarfar og stjóm-
skipun þjóðfélaganna manneskju-
legra en almennt gerist í heimin-
um. Þessi blöð hafa að sjálfsögðu
tekið breytingum í áranna rás og
vaxið ffá skoðanahörku uppmna
síns án þess að nein breyting yrði
á meginviðhorfum þeirra í þjóðfé-
lagsmálum. I rauninni er það þetta
sem íslensku dagblöðin, sem
óneitanlega hafa tengst stjóm-
málaflokkum ffá upphafi vega,
hafa verið að gera hvert af öðm á
síðustu ámm. Vissulega er Morg-
unblaðið í þessum hópi og hefúr
jafhvel haft um þetta virðingar-
verða forgöngu, sem það má vera
hreykið af án þess að blindast af
slíkum offnetnaði að það geri
meira úr tengslarofum sínum við
Sjálfstæðisflokkinn en raun ber
vitni. Eftir lestur Reykjavíkur-
bréfs 27. f.m. hefur Morgunblaðið
gefið fúllt tilefhi til þess að skin-
helgi þess í sínum eigin málum sé
gerð að umtalsefhi. Tilefnið mætti
auk þess verða til þess að áhuga-
menn um blöð og blaðamennsku
kynntu sér sem best ritstjómar-
stefhu íslenskra dagblaða og vör-
uðust þá hleypidóma sem algengir
em gagnvart tilteknum blöðum,
þær ásakanir að þau útiloki allt
það efni sem ekki er til lofs og
dýrðar tilteknum stjómmálaflokk-
um. Svo augljóst sem það er að
slíkur atvinnurógur skaðar þau
blöð sem fyrir honum verða, er
einnig verið að vega að athafha-
og málffelsi í landinu eins og sýnt
hefúr verið ffam á hér á undan.
Tíminn getur sagt fyrir sitt leyti að
blaðið leggur megináherslu á að
vera fféttablað og opinn umræðu-
vettvangur. Þótt ekki sé farið í
launkofa með þjóðmálastefhu
blaðsins og hún sé þar sótt og var-
in, er öllum heimill aðgangur að
Tímanum með vel skrifaðar grein-
ar um hvaða efni sem vera skal.
Hið sama á við um Alþýðublaðið
og Þjóðviljann. Morgunblaðið á
ekkert einkatilkall til þess að segj-
ast þjóna sem opinn umræðuvett-
vangur á íslandi fram yfir önnur
dagblöð. Þaðan af siður á það
nokkum rétt til þess að auglýsa sig
sem „ópólitískt" blað, ef önnur
blöð eiga að vera pólitísk. Morg-
unblaðið tilheyrir valdakerfi Sjálf-
stæðisflokksins og á að kannast
við það án afsökunar og yfirklórs.