Tíminn - 30.06.1990, Blaðsíða 7
Hverju er sleppt og hvað hreppt?
Tímamynd: OÓ
7
emisrembings og ómóttækileg
fyrir erlendum menningarstraum-
um og útlendum áhrifúm og að-
ferðum.
Þá er nauðsyn á þeim umbrota-
tímum sem nú ganga yfir þjóðim-
ar, að fámenn þjóð í stóm landi,
eins og Islendingar em, geri sér
grein fyrir hver er staða þeirra í
veröldinni í dag og hverra úrkosta
þeir eiga völ.
Það verður ekki gert með fljót-
fæmislegum ályktunum um að Is-
land sé einhver einangraður út-
kjálki þar sem útsýni er ekki til
neinnar áttar og allt er bannað og
enginn veit neitt um afganginn af
heiminum.
Það ætti að vera hveijum manni
ljóst að Island er í nánum menn-
ingarlegum tengslum við um-
heiminn og ekki síst við hinn
enskumælandi heim og Evrópu.
Sammni við hið nýja ríkjabanda-
lag mun ekki bæta þar neinu við
svo nokkm nemi. Það mun aðeins
flýta fyrir þeirri þróun að lands-
menn glutri niður tungu sinni og
öðrum sérkennum sem nú gera þá
að einni þjóð.
Islenskur menningararfur er
grein á meiði evrópskrar arfleifð-
ar, sem verður ögn fátæklegri ef sá
angi hverfúr í samsullið.
Ný viðhorf
Sé rétt munað hefúr utanrikisráð-
herra lýst yfir áhyggjum vegna
þess að þegar hin nýju bandaríki
verða komin á laggimar muni
verða erfitt fyrir íslenska náms-
menn að komast í evrópska há-
skóla. Areiðanlega þarf ekki að
minna Jón Baldvin á hve sjálfsagt
hefúr þótt og þykir að íslenskir
menn sæki menntun sína til út-
landa og flytji með sér nýja
strauma og ný viðhorf til heima-
landsins.
Ef nú á að fara að loka evrópsk-
um menntastofnunum fyrir ís-
lendingum er það alveg nýtt í ís-
landssögunni og - þótt í litlu sé - í
veraldarsögunni.
Engar hótanir hafa komið ífam
sem benda til að þetta sé rétt, ekki
opinberlega að minnsta kosti, en
tæpast er ástæða til að óttast að
Evrópubandalagið verði svo lok-
aður heimur þegar til kemur, að
enginn komist þar út eða inn og að
þar verði rekin slík menningarieg
einangrunarstefna að mennta-
stofnanir verða öllum lokaðar
nema innfæddum bandalagsböm-
um.
Að hinu má líka gæta að Evrópu-
menn em famir að velta fyrir sér í
fúllri alvöm hvemig þeir eigi að
gæta landamæra sinna og veija
þau fyrir takmarkalitlu aðstreymi.
Hin þegar mjög þéttbýla Evrópa
verður ekki lengi sá sælureitur
sem haldið er að hún sé nú þegar,
ef hún á að vera endastöð og eilíf-
ur griðastaður annars og þriðja
heimsins og er bannað að tala um
nema í hvíslingum.
Glötuð lífsgæði
Hér hefúr nokkuð verið tæpt á
hve náin menningarleg tengsl hafa
verið og em milli íslands og Evr-
ópu. Með það í huga sætir fúrðu
að upplýstir menn fari að viðra
þær hugmyndir sínar að náin
tengsl eða innganga í Bandaríki
Evrópu verði til þess að efla ís-
lenska menningu eða að hún þurfi
á einhverri sérstakri evrópskri vít-
amínsprautu að halda.
Islensk menning er eins evrópsk
og hún getur orðið og er litlu þar á
bætandi, nema að eftirsjá er að
dönskukunnáttu bama sem núorð-
ið fara á mis við þann unað að lesa
um hann Andrés önd og félaga á
þjóðtungu H.C. Andersens. En
innganga i Evrópubandalagið
mun ekki bæta þau lífsgæði upp.
Svo em allir hinir sem líta á Evr-
ópubandalagið eingöngu með við-
skiptahagsmuni í huga. Úr þeim
músarholum virðist sjónsviðið
vera það, að sameinuð Evrópa eða
innri markaður EB eða hvað þetta
er kallað, verði einn stór útflutn-
ingsmarkaður fyrir íslenskar af-
urðir en í staðinn verður flutt inn
fjármagn og tækniþekking. ís-
lenskir verðbréfabraskarar munu
leika lausum hala á þeim velli en
útlendingar verða hófsamir að
kaupa íslensk landgæði og
kannski svolítinn hluta í pínufyrir-
tækjum, svona rétt til að laga fjár-
haginn og halda þeim gangandi.
Einhveijum hefúr tekist að koma
þeirri flugu í kollinn á þorra lands-
manna að það sé ekkert mál að
tengjast Bandaríkjum Evrópu
nánum böndum en fískveiðilög-
sagan og aðrar náttúmlegar auð-
lindir eiga með einhveijum dular-
fúllum hætti að vera séreign Is-
lendinga eftir sem áður.
Kannski kvótaeigendur verði það
haldreipi sem treyst er á að haldi
auðlindalögsögunni í islenskri
eigu um aldur og ævi?
Fijálsir fjármagnsflutningar og
gagnkvæm atvinnu- og búseturétt-
indi innan væntanlegra Banda-
rikja Evrópu em mál sem enginn á
Islandi hefúr enn sem komið er
hugsað um, að minnsta kosti ekki
upphátt.
