Tíminn - 02.06.1990, Page 13

Laugardagur 2. júní 1990
Tíminn 25
UR VIÐSKIPTALIFINU
Um viðskiptablakkir
Gagnstætt venju er hértekið, upp úr Intemational
Herald Tríbune 7. maí 1990, viðtal við Rudiger
Dombusch, prófessor í alþjóðlegum efnahags-
málum við Massachusetts Institute of Techno-
logy.
Blm.: Alþjóðlega gjaldeyrissjóðn-
um var upphaflega ætlað að leysa
skammtíma vanda í iðnaðarheimin-
um. Hvað er sjóðnum nú á höndum?
R.D.: Ég held að Alþjóðlegi gjald-
eyrissjóðurinn hafi að miklu leyti
misst sjálfræði sitt sakir ofríkis
bandariska fjármálaráðuneytisins.
Viðreisnaráætlanir Alþjóðlega gjald-
eyrissjóðsins í Argentínu, Brasilíu og
Perú mistakast allar. Vanda þarf betur
til skilmála þeirra. A móti lánum Al-
þjóðlega gjaldeyrissjóðsins þurfa að
koma víðfeðmar umbætur í ríkisfjár-
málum, ekki aðeins mánaðarleg
mörk peninga í umferð.
Blm.: Auðveldar Brady-áætlunin
vanda lítt þróaðra landa og banka,
lánardrottna þeirra, eða er á öðru
þörf?
R.D.: í fyrstu lofaði hún góðu, en í
meginatriðum stendur Mexikó nú
eins og þaö gerði fyrir Brady- áætl-
unina. A vantar að fjárframlag veki
fúlla trú á viðreisn. Okkur verður að
skiljast að í aðlögun hefúr Mexíkó
gengið eins langt og vænst verður og
hjálpa verður landinu til að opna
flótta- fjármagni þaðan gáttir heim.
Til að halda málum þess í horfi þarf
10 ára verðstöðvunarlán svo stórt og
vel ffá gengið að þeir 100 milljarðar
dollara sem bíða í Miami áræði heim.
Blm.: Svo fer ekki nema umskipti
verði í viðskiptum og fjármálum
heimsins. Hvemig ætti hin nýja skip-
an að verða?
R.D.: Alþjóðleg viðskipti em að
bresta sundur í blakkir. Það herbragð
(EBE) að afleggja hindranir á leið
verslunar (á landamærum milli aðild-
arríkja sinna) beinir starfsemi frá
öðrum hlutum heims til evrópskra
landsvæða. Á þeim getur hver og
einn fest fé. Bandaríkin líka. — Þá
hleypir Austur-Evrópa 100 milljón-
um lágt launaðra verkamanna til hins
sameiginlega markaðar (EBE). En
100 milljónir lágt launaðra verka-
manna að austan keppa við aðra í
löndum eins og Grikklandi, Spáni og
Portúgal. Þau lönd munu heimta múr
kringum Evrópu til vamar (ásókn úr)
Asíu og frá Suður-Ameríku. — I As-
íu byggir Japan sleitulaust upp sitt
eigið svæði samhagsældar; asískt frí-
verslunarsvæði. í því skyni festir það
beinlínis fé í Filippseyjum, Malasíu,
Thailandi og það segir við þau: „Við
eigum þrennt sem ykkur vantar: Fé,
tækni og aðgang að japönskum
markaði sem enginn annar nýtur.“ —
Japan horfir líka til Ráðstjómarrikj-
anna. Áður en lýkur verða Kúril-eyj-
ar, þær japönsku Falklands-eyjar sem
Ráðstjómarríkin hersitja, að samn-
ingamáli í viðræðum um japanska
þróunaraðstoð til Ráðstjómarríkj-
anna til langs tima. Horfúr eru ekki á
neysluþjóðfélagi í Japan. Til annarra
landa fer það sem það hefúr aflögu,
til Asíu og Ráðstjómarríkjanna. Það
SAMTININGUR
Ingólfur Davíðsson:
Hagalagöar
Mörður Valgarðsson, örlagavaldur í
Njálssögu, hefúr orðið mörgum
skáldum yrkisefúi:
Mörður týndi tönnum,
til það kom af því.
Hann beit í bak á mönnum
svo beinið festi í.
Þó er gemlan eftir ein.
Það er sú hola höggormstönn,
helst er vinnur mein.
Kannast einhver við höfundinn?
II. Horfinn er
fagur farfi
Verið var að taka gröf í kirkjugarði
og komu upp mörg bein. Eftirtekt
vakti beinagrind af óvenju stórvöxn-
um manni. Kirkjubóndi lét safna
beinunum saman og fara varlega með
þau. Kvað best hæfa hinum fram-
liðnu að meðhöndla leifar þeirra með
fyllstu virðingu. Þeir lægju þá kyrrir
eftir að búið væri að hylja beinin
moldu aftur. Stúlku einni varð star-
sýnt á stóm beinin og sagði að gaman
væri að kyssa þennan mann í lifanda
lífi. Þótti það gálauslega mælt. Nótt-
ina eftir dreymir stúlkuna stóra
manninn. Hann gengur fast að henni
og kveður:
„Horfmn er fagur farfi,
forvitin sjáðu litinn,
drengur í dauða genginn,
drós skoða hvarminn ljósa.
