Tíminn - 29.11.1990, Blaðsíða 7

Tíminn - 29.11.1990, Blaðsíða 7
Fimmtudagur 29. nóvember 1990 Tíminn 7 „Sól var og er gengin“ Kristján J. Gunnarsson: Leirkartsvísur Skákprent 1989 Ekki þarf lengi að lesa í Leirkarls- vísum, fyrstu ljóðabók Kristjáns J. Gunnarssonar, til þess að sannfær- ast um að hér er höfundur á ferð sem hefur formgerðina og hina ólíku bragarhætti fullkomlega á valdi sínu. Þetta kemur ekki á óvart, þar sem höfundurinn hefur haft umsjón með úrvali skólaljóða (Skólaljóð. Val kvæða 1964), sem ekki nema kunnáttumanni hefði verið trúað fyrir. Hann hefur enda byrjað snemma að yrkja, elsta kvæð- ið orti hann sextán ára og eru kvæð- in í bókinni enda frá fimm sl. ára- tugum. Óneitanlega bera ljóðin þess merki að þau eru til orðin á svo löngum tíma. Yfirbragð bókarinnar er líka að mörgu leyti eins og hún hefði getað komið út um miðja öld- ina. Það er ekki endilega neinn Ijóð- ur, en kannske hefði höfundur þó átt að taka sér sæti á ljóðskáldabekk miklu fyr. Undirrituðum finnst hér sums staðar gæta nokkurra áhrifa frá Sigurði Nordal og þó enn frekar Steini Steinarr og höfundur er síður en svo að draga fjöður yfir það og hendir meira að segja dálítið gaman S VÍSUR að, sbr. kvæðið „Vísa um blóm“. En höfundinn hefur síður en svo dagað uppi í liðinni skáldakynslóð. Hann yrkir jöfnum höndum rímuð Ijóð og órímuð og „velur sér form sveigjanleika milli hefðar og frjáls- ræðis“, eins og mikið réttilega segir á bókarkápu. Þeim er hér skrifar finnst að skáldskapur Kristjáns njóti sín betur í órímuðu ljóðunum. Hann nýtur þar kunnáttusemi sinn- ar í hefðbundna forminu, um ieið og frelsið undan bragregiunum gefur honum frjálsari hendur. Þannig eru t.d. ljóð eins og „Vort daglega brauð", „Mengunarkvörn" og „Fengitími“ dulúðug og talsvert áleitin í ádeilu sinni. Hitinn í brjósti skáldsins kemst betur til skila undir formerkjum rímleysisins. Besta kvæði bókarinnar fannst mér síðasta kvæðið, „Stríðslok": ,Nú sindrar ei lengur blikið um bárúmar út við Nes né bros í augum. Sól var og er gengin. Ennþá sest Þorsteinn Hallsson á þúfu og þveng sinn bindur. Engu að fagna. Einskis að sakna. Og einu gildir hvort náð verður heim í kvöld. “ Hér er snöfurlega kveðið og góðu skáldi sæmandi. AM Maðurinn Jesús og vegur sorgar JESÚS Maðurinn sem breytti sogunni Höf.: Meryl Doney Þýð.: sr. Karl Sigurbjömsson Útgef.: Útgáfan Skálholt, 1990 TIL ÞÍ\ SEM ÁTT UM SÁRT AÐ BINDA Leiðsögn á vegi sorgarinnar Höf.: Karl Sigurbjömsson Útg.: Útgáfan Skálholt Bók um Jesúm og bók um sorg verða að teljast til eðlilegra efnis- taka hjá útgáfunni Skálholt, sem hægt og sígandi hefur verið að auka við útgáfu sína á kirkjulegu efni með vönduðum bókum. Sú bók sem fyrr er nefnd er um Jesúm og ævi hans og hvernig hann breytti gangi sögunnar. Hún er afar vönduð í öllum frágangi og er bók- staflega ein myndarlegasta kirkj- unnar bók það sem af er þessu ári. Litaskrúð er mikið og er fléttað saman góðum ljósmyndum úr ný- legri kvikmynd um Jesúm frá Naz- aret og teikningum, vatnslitamynd- um og kortum. Hver opna bókar- innar er vandlega hugsuð með það fyrir augum að grípa augu ungra sem eldri lesenda. Hægt er að opna bókina hvar sem er og hefja lestur eða grípa niður í texta, vegna þess að efni bókarinnar er skipt á opnur en ekki í venjulega bókarkafla. Kemur þetta sér vel fyrir óþreyju- fulla lesendur. Gagnlegt er einnig að sjá skemmtilegt athugunarefni og tilvísanir til lesanda út fyrir bók- ina. Er því víða að finna ábendingar um frekari