Tíminn - 27.03.1991, Blaðsíða 10

10 Tíminn
Miðvikudagur 27. mars 1991
MINNING

Þórunn Hansdóttir Wium
Pædd 16. október 1928
Dáin 11. mars 1991
Þá er þessu furðulega ævintýri lokið,
var það íyrsta sem mér kom í hug
þegar ég frétti andlát Þórunnar Wi-
um.
Aldrei aftur fer ég með ferjunni frá
Esbjerg yfir til Nordby, geng á land í
langri halarófu fólks, hjóla og bíla og
fer yfir veginn, upp í gegnum litlu
götuna og inn á Hovedgaden fyrir
framan pósthúsið. Ég geng ekki fram-
ar eftir steinlagðri, hlykkjóttri og
þröngri Hovedgaden og virði fyrir
mér kunnugleg, gömul hús með
verslunum og auglýsingaskiltum og
bíð þess með óþreyju að við mér blasi
lítið, rautt hús með stráþaki og gafl-
inn út í götuna. Þama er það loksins
og þarna er eldhúsglugginn sem veit
út að götunni og útihurðin og stofú-
glugginn. En oftast var farið inn í lít-
inn garð sunnan við húsið og barið á
tvískipta hurð eins og í kúrekamynd-
um eða bara gengið beint í bæinn. í
þessu nærri þrjú hundruð ára gamla
húsi var ríki Þórunnar Wium. í litlum
stofúm með loftbitum sem maður
varð að beygja sig undir, þar hófst æv-
intýrið sem allir tóku þátt í sem þang-
að komu.
Þegar við heimsóttum Þómnni Wi-
um fyrst haustið 1982 vissum við
næsta lítið um hana. Við hefðum ef til
vill átt að leggja betur við hlustir þeg-
ar fólk, sem við höfðum talað við á
Fanö og vissi að við vomm íslending-
ar, sagði undir eins: „I kender da frök-
en Wium?“ Þetta vomm við búin að
heyra æði oft áður en við hringdum í
hana og spurðum hvort við mættum
líta inn. En við lögðum ekki neina
sérstaka merkingu í þessi orð, ekki
fyrr en seinna. Við vomm líka ósköp
fáfróð um Fanö á þessum tíma og
þegar við ókum eftir Hovedgaden í
leit að nr. 44 horfðum við undrandi á
sjóinn sem flæddi upp í þvergöturnar
og hugsuðum með okkur að þetta
væri merkilegt, en kannski væri það
daglegt brauð.
Hjá Þómnni vom þá staddir tveir
ungir, danskir piltar úr sjómanna-
skólanum í Nordby. Þeir vom að gera
einhverjar ráðstafanir sem við áttuð-
um okkur heldur ekki á. En brátt vor-
um við leidd í allan sannleikann. Það
var stormur og Norðursjávarflóð í að-
sigi. Réttu ári áður hafði komið þama
mikið flóð og þá höfðu þessir sömu
piltar, alveg ókunnugir, barið upp á
hjá Þómnni og boðið fram hjálp sína.
Sjórinn hafði flætt inn í hús hennar
eins og svo margra annarra sem
þama bjuggu. Fólkið varð að flýja og
það var ekki fyrr en eftir marga mán-
uði, þegar búið var að gera húsin upp
og hreinsa þau, að flutt var í þau aftur.
Nú vom blessaðir drengirnir mínir,
eins og Þómnn kallaði þá, að hjálpa
henni og loka niðurföllum og setja
lokur fyrir aðra útihurðina ef flóðið
færðist ofar. Það varð ekki í þetta sinn
og nú hefur verið gerður vamargarð-
ur meðfram sjónum, þannig að
neðstu húsin í Nordby em ekki í jafn-
mikilli hættu og áður var. Þessir
drengir sem þama vom mættir urðu
auðvitað heimilisvinir í Hovedgaden
44 og annar hálfgerður fóstursonur.
En hver var svo Þómnn Wium og
hvemig stóð á henni á þessari litlu
eyju utan við Esbjerg? Smátt og
smátt áttuðum við okkur á því og þó
... Ævi og örlög Þómnnar Wium vom
manni sífellt undmnar- og ævintýra-
efni, en allir sem kynntust henni bár-
ust inn í það ævintýr áður en þeir
vissu af.
