Tíminn - 18.07.1990, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Miðvikudagur 18. júlí 1990
Tíminri
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjóri: Birgir Guðmundsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, 110 Reykjavík. Síml: 686300.
Auglýslngasíml: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1000,-, verð I lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Gmnnverö auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Þróunarsamvinna
Ýmsar ástæður virðast valda því að íslendingar
leggja mun minna fé hlutfallslega til svonefndrar
þróunaraðstoðar eða þróunarsamvinnu en ná-
grannaþjóðir. Þótt ísland teljist í hópi vel stæðra
ríkja, þegar verið er að flokka löndin eftir ríki-
dæmi, hefur ekki tekist að halda til jafns við aðrar
velmegunarþjóðir um fjárveitingar í þessu skyni.
Þar með er ekki sagt að íslendingar komi hvergi
nærri þróunaraðstoð og láti ekkert af hendi rakna
í því sambandi. Þess er fyrst að geta að íslending-
ar taka eðlilegan þátt í ýmsu hjálparstarfi Samein-
uðu þjóðanna, og á vegum ríkisins starfar Þróun-
arsamvinnustofnun íslands sem hefur það aðal-
hlutverk að sinna þróunaraðstoð samkvæmt gagn-
kvæmum milliríkjasamningum.
Þróunarsamvinnustofnunin hefur starfað rúm 8
ár á þeim lagagrunni sem hún hefur, en á rætur í
eldra skipulagi, sem nefnt var Aðstoð íslands við
þróunarlönd. Meginverkefni Þróunarsamvinnu-
stofnunar hefur raunar verið arfur frá hinu fyrra
skipulagi en það var að taka þátt í þróun fískveiða
og fiskverkunar á Grænhöfðaeyjum við vestur-
strönd Afríku. Það verkefni skiptist í ýmsa þætti
ef rakið er frá upphafí, en lokaþátturinn hófst
síðla árs 1987.
Þróunarsamvinnustofnun fór þess á leit við Þró-
unarsamvinnustofnun Svía að gera úttekt á ár-
angri starfsins á Grænhöfðaeyjum. Samkvæmt
upplýsingum í nýútkomnu fréttabréfí um þróunar-
mál er skýrt frá því að það sé skoðun úttektar-
mannanna að fiskveiðiverkefnið á Grænhöfðaeyj-
um hafí verið vel rekið og frammistaða íslensku
starfsmannanna hafí verið góð. Uttektarmennirnir
benda á að í ljós hafi verið leitt með þessari ís-
lensku starfsemi, að við Grænhöfðaeyjar séu þýð-
ingarmiklir botnfískstofnar sem veiða má í drag-
nót og botnvörpu. Hins vegar verði frekari reynsla
að leiða í ljós hvort hér sé um að ræða afgerandi
áhrif á þróun sjávarútvegs á eyjunum. Þess er sér-
staklega getið að innlendir sjómenn hafí hlotið
þjálfun við ýmsar veiðiaðferðir sem þeir þekktu
ekki áður. Þar er bæði átt við dragnót og botn-
vörpu og nýtísku handfæraveiðar.
Þessu meginverkefni er lokið, en ákveðið er að
Þróunarsamvinnustofnun standi fyrir nýju og
smærra verkefni á Grænhöfðaeyjum, sem er trillu-
útgerð. Hefur verið smíðaður 6 lesta bátur í Hafn-
arfírði í þessu skyni og áætlað að smíða annan
stærri bát síðar. Af ýmsum ástæðum má ætla að
þessir litlu bátar eigi eftir að henta vel á Græn-
höfðaeyjum, því að eyjarskeggjar eru vanir litlum
bátum og ekki ólíklegt að vélbátar af þessari
stærð falli vel að almennu tæknistigi landsins.
Eins og fram kemur í fréttabréfí stofnunarinnar
vinnur Þróunarsamvinnustofnun að undirbúningi
sjávarútvegsverkefnis í Namibíu og hefur auk
þess með höndum nokkra starfsemi í Malawi.
Þrátt fyrir naumar fjárveitingar virðist Þróunar-
samvinnustofnun reyna að halda í horfínu.
Ólufur Ragnar Grimsson, fjár-
máiaráðherra Íslendínga, sagði
dönskum stéttarbróður sinnm,
flenning Dyremose, á blaða-
inannafundi í gær, að á íslandi
gaetf ríJdsstjómfn komió saman
fyrir liádegi og gefið siðan út lög
eftir matinn.
Þctta þótti Ólafi dáfitið fyndið,
því danska ríkisstjórnin getur ckki
gefið út fögupp á sitt einsdæmi eft-
ir matinn. Svo sagði Ólafur bfaða-
mönnum annan brandara, nefni-
fega að á íslandi væru skattar mið-
að við þjóðartekjur mun Itegri en í
Danmörku. Þess vegna þyrftu
Danir að lækka skatta þegar Evr-
ópa verður samræmd efnahags-
nauðbeygðir til að hækka skatta
vegna þrýstings erlcndis frá. Og
þctta var iíka dálítið fyndið.