lestur og samanburð við Ritninguna. Allt efnið er sett upp í sögulegt samhengi og er greinilega reynt eft- ir megni að gera það með nútíma- legu móti. Til dæmis eru ýmsar þekktar frásagnir guðspjallanna settar fram í formi blaðagreina og skýrslugerða yfirvalda. Þetta tekst vel á heildina litið. Segja verður þó að dagblaðsfréttin um mettun fimm þúsundanna og aðrar blaðagreina- frásagnir eru ekki skrifaðar með venjulegum hlutlausum frásagnar- stíl þjálfaðra blaðamanna. Allur textinn er að sjálfsögðu þrunginn þeirri boðun sem rekið hefur Skál- holtsmenn til útgáfunnar. Að mínu viti verður að fylgja þessari bók eftir með sambærilegu riti um Guð, sem skapaði heiminn og mótar mannkynssöguna alla. Einnig væri ánægjulegt að sjá á bók þriðja megininntak kristinnar guðshugmyndar, sem er heilagur andi og afl hans í kirkjunni. Annað væri að halla réttu máli í mótunar- starfi og boðunarverki kirkjunnar á þessum akri ungdómsáranna, með tilliti til trúfræðslu um þrí- einan Guð. Gildir hér sem fyrr að ekki verður allt sagt í einni prédik- un og hlýt ég því að hvetja Útgáf- una Skálholt til frekari dáða og fagna 'bókinni um Jesúm. Sorgin gleymir engum Hvað á að segja fólki sem misst hefur ástvin sinn? Hvernig eigum við að koma fram við syrgjendur og hvað er það sem þeir eru að glíma við? Þetta eru spurningar sem alltaf vakna yið andlát ástvinar eða ætt- ingja. í öllum héruðum landsins er verið að fást við sömu vandamálin, þótt ekki beri mikið á þessu efni í þjóðmálaumræðunni. Nokkuð hef- ur verið gert með stofnun samtaka um sorg og sorgarviðbrögð, sem víða halda úti reglubundnu starfi í söfnuðum landsins. Nú hefur Út- gáfan Skálholt gefið út lítið viðráð- anlegt hefti sem skrifað er til þeirra sem eiga um sárt að binda vegna andláts. Hér er um leiðsögn að ræða á vegi sorgarinnar. Er lík- legt að bókin litla eigi erindi til æðimargra sem misst hafa föru- naut úr samfélaginu nýlega og jafnvel þótt nokkuð sé um liðið. Yfirskrift bókarinnar er að sorgin gleymi engum og því sé öllum þörf á hagnýtum upplýsingum og ráð- gjöf. Hún er ekki síður gagnleg þeim sem lenda í þeirri stöðu að þurfa að hugga vin eða veita stuðn- ing í sorg. Kristján Björnsson Litaveisla í sjávarmáli Dr. Agnar Ingólfsson íslenskar fjörur Bjallan hf. 1990 Hér er um sérstæða og fallega bók að ræða, en hún er byggð á þekkingu og áralöngum rannsóknum höfundar- ins, þótt form hennar sé slíkt að það verði almenningi til fróðleiks og gleði. Dr. Agnar Ingólfsson hefur um áratuga skeið fengist við rannsóknir á lífríki fjörunnar um land allt, svo og rannsóknir á fuglum og skrifað fjölda greina um efnið í innlend og erlend rit. Þá hefur hann unnið mikið að umhverfis- og náttúruverndarmál- um. Það er sannarlega þakklátt að fá að verða Agnari samferða á ferðum hans um þennan furðuheim, þar sem svo margt dylst þeim er ekki þekkir til hans. Þótt vísindalegar útlistanir séu í hófi af ásettu ráði, þar sem þær eru aðgengilegar áhugamönnum annars staðar, er bókin afar fróðleg. íbúar fjörunnar, bæði úr jurta- og dýraríki, eru kynntir lesendum á skilmerkileg- an og skemmtilegan hátt, svo og það umhverfi sem þetta líf kýs sér. Myndir eru allar litmyndir og sérlega fagrar, en þær hefur höfundurinn tek- ið. Litríki og blæbrigði þessa ein- manalega heims eru satt að segja slík að við liggur að Iesandinn grípi and- ann á lofti hér og hvar. Bókin „ís- lenskar fjörur" hefur einnig boðskap að geyma, sem ætla má að höfundur hafi ekki síst haft að markmiði að koma