Tíminn - 30.06.1990, Blaðsíða 9

8 Tíminn
Laugardagur 30. júní 1990
Laugardagur 30. júní 1990
«• i f
Tíminn 21
Biskupinn yfir íslandi, herra Ólafur Skúlason:
Heimili prestsins er
undir verulegu álagi
Eitt umræðuefna nýafstaðinnar presta-
stefnu voru svokölluð innri mál, þ.e.a.s.
andleg líðan og uppbygging prestanna
sjálfra. Biskupinn yfir Islandi, hr. Olafur
Skúlason, er í helgarviðtali Tímans að
þessu sinni. Hann var fyrst spurður hver
væru tildrögin að því að hann ákvað m.a.
að leggja sérstaka áherslu á þau mál?
„Við töluðum um uppbyggingu safnað-
arins á prestastefnu í fyrra og höfúm
ákveðið að þessi áratugur verði helgað-
ur þeirri uppbyggingu. I flestum tilfell-
um er presturinn eini fasti starfsmaður
safnaðarins. Þar af leiðandi verður sam-
hliða að ræða uppbyggingu hans. Prest-
ar hafa. jafnframt töluvert kvartað yfir
sínum hlut bæði afkomu og öðru. Mig
langaði að mæta þörfinni á einhvem
hátt. Það er ekki á mínu færi að bæta við
krónum í launaumslagið en ég gat veitt
prestum annað sem ef til vill verður var-
anlegra. Eg lagði áherslu á að kafað
væri dýpra í uppbyggingu okkar sjálfra
með bæn og biblíulestri, að guðfræði-
legri iðkun væri haldið við og riQað upp
það sem farið var yfir í okkar námi. Það
er full þörf á að leita aftur þeirra upp-
spretta sem við dvöldum við er við
ákváðum að gerast prestar. En veröldin
veldur því oft að ekki streymir jafn fag-
urlega í gegn og ætti að vera“.
Álag á prestsfjölskyldur er að sögn
mikið. Hvað er til ráða í þeim efnum?
„Ég hlýddi einmitt á prestastefnunni á
erindi prestsfrúar þar sem hún ræddi
hvemig prestsheimilið gegnir auðvitað
sama hlutverki og önnur heimili en við
það bætast síðan ótal aðrar skyldur.
Heimilið er yfirleitt vinnustaður prests-
ins. Þegar hann til dæmis tekur á móti
sóknarbömum er ekki gengið inn á
skrifstofu heldur til stofu á prestsheimil-
inu. I öðm lagi á presturinn sjaldan frí
um leið og aðrir þegnar þjóðfélagsins.
Hátíðir eru undirlagðar af skyldustörf-
um og flestar helgar einnig. Allt þetta
veldur auknu álagi á Qölskylduna.
Nútíminn krefst þess að tveir vinni fyir
hverju heimili. Sökum álags á heimili
þurfa prestar mikið á maka sínum að
halda. Þegar síðan maki prests vinnúr
fúllan vinnudag utan heimilis getur ver-
ið mjög erfitt að láta þetta ganga upp. Ef
prestar hefðu þokkalegri laun væri ef til
vill möguleiki að makar þeirra þyrftu
ekki að vinna nema hálfan daginn. Þar
að auki þegar prestar koma úr skóla, ef
til vill með námslán á bakinu, þurfa þeir
oft að útbúa sjálfir skrifstofu vegna
embættisins. Jafnvel með kostnaðar-
sömum hlutum eins og tölvu. Ef við tök-
um til hliðsjónar embætti eins og skóla-
stjóraembætti þá ætlast enginn til að
skólastjórinn leggi sjálfur til kennslu-
gögn. Hvað þá að hann taki nemendur
og starfsfólk heim til sín þar til skóli er
risinn eins og sjálfsagt þykir að prestur
geri þegar hann byrjar í kirkjulausum
söfnuði. En þessu fýlgir óhjákvæmilega
álag umfram því sem er á venjulegu
heimili“.
Nú hefur mikil dulspekibylgja tröllr-
iðið þjóðinni að undanförnu og vöxt-
ur ýmissa sértrúarhópa verið mjög
hraður. Hver er afstaða þjóðkirkj-
unnar til þessa og er áformað að
sækja eitthvað á í andlegum efnum?
„Það er alveg rétt að dulhyggja, nýald-
arhreyfing og hveiju nafni sem þetta allt
nefhist er töluvert að sækja á. Við
bregðumst auðvitað fyrst og fremst við
með því að reyna að átta okkur á hvað
um er að vera. Ég hef falið einum starfs-
manni hér á biskupsstofú, Magnúsi Er-
lendssyni fúlltrúa í fræðsludeild kirkj-
unnar, að kynna sér sérstaklega þessi
mál. Hann mun dvelja nokkum tíma er-
lendis og kynna sér málin því vanda-
málið er ekkert sérislenskt fyrirbrigði.
