Tíminn - 08.06.1990, Blaðsíða 5

Föstudagur 8. júní 1990
Tíminn 5
Búist við að tillaga um að breyta deildum Sambandsins í sex hlutafélög verði samþykkt í dag:
Samvinnuhreyfingin
stendur á krossgötum
Tap á rekstri Sambandsins varð 751 milljón kr. á síðasta ári en
var 1.157 milljón kr. árið 1988. Þá er búið að taka tillit til annars
vegar fymingar fastafjármuna um 342 milljónir, niðurfærslu við-
skiptakrafna um 336 milljónir, gengistaps og verðbóta langtíma-
lána að fjárhæð 936 milljónir, og hins vegar hagnaðar af eigna-
sölu upp á 282 milljónir kr. og verðbreytingatekna sem nema
1.218 milljónum. Fjármagnsmyndun rekstrar var neikvæð um
428 milljónir, en árið áður var hún neikvæð um 485 milljónir.
Samkvæmt efnahagsreikningi nema eignir alls 12.446.927 þús.
kr. Skuldir nema alls 10.740.684 þús kr.
Þessar upplýsingar komu fram í
skýrslu Guðjóns B. Ólafssonar for-
stjóra Sambands ísl. samvinnufélaga á
aðalfundi þess er hófst i gærmorgun
en lýkur í dag. Þessi aðalfundur er að
líkindum tímamótafundur í sögu
Sambandsins því að fyrir honum ligg-
ur að greiða atkvæði um tillögu stjóm-
ar þess um að leggja Sambandið niður
í núverandi mynd og stofha sex hluta-
félög um starfsemi deilda þess.
Miklar umræður urðu um tillöguna
og breytingartillögur við hana komu
fram. Atkvæðagreiðslu um hana var
frestað þar til í lok aðalfundar í dag en
sérstök fimm manna nefnd fjallaði um
hana í gærkvöld og í morgun. Búast
má við að tillagan verði samþykkt en
fram kom í máli flestra sem tóku til
máls og rætt var við, að tillagan þyrfti
að ná ffam af illri nauðsyn, vegna
bágrar stöðu Sambandsins.
Fram komu áhyggjur fjölmargra
fúndarfúlltrúa af því að með því að
breyta deildum Sambandsins í hluta-
félög ættu samvinnumenn á hættu að
missa starfsemi þeirra úr höndum sér
og í hendur þeirra sem ætíð hafa vilj-
að samvinnuhugsjónina feiga.
Gunnar Hallsson ffá KEA á Akureyri
hélt þessu sjónarmiði ffam og lýsti sig
mótfallinn stjómartillögunni. Hann
sagði að samvinnuhreyfingin væri
eina von íslands til að koma í veg fyr-
ir að erlent fjármagn yfirtæki íslensk
fyrirtæki þegar ísland gengi í Efna-
hagsbandalagið. Bjarga yrði því Sam-
bandinu fyrir alla muni, enda væri í
raun fjárhagslegt sjálfstæði íslendinga
í veði. Jafnffamt gagnrýndi hann
harkalega það sem hann kallaði for-
stjóraeinræði í stjómun Sambandsins
og það hefði sýnt sig að núverandi for-
stjóra væri yfirstjóm þess ofviða.
Magnús Finnbogason á Lágafelli var
talsmaður þeirra sjónarmiða, sem
margir létu í ljósi, að hlutafélagaform-
ið væri illskásti kosturinn í núverandi
stöðu. Hann væri enginn sérstakur að-
dáandi hlutafélagaformsins en það
væri eins og í Framsóknarvistinni að
sögnin hefði verið sögð og spila yrði
spilið samkvæmt henni.
Gallinn væri sá að hlutafélagaformið
byði ákveðinni hættu heim: „Við er-
um að gefa fjölskyldunum 15 kost á
að eignast þetta líka. Það er afskap-
lega mikill vandi í mínum huga,
hvemig á að ganga þannig ffá hnútum
að almannavaldið - landsbyggðin -
haldi sinum rétti, en fjármagnið
drottni ekki í gegn um hlutafélaga-
kerfið. í mínum huga er þetta stærsti
vandinn. Eg get ekki betur séð en að
hlutafélagaformið, ef það er ekki al-
veg sérstaklega niðumjörvað, að það
opni leið fyrir fjölskyldumar 15 að
eignast þetta allt“, sagði Magnús og
fleiri lýstu yfir sömu skoðun.
Sé litið til rekstrar Sambandsins fyrir
fjármagnsliði, sést að hann batnaði
umtalsvert ffá því árið 1988 og varð
hagnaður af honum 204,5 milljónir kr.
en 1988 var tap af rekstrinum 174,4
milljónir. Batinn nam því 378,9 millj.
kr. Guðjón B.Ólafsson þakkaði þetta
mikilli söluaukningu, einkum í út-
flutningi, milli ára auk aðhaldsað-
gerða.