Hrikalegar offjárfestingar, vit-
lausar kalkúlasjónir og landlæg
óskhyggja hafa gert fjölmörg ís-
lensk fyrirtæki og stofnanir að
bónbjargaraumingjum sem em
auðveld bráð fyrir þá sem hirða
vilja hræin upp af götu sinni.
Skuldsettar eignir fást fyrir lítið og
geta þeir sem eiga aura gert ágæt
kaup eins og nú standa sakir. Is-
lenski markaðurinn er alltof lítill
fyrir öll þau umsvif sem stofnað
hefúr verið til en hann má stækka
með sammna við stóra markaðs-
heild eða með því að margfalda
íbúafjöldann, eða jafnvel hvom-
tveggja.
Erlendar skuldir og þær dráps-
klyfjar sem með fylgja auðvelda
íslendingum ekki að semja sig inn
í öfluga markaðs- og fjármagns-
heild. Skuldarinn stendur nefni-
lega þannig að vígi að honum em
settir kostimir. Nema auðvitað
þegar einhver hefúr asnast til að
lána honum svo mikið að eigin
flárhag er hætt. Þá ræður skuldar-
inn yfir bankanum eða sjóðnum.
En svo öflugir em íslendingar því
miður ekki hvað varðar erlendu
skuldimar.
En með samningum ættu ein-
hveijir aðilar að geta komið sínum
eigin fjármálum á hreint og þeir
em auðvitað spenntir fyrir að ger-
ast feitir Evrópumenn.
Jámtjöld
íslendingar reka viðskipti um
víða veröld og gengur takkbæri-
lega. En það er eins og með menn-
ingarsamskiptin, að upp hefjast
alls kyns aðilar sem halda að Is-
lendingar muni fyrst hefja utanrik-
isverslun árið 1992 þegar innri
markaður Evrópubandalagsins á
að taka gildi. Eða jafnvel ekki fyrr
en Bandaríki Evrópu verða stofn-
uð og iða margir í skinninu eftir að
við gerumst stofnþjóð þar. Þá þarf
engin utanríkisviðskipti, því jám-
tjald bandaríkjanna nýju mun ná
vestur fyrir Island.
Austurlandamæri hinnar nýju
Evrópu em með öllu óráðin. Þau
geta orðið við Oder-Neisse, Úral
eða Beringssund, eða næstum
hvar sem er þar á milli. Fyrir sunn-
an. Balkan, Bospoms, lönd kalífa
og áhangenda Spámannsins. Hver
veit?
Enn er ótalinn sá ljóður á háttemi
Islendinga að vera sérsinna eyþjóð
sem ekki þorir að tengjast öðrum
neinum þeim böndum sem raskað
geti þjóðemissinnaðri sérstöðu.
En málið er að Islendingar taka
þátt í fjölmörgum alþjóðlegum
samtökum og sinna fjölþjóðlegu
starfi á mörgum sviðum og standa
við þær skuldbindingar sem þeir
hafa tekið á sig.
Er kosta völ?
Vel getur svo farið að Island eigi
ekki annarra eða betri kosta völ en
að ganga í Evrópubandalagið í
einhverri mynd. Fyrst er samt að
sjá hvemig það kemur til með að
líta út og hvort Bandaríki Evrópu
séu líkleg til langlífis, fremur en
mörg keisaradæmi, Sovétríkin,
Júgóslavía, jafnvel Kanada og
hvenær láta sjálf landamæri
Bandaríkja Norður-Ameríku und-
an?
En eins og stendur em góðar lík-
ur á að Evrópa sameinist og sam-
þykki yfirþjóðlegt vald og efli
landamæravörslu út á við um allan
mun. Ef til vill verða íslendingar
best komnir innan þeirra landa-
mæra. Það er ekkert að fortaka í
því efni.
Hitt er óhugsandi að farið verði
að æða inn í slíkt ríkjabandalag
nema að vel athuguðu máli og
með samþykki allrar þjóðarinnar.
Umræðan um ffamtið Evrópu og
íslands hefúr öll verið í skötulíki
til þessa. Einstaka braskarar og
ungir menn með menntun sem
dugir til þægilegra og vel launaðra
embætta á alþjóðavettvangi em
aðaltalsmenn þess að Island gang-
ist undir yfírþjóðlegt vald. Þeir
sem eiga auðlindimar og landið
fært á sitt nafn í veðbókum munu
hagnast vel. Aðrir fá að keppa við
erlent vinnuafl, bæði heima og í
hinum fylkjunum þegar frá líður.
Hægt verður að fá búseturétt i
Þýskalandi og á Spáni, jafnvel í
slömmunum í Liverpool. Auðvelt
verður að stunda nám í iðnaðar-
hémðum Slésíu og heimamenn
þar geta farið til Islands til að
draga andann.
Allt er þetta hin ágætasta ffamtíð-
arsýn. En óskandi væri að menn
fæm að tala um Evrópubandalagið
og umbrotin i kringum það af
skynsamlegu viti og geri sér grein
fyrir því hvað við hreppum með
nánum ráðahag með Evrópuþjóð-
um og hvað við látum í staðinn.
Spumingin er hvort það sé góður
bisniss að ganga í Bandalag Evr-
ópu eða hvort við látum Akra og
hreppum Kaldbak.
En umffam allt, opnum heiðar-
lega umræðu um málin og látum
ekki einkahagsmunapotara villa
sýn.