Þegar hann kemur til baka með sínar til-
lögur munum við leitast við að kynna
þær. Á þann hátt vonumst við til að geta
bent prestum á hvað hér er á seyði og
hvað er til ráða. Við erum auðvitað ekki
í nokkrum vafa um að Jesús Kristur er
svarið. Við eigum að leita til hans og
þurfúm ekki að sulla einhverju saman.
Margir þessara hópa hafa viljað taka
eitthvað úr trúnni og eitthvað annars
staðar frá og segja síðan: „Þetta er hin
fullkomna blanda“. Við höfum sann-
leikann í Jesú Kristi og trúum að hann sé
vegurinn sem beri að halda.
Auðvitað er það áfellisdómur um okk-
ur sem hjá kirkjunni störfum ef fólkið
finnur ekki í kirkjunni það sem það leit-
ar og verður að snúa sér annað. Þetta er
atriði sem ber nauðsyn til að skoða. I
stofnun jafn stórri og þjóðkirkjunni
hættir öllum til að vera ekki nógu vel á
varðbergi. Þá eru alltaf einhverjir í jöðr-
unum sem heltast úr. Við vitum að í
söfnuðum er það ákveðinn kjami sem
helst nýtur þess sem kirkjan hefur upp á
að bjóða. Þegar síðan einhver kemur á
vettvang og gerir sér annt um að hjálpa
því fólki sem ekki finnur sig heima í
kirkjunni lái ég því ekkert þó það fari. í
þessum hópum er borin umhyggja fyrir
einstaklingum sem við höfúm vanrækt
eða höfúm ef til vill ekki getað sinnt
vegna fjöldans. Þetta ýtir auðvitað við
okkur. Við viljum átta okkur á hvað áð-
umefndir hópar hafa upp á að bjóða og
benda síðan á að í kirkjunni er að finna
það sem öllu máli skiptir. Við viljum
hjálpa fólki að ná fótfestu í kristinni trú.
Okkar markmið er að reyna að verða að-
ili sem getur komið til móts við fólk
með margvíslegar þarfir á ýmsum svið-
um. En þar komum við að mikilvægi
uppbyggingar prestanna sjálfra".
Á það hefur verið minnst að guð-
fræðinámið búi presta ekki sem
skyldi undir það tilfinningalega álag
sem því fylgir að taka við söfnuði og
glíma við ýmis vandamál sem þar
kunna að koma upp. Hver er þín
skoðun varðandi þetta?
„Eitt það fýrsta sem ég gerði þegar ég
tók við starfi biskups var að setja á
laggirnar nefnd í samvinnu við guð-
fræðideild Háskólans. Markmið nefnd-
arinnar var að huga að hvemig best
væri hægt að búa guðfræðistúdenta
undir prestsstarfið. Síðastliðið vor, í
framhaldi af starfi nefndarinnar, voru
samþykkt ný lög um prestaköll, pró-
fastsdæmi og starfsmenn þjóðkirkjunn-
ar sem taka gildi á morgun. I þeim er
kveðið á um að enginn geti sótt um
prestakall nema viðkomandi hafi í
ákveðinn tíma starfað með presti á
ábyrgð hans og prófastsins. Þeim tíma
er gert ráð fyrir að guðfræðingar verji
til að kynna sér hina ýmsu þætti prest-
legrar þjónustu.
Ég sótti nýlega fúnd í Skálholti með
guðfræðinemum og þeir fagna öllum
þessum breytingum. Við finnum öll
hvað við emm vanbúin til þess að gerast
prestar. Þó einhver útskrifist með ágætis
próf er ekki þar með sagt að viðkomandi
geti orðið góður prestur. Starfið krefst
mikilla mannlegra samskipta og annars
þess háttar sem ekki þarf endilega að
eiga neitt skylt við námshæfileika.
Jafnframt er nú í guðffæðideildinni
verið að vinna að gagngerri uppstokkun
og endurskoðun námsskrár kennimann-
legrar guðfræði. Ég bind miklar vonir
við þá endurskoðun og tel þetta vera
skref í þá átt að við finnum út hvemig
kirkjan og guðfræðideildin geti boðið
þjóðinni upp á sem allra bestu prest-
ana“.
Svo við víkjum nú aðeins að fjármál-
um þjóðkirkjunnar og einstakra safn-
aða. Breiðholtskirkja, til dæmis, hef-
ur verið auglýst í Lögbirtingarblað-
inu í tvígang sem bendir óneitanlega
til slæmrar fjárhagsstöðu. Hvernig er
fjármálum þjóðkirkjunnar varið al-
mennt?
„Það vom gerðar breytingar á sóknar-
og kirkjugarðsgjöldum fýrir fáum ámm.
Þá var bundið í lögum að söfnuðir
fengju ákveðinn hundraðshluta af gjald-
heimtu ríkisins og kirkjugarðar annan.
Síðar tengdist þetta staðgreiðslu skatta
og þá fengu söfhuðir greiðslur mánaðar-
lega. Þessi þróun var okkur til góðs en
því miður var framlagið skert í bága við
lög og ríkið hélt hluta eftir.