Sé litið á einstakar deildir Sambands-
ins þá er fyrst að nefna Sjávarafúrða-
deild. Þar gekk sjálfúr reksturinn sam-
kvæmt áætlun og jafhvel betur. Halli
varð þó 37 milljónir, einkum vegna
þess að 150 milljónir kr. voru lagðar
til hliðar vegna vafasamra viðskipta-
krafna.
Rekstur Skinnaiðnaðarins tókst að
bæta verulega milli ára. Velta jókst um
12%, ffamlegð um 26% og launa-
kostnaður mmnkaði. Niðurstaðan
varð eins og gert hafði verið ráð fyrir;
22 milljónir kr.
Búist hafði hins vegar verið við því
að hagnaður yrði af rekstri Búvöm-
deildar um 8 millj. Það gekk ekki eftir
og varð tap um 400 þús. kr. Þrátt fyrir
að velta deildarinnar yrði 14% ffam
yfir áætlun og ffamlegð um 10%, þá
hækkaði launa- og rekstrarkostnaður
30-35% meir en gert hafði verið ráð
fyrir.
Rekstur Verslunardeildar var áffam
erfiður. Velta hennar dróst saman að
raungildi og launa- og rekstrarkostn-
aður varð hærri en áætlað hafði verið.
Áætlun gerði ráð fyrir 131 millj. kr.
hagnaði fyrir fjármagnsliði en reyndin
varð 99 millj. kr. tap. Heildartap deild-
arinnar varð 479 millj. kr.
Afkoma Búnaðardeildar var einnig
verri en áætlað hafði verið. Gert var
ráð fyrir 17 millj. kr. hagnaði en
reyndin varð tæplega 85 millj. kr. tap.
Rekstrartap Skipadeildar varð 116
millj. kr í stað áætlaðs 80 millj. kr.
hagnaðar. Umsvif Skipadeildar jukust
þó talsvert en tapið varð einkum vegna
gengismismunar, hærri vaxtagjalda og
rýrari vaxtatekna en gert var ráð fyrir.
Ólafúr Sverrisson stjómarformaður
Sambandsins flutti skýrslu stjómar.
Hann sagði að skuldir Sambandsins
hefðu aukist um 2,1 milljarð á síðasta
ári og á sömu braut yrði naumast hald-
ið áffam; spyma yrði við fótum og
snúa taprekstri í hagnað og grynna á
skuldum. Ólafur rakti ástæður þess að
Sambandið hefúr orðið að afskrifa
umtalsverðar fjárhæðir hjá skuldu-
nautum sínum eða breyta í hlutafé í
tengslum við fyrirgreiðslu Hlutafjár-
sjóðs. Þá greindi hann ffá sölu Sam-
vinnubankans, stofnun Jötuns hf. ný-
lega og erfiðri afkomu Verslunar-
deildarinnar.
Ólafúr ræddi síðan sérstaklega af-
komu Álafoss, Islandslax, loðdýra-
ræktenda og tap Sambandsins vegna
þátttöku í rekstri þeirra. Hann kvað
rekstur Álafoss hafa gengið illa allt ffá
upphafi um áramótin 1987-1988. Ála-
foss hafi nú verið endurskipulagður
með aðstoð Hlutafjársjóðs.
Stjómarformaður ræddi síðan
áhyggjur stjómarmanna af slæmri
stöðu Sambandsins, bókanir um það
efni á stjómarfúndum og hver við-
brögð hefðu verið til þessa af hálfú
stjómenda þess og sagði síðan: „Þing-
heimur þessa eldhúsdags samvinnu-
hreyfingarinnar á rétt á því að fá að
vita, að stjóm Sambandsins hefúr gert
alvarlegar og sennilega dæmalausar
athugasemdir við rekstur og fjárhags-
stöðu Sambandsins.
..Þess ber að geta að bæði forstjóri og
ffamkvæmdastjórar Sambandsins
sitja fúndi Sambandsstjómar og heyra
bókanir stjómarinnar í hveiju máli og
hafa því tækifæri til að gera athuga-
semdir.
..Stjómin hefúr gefið stjómendum
Sambandsins í daglegum rekstri
starfsffið allt tímabilið milli Sam-
bandsfúnda 1989-1990. Hefði sá tími
satt að segja mátt nýtast betur heldur
en raun hefúr á orðið. -sá
Síðasta verk fráfarandi borgarstjómar var að samþykkja einróma 250 þús. kr. styrk til G-samtakanna.
Borgarstjórn samþykkir styrk til G-samtakanna. Kjörtímabilið úti:
Síðasti fundur borgarstjórnar
Borgarstjóm samþykkti í gær sam-
hljóða tillögu ffá Kristínu Á. Ólafs-
dóttur um að borgin styrkti G-sam-
tökin með 250 þús kr. ffamlagi, en
borgarráð hafði áður ákveðið að vísa
umsókn samtakanna um styrk til
næstu fjárhagsáætlunar borgarinnar.