Hildarplögg vom höggvin
þar háðum vér valþing áður.
Kám er á kampi vámm,
kysstu mik mær ef þik lystir.“
Stúlkan herti upp hugann, kyssti
draumamanninn og vaknaði við það.
Beinin vom grafin og varð ekki vart
neins óróleika eftir það. Taldi kirkju-
verður hin viðskiptablökkin.
Blm.: Hvemig snýr það við Banda-
ríkjunum?
R.D.: Við verðum að segja til, hvort
við viljum halda okkur við núverandi
alhliða verslun eða fara að dæmi ann-
arra og tína saman eftirlátin brot. Þau
em ekki hin hirðulegustu en ef við
löppum ekki upp á þau berast okkur
affoll af vaxandi örbirgð í Suður-
Ameríku. — Mexíkó verður velmeg-
andi markaður 100 milljóna manna
árið 2000 og við ættum að gera
samning um ffiverslun við Mexíkó
eins og þann við Kanada. Og hví ekki
að stíga lengra? Bestukjara-kosti get-
um við boðið hverju þvi landi sem
setur skorður við verslun inn í land
sitt í því augnamiði að verða hluti af
sameiginlegum markaði Norður-
Ameriku.
Blm.: Hvað ynnu Suður-Ameríku-
menn á því?
R.D.: Land eins og Brasilía hlýtur
að treysta á bata fyrir sakir útflutn-
ings þegar það tekur við sér eftir áföll
sín. Þrengja þarf að ríkisfjármálum
þess. Þarlendir neytendur em fátækir.
Engan langar til að festa fé þarlendis.
Brasilía hlýtur að vænta sér bata fyr-
ir útflutning og berast þá böndin að
Bandaríkjunum. Hyggið að þvi að
Argentína og Kólumbía em að ræða
hugmyndir um fríverslun við stjóm-
völd í Washington. Óðar og hagkerfi
er fært í nútíma horf vaknar spum-
ingin: Hvar verður selt?
Blm.: Hveijir leita eftir hinni nýju
tilhögun?
R.D.: Enginn forkólfúr mun tijóna
yfir kerfinu. Skipan mála verður
áþekk því sem var á millistríðsárun-
um og á nokkmm skeiðum 19. aldar.
í Evrópu verður sennilega öflugasti
samfelldi hópurinn sem talar einum
rómi, yfirleitt með þýskum hreimi.
Japan verður eitt á báti því að það
kann að drottna en ekki að vinna með
öðrum. Bandaríkin verða þriðji öfl-
ugasti hópurinn en sá sem verður
mest ráðandi. Á milli Bandaríkjanna
og Evrópu verða ekki viðskiptalegir
árekstrar en Japan verður í vaxandi
mæli boðið byrginn. Verið er að fella
blakkimar saman og áður en því er
lokið verður ekki rætt um viðskipta-
hætti þeirra á milli. Venjur og keppni
munu verða reglan. Myndun eins
gjaldmiðilssvæðis í Þýskalandi kem-
ur á undan öðm í peningamálum. Áð-
ur en það er komið á verður ekki pen-
ingaleg samfelling í Evrópu og fyrr
verður ekki á dagskrá skipan pen-
ingamála sem komi í stað Alþjóðlega
gjaldeyrissjóðsins. Fáfnir
Alþjóðleg bankamál
Alþjóðleg bankalán og viðskipti eru talin nema 25 billjónum $
(enskum trilljónum). Bandarískir bankar tóku forystu á sviði
þeirra af breskum bönkum eftir síðari heimsstyrjöldina en á síð-
ustu árum hafa þeir ekki haft í fullu tré við japanska banka. Hafa
japanskir bankar nú um 40% alþjóðlegra bankaviðskipta, en
höfðu liðlega 20% þeirra 1984.
Af 20 stærstu bönkum heims em nú
14 japanskir og er Dai Ichi Kangyo
þeirra stærstur (með 414 milljarða $
eignir), en 5 evrópskir og er hinn
franski Crédit Agricole þeirra stærstur
(með 214 milljarða $ eignir), og einn
bandariskur, Citicorp (með 233 millj-
arða $ eignir). Af 50 stærstu bönkum
heims em nú aðeins 4 bandarískir
(enda hindraði löggjöf í Bandarikjun-
um til skamms tíma starf þeirra utan
heimaríkis síns) en þeir em Citicorp,
Chase Manhattan, BankAmerica og
J.R Morgan.
Á siðustu ámm hafa bandarískir
bankar fækkað útibúum sínum í öðr-
um löndum, nema Citicorp sem enn
færir út kvíamar utan lands en tekjur
hans af útlendum viðskiptum á fyrsta
fjórðungi þessa árs, 1990, vom 56,3%
minni en á fyrsta ársfjórðungi í fyrra.