Vandi Breiðholtskirkna og annarra
kirkna sem staðið hafa í fjárfrekum
framkvæmdum er auðvitað nokkuð ann-
ars eðlis. Langholtskirkja, til að mynda,
skuldar það mikið að sóknargjöldin á
hverju ári rétt hrökkva fýrir vöxtum og
afborgunum af lánum. Fámennir söfn-
uðir eins og í Breiðholtskirkju hafa átt
erfitt með að standa undir afborgunum.
Þetta er mjög slæmt því kirkjan þarf að
geta boðið söfnuðinum ekki aðeins inn í
kirkjuskipið heldur inn í safnaðarheim-
ilið líka. Þessum söfnuðum þarf að
hjálpa úr úlfakreppu skuldanna. Þvi
meðan hver einasti eyrir fer í afborganir
skulda er hættunni boðið heim því þar
með er ekki hægt að bjóða upp á víð-
tæka þjónustu. Við fengum til ráðstöf-
unar svokallaðan jöfnunarsjóð sókna
sem á mælikvarða okkar kirkjunnar
manna var stór, hundrað milljónir en
hefði þurft að vera i það minnsta þrefalt
stærri til að við gætum orðið við öllum
óskum safúaðanna“.
Hvað er annað til ráða?
„Við höfúm einnig verið að kanna
hvort semja mætti við bankastofnanir
um að söfnuðir losni við afborganir í
ákveðinn tíma og fái lægstu vexti. Einn-
ig er hugsanlegt að söfhuðir sem hafa
rýmri fjárráð gætu hlaupið undir bagga
með einhveijum hætti. Ástandinu má
eiginlega líkja við ástandið í þriðja
heiminum sem er að bugast undan
skuldum og vöxtum. Það er ekki hagur
neins að þriðja heims land verði gjald-
þrota eða að söfúuðurinn missi kirkjuna
sína.
Þar að auki ef söfúuður er bundinn af
timbrinu og steypunni en getur ekki
sinnt því sem byggingin á að hýsa er
eðlilegt að fólk leiti annað“.
Kirkjusókn hefur verið dræm und-
anfarin ár. Kannt þú á þessu nokkrar
skýringar eða geturðu bent á leiðir til
úrlausna?
„Það fer effir því við hvað er miðað. Ef
við til dæmis miðum við almenna fúnd-
arsókn á íslandi er kirkjusókn ekki jafú
slæm og ætla mætti. Ég er þó engan veg-
inn ánægður með ástandið. Má þar
nefúa sem dæmi að á sunnudegi fýrir
fermingar eru kirkjur troðfúllar af fólki.
Síðan taka við nokkrar vikur á meðan
hátíðin stendur yfir. En sá sunnudagur
sem ég átti alltaf erfiðast með að undir-
búa predikun og fara til kirkju, í mínu
starfi sem prestur, var fýrsti sunnudagur
eftir fermingar á vorin. Þá voru iðulega
örfáir mættir. Ástæðumar eru að mínu
mati tvær. Annars vegar að á meðan
fermingar standa yfir hætta fastagestir
að koma því það er hreinlega ekki pláss
í kirkjunni. Hinsvegar er því um að
kenna að fermingarfjölskyldumar átta
sig ekki á því að kirkjan bíður þeirra þó
feirningin sé afstaðin.
Ég held að ráðið sé að byija fýrr að
kynna bömum kirkjuna og það starf
sem þar fer fram. Svo ég taki dæmi úr
minni eigin fjölskyldu, þá ólust mín
böm upp við að heimilið væri kirkjunni
samofið. Nú finnst þeim að í sunnudag,
án þess að farið sé í kirkju, vanti eitt-
hvað. Kirkjan á ekki að vera, eins og
glassúr á vínarbrauðum, aðeins sótt á
jólum. Við stefnum að hugarfarsbreyt-
ingu í þá átt að tengja betur fjölskyld-
una og kirkjuna. Takist það þurfum við
ekki að óttast að kirkjan standi tóm eft-
ir fermingar.
Við emm sífellt að brydda upp á ýms-
um nýjungum. Á prestastefúunni til
dæmis fékk ég tvo unga listræna presta
til að kynna nýja sálma og söngva úr
sálmabókarviðbæti sem þeir hafa verið
að vinna að. Þessir nýju sálmar ætlumst
við til að verði notaðir með þeim hefð-
bundnu. Aðrar nýjungar sem bryddað
var upp á við guðsþjónustur prestastefú-
unnar var til dæmis víxllestur. Við færð-
um fóm tij presta í Austur-Evrópu og
gengum um meðan við sungum sálm
sem vakti athygli okkar á þörfum þeirra
er líður illa.
Við höfum uppi ýmis áform varðandi
það hvemig megi takast að gera fólki
grein fýrir að kirkjan er ekki bara eitt-
hvað gamalt fýrirbrigði heldur ferskt
tæki til að gera hvem og einn hamingju-
samari.
Jóhanna Kristín Birnir
Tímamynd Pjetur