Borgarstjómarfundurinn í gær var
síðasti fúndur ffáfarandi borgar-
stjómar, en nýkjömir borgarfúlltrúar
munu taka sæti sín á næsta fúndi sem
haldinn verður eftir tvær vikur.
Magnús L. Sveinsson, ffáfarandi
forseti borgarstjómar, ávarpaði
gömlu borgarstjómina í lok fúndar og
þakkaði gott samstarf á liðnu kjör-
tímabili og óskaði fúlltrúum velfam-
aðar um ókomin ár. Hann gat þess að
allir borgarfúlltrúar nýliðins kjör-
tímabils hefðu verið í kjöri við borg-
arstjómarkosningamar 26. maí sl. og
allir þeirra náð kjöri sem borgarfull-
trúar eða varaborgarfulltrúar. Sigur-
jón Pétursson þakkaði forseta réttláta
og röggsama fiindastjóm á kjörtíma-
bilinu og hlý orð í garð borgarfull-
trúa. —sá
Viðskiptaráðherra boðar breytingar á fjárfest-
ingalánasjóðum á ársfundi Iðnlánasjóðs:
Ríkisvernd hætt
f máli Jóns Sigurðssonar, við-
skiptaráðherra, á ársfundi Iðn-
lánasjóðs í gær kom fram að hann
telur tímabært að stjómvöld af-
nemi ýmis fríðindi eða opinbera
aðstoð sem fjárfestingalánasjóðir
hafa nú samkvæmt lögum. Nefndi
hann í því sambandi skattlagn-
ingu, að eðlilegt værí að fjárfest-
ingalánasjóðir yrðu skattiagðir
með svipuðum hætti og viðskipta-
bankamir.
Einnig nefndi viðskiptaráðherra að
afnema bæri ríkisábyrgðir á lánum
þessara sjóða og eðlilegt væri að þeir
leituðu eftir sameiningu í stærri
heildir sem atvinnuvegasjóðir. For-
maður Félags íslenskra iðnrekkenda,
Viglundur Þorsteinsson, benti á sér-
stöðu Iðnlánasjóðs sem byggður væri
upp fyrir framlög iðnrekenda og iðn-
aðarmanna og væri mjög sterkur.
Réttara væri að einkavæða sjóðinn en
að sameina hann örðum hálfopinber-
um fjárfestingalánasjóðum.
Bragi Hannesson, forstjóri Iðnlána-
sjóðs, gerði hins vegar fjárhagsstöðu
íslenskra iðnfyrirtækja að sérstöku
umtalsefhi í ræðu sinni. „Það fer ekki
ffam hjá þeim, sem fjalla um lánsum-
sóknir fýrirtækja, hversu eigið fé
þeirra er almennt lítið og hversu víða
það hefúr minnkað á liðnum árum
vegna erfiðari reksturs“, sagði Bragi.
Hann sagði vaxandi skuldbreytingar-
umsóknir bera vott um þessa þróun,
en alls skuldbreytti sjóðurinn 225
m.kr. á síðasta ári, sem var 112%
hækkun milli ára. „Þótt skuldbreyt-
ingar séu oft nauðsynlegar þá bjarga
þær engu hjá fyrirtækjum með lítið
eða ekkert eigið fé, sem þar að auki
eru rekin með tapi“, sagði Bragi.
Slæma stöðu lántaka má einnig sjá
af því að nær 37 m.kr. í fjárfestinga-
lánum voru endanlega afskrifaðar,
sem var 130% hækkun milli ára.
Framlag Iðnlánasjóðs í afskriftar-
reikning útlána hefur verið hækkað
úr 1% í 3% af útlánum (121 m.kr. á
s.l. ári). Jafnffamt fer sjóðurinn var-
lega í að reikna sér dráttarvexti til
tekna. I fyrra var tekjufærslan aðeins
rúm 50%.
Niðurstöðutala efnahagsreiknings
Iðnlánasjóðs var 10.334 m.kr., sem er
um 42% hækkun frá fyrra ári. Eigið
fé var 2.391 m.kr. í árslok, sem var
nær 27% hækkun milli ára. Þakkaði
Bragi þessari traustu eiginfjárstöðu
(rúmlega 23%) að sjóðurinn hafi átt
greiðan aðgang að lánsfé til starfsemi
sinnar með hagstæðustu markaðs-
kjörum.
Að sögn Braga hefúr aukning skuld-
breytinga og vanskila rýrt þátt eigin
fjármögnunar í ráðstöfunarfé sjóðs-
ins og gert hann háðari lántökum.
Tekin lán voru 1.036 m.kr. á árinu og
voru þau uppistaðan í nýjum lánveit-
ingum sjóðsins.
Iðnlánasjóður hafði um 81 m.kr.
tekjuafgang á árinu.
- HEI