Chase Manhattan hefúr átt í útlendum
viðskiptum í meira en 100 ár og haföi
útibú í 55 löndum, þegar best lét, en
hefúr nú útibú i 22 löndum. Chemical
Bank, hinn sjötti stærsti í Bandaríkj-
unum, haföi fyrir 10 árum helming
tekna sinna af viðskiptum utan lands,
en nú 17% þeirra. Hefúr Chemical
Bank nú aðeins útibú í 9 löndum í stað
30 landa þegar best lét. Áþekku máli
gegnir um viðskipti annarra stórra,
bandarískra banka svo sem First Chic-
ago og Manufacturer’s Hanover
Tmst.
Aftur á móti hafa fáeinir evrópskir
bankar færst í aukana á sviði alþjóð-
legra viðskipta; í Þýskalandi Deutsche
Bank og Dresdner Bank, í Frakklandi
einkum Crédit Lyonnais, í Bretlandi
Midland Bank og í Sviss Union Bank
of Switzerland. — Um 60 japanskir
bankar hafa útibú eða skrifstofur i
London.
Heima fyrir hefúr japönskum bönk-
um þó ekki gengið allt í haginn á árinu
1990: Gagnvart dollar hefúr jen fallið
í verði. I Tokyo kostaði dollar um 140
jen í lok desember, um 159 jen í lok
mars og um 154 jen um miðjan maí. í
kauphöllinni í Tokyo hafa verðbréf
fallið í verði á árinu um liðlega 20%
að Nikkei-vísitölu verðbréfa. En jap-
anskir bankar em i góðum holdum.
Frá 1980 til 1988 tvöfölduðust inn-
stæður þeirra í jenum taldar — og fra
1986 til 1988 tvöfölduðust þær í doll-
urum taldar. Fáfnir
bóndinn það hugrekki stúlkunnar að
þakka. Ella heföi maðurinn kannski
gengið aftur og ásóh hana. En hvar
og hvenær var þetta valþing háð? í
Hörgdæla sögu, sem nú er glötuð,
mun hafa verið sagt frá bardaga
Hörgdæla og Svarfdælinga,og bar-
daga Hörgdæla og Skagfirðinga fyrr
á tíð. Og ekki hafa allir bardagar ver-
ið skráðir. Þjóðsaga þessi er til í fleiri
gerðum en þannig sagði mér hana
ungum föðursystir mín Helga Sig-
urðardóttir á Ytri-Reistará í Möðm-
vallasókn, Amameshreppi.
III. Eftirfarandi vísa kom á
loft á hernámsárunum, en
getur hæglega
veriö eldri:
„Gömul amboð gisna,
gapir rifa hvur.
Veslingsblómin visna,
vökvalaus og þurr.
Allteins fer hin unga mær,
ef hún það sem eðlið kýs,
ekki í tíma fær.“
Kannast einhver við höfundinn?
IV. Benedikt Gröndal skáld
brá sér oft á leik, bæöi í
bundnu máli og lausu. Eftir
honum er haft:
„Mér er sem ég sjái hann Kossút
snýta sér og fara að reka hross út.
Sína upp reiðir svipuna vega
Séra Stefáns á Mosfelli lega.“
Rætt haföi verið um að erfih væri að
ríma móti Kossút, en sá maður átti
veigamikinn þátt í frelsisbaráttu
Ungveija á 19. öld. Fróðir menn
kunna sjálfsagt skil á séra Stefáni á
Mosfelli á þeim tíma.
Til sölu
Notaöar búvélar og fleira:
LANSING lyftari 7/5.0 árg. 1985......................Kr.
STILL diesellyftari 2,5 t, árg. 1974.............Kr.
STILL diesellyftari 2,51, árg. 1986..............Kr.
GRÖFUSKÓFLA 60 cm................................Kr.
CHLORIDE hleðslutæki........................... Kr.
TAARUP DM 1350 sláttutætari......................Kr.
YLO krókur.......................................Kr.
TAARUP DM 1500 árg. 1981 sláttutætari............Kr.
NEW HOLLAND 370 bindivél.........................Kr.
AEBI votheyshnífur...............................Kr.
YAMAHA MJ 650T marþota...........................Kr.
SKIDOO SAFARI árg. 1988 Rb-313...................Kr.
YAMAHA ET 340 TR árg. 1988 Mb-130................Kr.
YAMAHA ET 340 TR ÁRG. 1988 Mb-133................Kr.
GUNTESTAD 4000 lítra snekkjudreifari, 4 ára, sem nýr.Kr.
KIMADAN mykjudæla, ný upp tekin, 7 ára. Dýpt 3 m.....Kr.
SAMBAND ISLENSKRA SÁMVINNUFELAGA
.Kr. 800.000,-
Kr. 260.000,-
Kr. 1 .100.000.-
Kr. 51.750,-
Kr. 115.000,-
Kr. 69.000.-
Kr. 14.375,-
Kr. 93.026,-
Kr. 276.000.-
Kr. 40.250,-
Kr. 287.500,-
Kr. 300.000,-
Kr. 437.000.-
Kr. 437.000,-
Kr. 275.000.-
Kr. 90.000,-
HÖFÐABAKKA 9 112 REYKJAVÍK SÍMI 91-670000