Alvarlegt tilefni
Tilefni þein-a laga sem Ólaíur og
rikisstjómin gáfu út í gær cr hios
vegar mikið aivörumál. í þjóðar-
sátt númer flnnn fundu aðilar
vinnumarkaðarins upp á þvi að
hæta rauðum strikum inn á daga-
talið. Þeir voru ekkl að fjölga
sunnudögum cða lögbundnum
hetgidögum, heidur að merkja við
hvenær þcir ættu að sctjast niður
samau og reikna út vísitölur og
auoað sem venjulegt fólk botnar
ekki mikið i. Ranðu sirikio eru
sem sagt viðmiðun $em verðiag má
ekki fara upp fyrir, þvi þá hækkar
kaupið.
Rikisstjórnin er þriðji maðurinn í
hádramaþjóðarsáttarinnar. Ef að-
iluin vjiinumarkaóarins tekst ekki
að balda sig neðan við strikín á
ríkissfjórnin aó gripa inn í með að-
gerðnm tii að lækka verðiag. Þetta
gerði ríkisstjómin i gær ng þess
vegna þurffl hún að gefa útlög eft-
Galiínn á gjöf Njarðar var hins
vegar sá að hvorki atvinnurekcnd-
um né vinnuvcitcndum þótti nóg
að gert hjá rikisstjórninni. Ólafur
Ragnar segistleggja 350 miHjóniri
púkkið og það er miklu meira
heldur en raér ber skylda tfl, segir
hann, Ásmundur Stefánsson og
Þórarinn V. segja aftur á móti við
Ólaf að hann geti gert betur, þvi
samkvæmt hámákvæmum út-
reikninguin faglærðra sérfræð-
inga fcr vísitalan 0,1% fram yfir
rautt strik i september. Sú tala er
að vtsu innan skekJkjumarka, en
yfir á rauðu samt.
Hundvanur maður
Tn Ólafi veröur ekki haggað,
enda maður fasfnr fyrir og þaul-
vanur pólitiskri hundalógik, eftir
þátttöku I innanflokksóeirðum í
þrcmur stjórnmálasamtðkum.
Hann veit sem er að það er hvorki
Asroundt né Þðrami V. til góðs að
rikissjóður greiði niður verðbólg-
una i landinu. Þvert á móti myndu
slikar aðgeröir fyrr eða síðar
koma illa f bakið á þeim þvi efpeu-
ingar renna ót úr rikissjóði verða
þeir að renna i hann iika.
Ef rikið hefði orðið við óskum
láfift nokkur
hundruft miiljónum meira af
hendi til þess að iialda verðluginu
réftum meginvið strikið þýddiþað
að nokkur hnudmð miiljónum
meiri útgjöld en gert var ráö fyrir
á Qárlögum, TÍI þess að bregðast
að skera niöur opinber umsríf og
þjónustu. Það er ekki góð ráðstöf-
un, þvf minni umsvif þýða meira
atvinnuieysi og að auki væri frá-
leitt að skera niftur velferóarkerfið
: rétt fyrir kosningar. Önnur leið er
sú að hækka skatta til þm að Jjár-
magna úfgjöldin. Það er heldur
ekki gott, þvi greiddir skattar em
glatað fé og bein kjaraskerðing
fyrir þegna Ásmundar forseta.
Þriðja leiðin er að taka lán. Við
skuldum þegar of tnikið i útlönd-
um ng aukin lántaka innaniands
þýddi að Þórarinn V og félagar
þyrffu að grciða hærri vesti til að
Ijármagna byggingu stórmarkaóa
og annarra burðarsfoða atvinnu-
lifsins í iandbiu. Að anki er ekki
sniðugt að reka rikissjóð með
meiri haila en orðið er.
Ragnar og rikisstjórnin gáfu út
ágætis lög eftir hádegið f gær. Þór-
arinn V. og Ásinundur fara yfir á
rauðu 1. sepfember, en þó innan
skckkjuinarka, ríkisstjórmn hefur
gert meira góðverk en hún þurfti
og kasslnn er ekki alveg tómur. En
kannski var það það besta vlð
bráðabirgðalögin að Dyremose
afs
Garri
1 víTT OG BREITT
Natturuskemmdarverk
Hart er sótt að hvalveiðiþjóðum
eins og Islendingum og Norðmönn-
um á alþjóðavettvangi og má ekki á
milli sjá hvort sérstakir ástvinir hvala
eða ríkisstjómir landa sem aldrei gera
út á hval eru veiðimönnum andsnún-
ari.
Oþarfi er að endurtaka hvaða rök eru
höfð í frammi til að sverta hvalveiði-
þjóðir eða hvemig spilað er á strengi
tilfinninga til að neyða þá sem byggja
norðurslóð að leggja niður atvinnu-
vegi sem eru jafhgamlir og búsetan
fyrir norðan mörk hins byggilega
heims.
Það em ekki einasta hvalir sem
veiðiþjóðir mega ekki lengur nýta
fyrir ofríki iðnvelda i tempraða belt-
inu, heldur öll sjávarspendýr og loð-
dýr, villt og alin, em sett á bannlista.