áleiðis. Hann er skyldumar við umhverfi fjörunnar og áminning um að öll er þessi dýrð brothætt og getur horfið okkur að fuliu og öllu, sé henni ekki sýnd sú virðing og gát í um- gengni sem henni ber. AM JÓNAS KOMINN HEIM Bak við hafið Flugur Mál og menning 1990 Það er þakkarvert að Hrafn Jök- ulsson verður nú til þess enn á ný að koma á framfæri við ljóðaunn- endur verkum skálds, sem af ein- hverjum sökum hefur líkt og dott- ið milli þils og veggjar með þjóð- inni. Fyrir nokkrum árum má segja að hann hafi vakið Jón Thor- oddsen til lífsins með því að gefa út á ný bók hans Flugur. Nú er það annað skáld, er einnig lést ungur að árum, sem Hrafn stendur að útgáfu á, en hann er Jónas Guð- laugsson. Bókin nefnist Bak við hafið og er það nafn vel valið í Ijósi örlaga skálds þessa. Hrafn ritar formála að bókinni og er hann allítarlegur og þar er að finna margan fróðleik um Jónas. Fjallað er um uppvöxt hans, fyrstu tilraunir á skáldskaparsviði og störf að blaðamennsku, bæði í Reykjavík, á ísafirði og loks í Dan- mörku. Þá skilgreinir Hrafn stöðu skáldsins meðal íslenskra skálda, en hann hefur verið settur í flokk með nýrómantískum skálum og „hann orti best og innilegast um tilfinningar sínar og drauma“ auk þess sem hann var „... einarður málsvari íslands, sem hann „helg- aði hvern innsta hljóm“,„ eins og Hrafn kemst að orði. Ljóð sem finna má í „Bak við haf- ið“ eru lang flest úr „Dagsbrún", en það var síðasta Ijóðabók hans á íslensku. Vandi er að segja hvern- ig nútímalesandi bregst við þess- um skáldskap, sem er svo þrung- inn bölmóðum trega og ákafa, sem menn nú eiga vísast erfitt með að lifa sig inn í, en átti greið- an aðgang að svo mörgum and- lega sinnuðum mönnum á hans tíð. Þetta voru tímar þegar menn enn kunnu að gráta í ljóði, sem BAK VIÐ HAFH Úrval úr ljóðum Jónasar Guðlaugssonar senn var þó að hverfa úr tísku. Ný skáldakynslóð, sem sló allt annan streng, var í gættinni er Jónas dó árið 1916, vart þrítugur að aldri. Ótímabær dauði hans varð þó til þess að nafn hans sveipaðist ögn rómantískum ljóma, eins og verða vill um skáld sem deyja ung, en menn hafa látið sér þann ljóma nægja og lítið reynt að skyggnast eftir hvað undir honum bjó fyrr en nú. Þessi Ijóð Jónasar Guðlaugs- sonar hljóta að verða til þess að menn sakni Ijóðanna sem hann „átti eftir“ að yrkja, þ.e. ef hann hefði lifað. Þá hefði mönnum trú- lega ekki haldist uppi sú þögn um nafn hans sem orðið hefur raun á. En hún hefur nú semsé verið rof- in og Jónas Guðlaugsson er ekki Iengur aðeins nafn á skáldi sem kom og fór svo sviplega á önd- verðri öldinni. Hrafn hefur heimt Jónas heim frá Danmörku og ekki til þess að leggja hann í einhvern þjóðargrafreit, heldur til þess að lifa á ný hjá þjóð sinni. Fyrir það á Hrafn Jökulsson heiður skilinn. AM Bláþráður Lindu Út er komin hjá Máli og menn- ingu bókin Bláþráður sem hefur að geyma þrjátíu ljóð eftir Lindu Vilhjálmsdóttur. Óvenjulegar samlíkingar, sterkir litir og und- irfurðulegur húmor einkenna kvæðin í þessari bók. Ljóðin eru fjölbreytt að formi, m.a. beitir skáldkonan fornum bragarhátt- um á nýstárlegan hátt. Þá kveður við nýjan tón í ljóðum hennar um land og náttúru. Linda Vilhjálmsdóttir er fædd ár- ið 1958. Hún hefur áður birt ljóð í blöðum og tímaritum, en Blá- þráður er fyrsta ljóðabók hennar. Bókin er 43 bls., prentuð í Prent- smiðjunni Odda. Anna Guðjóns- dóttir hannaði kápu. Bókin er bæði gefin út innbundin og í kilju.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.