Allt fer þetta ofbeldi fram í nafhi
náttúruvemdar.
Háskinn
En þeir sem harðast ganga ffam í að
banna hefðbundna atvinnuvegi á
norðurhjara og nýtingu sjávardýra
eitra láð, lög og loft af slíkum fitons-
krafti að öllu lífríkinu stendur bráður
háski af.
Þær ríkisstjómir sem banna óvið-
komandi þjóðum nýtingu sjávarspen-
dýra telja sig ekki hafa efni á að setja
lífiíkið á með þvi að gera ráðstafanir
til að draga svo úr banvænni mengun
að lífð eygi von.
Islendingar hafa ásamt öðrum þjóð-
um sem eiga auðlindalögsögu í Norð-
ur-Atlantshafi um árabil mótmælt
harðlega meðferð geislavirkra úr-
gangsefna í kjamorkustöðinni í Do-
unreay á Skotlandsströnd.
Augljósar ástæður liggja að baki
mótmælunum. Öll veiðislóð er í stór-
hættu vegna hættu á að úrgangsefhin
komist í sjó, sem þau gera íýrr eða
síðar.
Nú á að fara að taka við geislavirk-
um úrgangi frá kjamorkuverum víða
að í Skotlandsstöðinni og endur-
vinna. Fyrir það hættuspil fá Bretar
ríflega greiðslu frá þeim sem losna
við skelfinguna sem lengst frá eigin
ströndum. Þeim kemur ekkert við
þótt fiskimið íslendinga og það sem
eftir er af stofnunum í Norðursjó
verði sjálflýsandi af geislavirkni.
Þegar svo Islendingar, Færeyingar,
Norðmenn og Danir leita fulltingis
annarra Norðurlandaþjóða til að beita
sameiginlegum áhrifamætti til að
mótmæla atómstöðinni miklu á
nyrsta nesi Skotlands og fyrirhugaðri
endurvinnslu geislavirks úrgangs í
stórum stil snúa Svíar og Finnar upp á
sig og vilja ekkert af hryðjuverkum
gegn lífríkinu vita.
Ekki samstiga
Júlíus Sólnes, umhverfisráðherra, er
ómyrkur í máli þegar hann fullyrðir
að Sviar sturti sínum geislavirka úr-
gangi í Eystrasalt og því geti þeir ekki
veri að amast við þótt Bretar reisi sína
endurvinnslustöð við Atlantshafið.
Finnar afhenda Rússum úrganginn
úr sínum kjamorkuverum og hann er
grafinn í viðlendi Síberíu samkvæmt
samningi.
Þetta er ástæðan til þess að Norður-
löndin geta ekki staðið að sameigin-
legum mótmælum gegn endur-
vinnslufabrikkunni í Dounray, sem
mun m.a. taka við úrgangi-frá banda-
riskum kjamorkuverum þvi þar í
landi þykir nú orðið ekki fysilegt að
endurvinna geislavirku efnin vegna
gifurlegrar mengunarhættu.
Hins vegar sjá Ameríkanar ekkert
athugavert við að endurvinnslan fari
fram við austanvert Atlantshaf. Þar
hafa þeir aðeins áhyggjur af að hvalir
séu deyddir með skutli og braðdrep-
andi sprengju, en kemur ekkert við
þótt skepnumar svamli í geislavirk-
um sjó þann tíma sem tekur þær að
deyja út.
Ekki treystandi
Öllum sem vilja vita er ljóst að at-
ómorkuver em stórhættuleg. Áður
íyrr var talað um að nota kjamorku í
friðsamlegum tilgangi og var þá átt
við orkuframleiðslu. I ljós hefhr kom-
ið að það skiptir ekki höfuðmáli hvort
kjamorkan er notuð i friðsamlegum
tilgangi eða sem hemaðarógn. Hún er
stórhættuleg hvort sem hún springur
eða geislar. Tæknikratar marglofa að
það sé ekkert mál að gera kjamorku-
ver og endurvinnslustöðvar örugg.
Dæmin sanna að þeir vita lítið um
hvað þeir em að tala, og er þeim ekki
treystandi.
Til dæmis rak sérfræðinga i rogast-
ans þegar þeir fengu að rannsaka
kjamorkuver í fyirum kommarikjum
í Evrópu. í austurhluta Þýskalands
vom t.d. höfð snör handtök að loka
orkustöðvum sem komnar vom á síð-
asta snúning. Eitt þeirra var í ágætu
færi við Berlín, Hamborg, Kiel,
Kaupmannahöíh, Málmey, Rostock
auk ögn stijálbýlli landssvæða
Svo ömurlega er búið að klúðra
þessum málum öllum, að meira að
segja Sviar og Finnar eru ekki í fær-
um að standa með öðrum Norður-
landabúum að mótmælum gegn þvi
að austurhluta Norður-Atlantshafsins
verði þyrmt fyrir geislavirku úrhelli.
Með þetta í huga ættu menn að fara
að hugleiða hvers virði mengunar-
lausir og endumýjanlegir orkugjafar,
eins og Islendingar eiga gnægð af,
em.
OÓ