Þómnn Wium var fædd á Asknesi við
Mjóafjörð 16. október 1928. Hún var
dóttir hjónanna Önnu Ingigerðar
Jónsdóttur og Hans Guðmundssonar
Wium sem þá bjuggu á Asknesi og
seinna á Reykjum í sömu sveit og var
hún elst af ellefu bömum þeirra
hjóna. Mjóifjörður var alltaf hennar
staður þó að hún yrði að fara þaðan
fljótlega eftir fermingu að leita sér
lækninga. Hún var á sjúkrahúsum í
Vestmannaeyjum og Reykjavík og síð-
an var hún send til Kaupmannahafn-
ar til frekari lækninga með Drottn-
ingunni 1947. Eftir það átti hún aldr-
ei heima á íslandi nema sem gestur
mislangan tíma. Hún taldi þó jafnan
lögheimili sitt í Mjóafirði og vinur
hennar og fyrmrn kennari, Vilhjálm-
ur Hjálmarsson, gætti þess að hún
dytti ekki út af skrá. Þómnn var héma
heima síðast sumarið 1987, en var þá
flutt, líkt og 40 ámm áður, fársjúk á
sjúkrahús í Kaupmannahöfn.
Þómnn Wium hafði þann sjaldgæfa
eiginleika að líta á líf sitt og annarra
sem margslungið, ótrúlegt ævintýri
og smita aðra með þessu óvenjulega
viðhorfi. Sennilega hefur frábær frá-
sagnargáfa hennar og öll framkoma
átt sinn þátt í því. Hún var óvenjuleg
sagnamanneskja og ég var ekki hissa
þegar ég heyrði það einu sinni haft
eftir Hans Brink, presti í Sönderho á
Fanö, að í henni hefði hann uppgötv-
að hinar nýju íslendingasögur. Á
heimili hans dvaldi hún eitt sinn
nokkrar vikur eftir slys sem hún hafði
orðið fyrir.
Allt veikindastríð Þómnnar varð
henni ótæmandi bmnnur sagna af
skemmtilegu fólki, kynlegum örlög-
um og fúrðulegum atburðum sem
hentu hana þegar verst stóð á. Ótrú-
leg flugferð frá Vestmannaeyjum í
stríðinu þegar hún var flutt fárveik á
Landspítalann. Sjóferð þessarar kom-
ungu, veiku stúlku með Drottning-
unni til Kaupmannahafnar þegar hún
kynntist uppáhaldsskáldinu sínu,
Davíð Stefánssyni frá Fagraskógi, sem
gerðist vemdari hennar á leiðinni og
sá um að hún fengi að fara í land í
Færeyjum og upp frá því tók hún sér-
stöku ástfóstri við Færeyinga. Allt
urðu þetta undursamleg ævintýr. Og
áfram héldu ævintýrin endalaust.
Læknirinn hennar, prófessor Erik
Husfeldt, sem gerði á henni skurðað-
gerð kom henni í skóla hjá Hándar-
bejdets Fremme. Þar lærði hún kven-
fatasaum og setti síðan á stofn sína
eigin saumastofu í Kaupmannahöfn.
Og seinna kynni hennar af Fanö, en
þangað hafði prófessor Husfeldt sent
hana um sumartíma til þess að henni
yrði gott af hreinu sjávarloftinu. Þar
átti hún eftir að setjast að og eignast
sitt eigið hús og setja á stofn sauma-
stofu og verslun. Allt þetta og ótal-
margt fleira var í hennar huga röð af
undursamlegum tilviljunum eða æv-
intýri sem hún og allir vinir hennar
og ættingjar tóku þátt í og áttu með
henni. 1
Hovedgaden 44 varð fljótlega okkar
fasti viðkomustaður á Fanö. í fyrstu
urðum við dálítið undrandi þegar fólk
var stanslaust að koma, flestir án þess
að berja að dyrum. Þarna streymdi
fólk látlaust inn, ungir og gamlir,
flestir í smáerindum eða bara til þess
að spjalla og fá sér kaffitár og kannski
pönnuköku. Þórunn var oftast í
miðju kafi að steikja pönnukökur
þegar við komum og þá jafnframt að
svara í símann eða sinna gesti. En
fljótlega hættum við að furða okkur á
nokkru sem gerðist í þessu húsi. Við
höfðum heyrt eftir einum dönskum
vini hennar að Hovedgaden 44 væri
eins og járnbrautarstöðin í Frederic-
ia, þar væri látlaus traffík og þar
kæmu allir við til þess að skipta um
lest. Gestimir voru líka eins ólíkir og
hugsast gat. Danskir eða færeyskir
rithöfundar, íslenskir listamenn, sjó-
menn frá íslandi eða Færeyjum, hús-
mæður og börn frá Fanö eða Kaup-
mannahöfn, heimilisfeður og gamal-
menni og svo endalaus runa af Islend-
ingum.
Einhvern tíma þegar við vorum að
ræða þetta við Þórunni svaraði hún á
þessa leið: „Ég þekki íslendinga um
leið og ég sé þá. Ég er kannski að
sauma héma við gluggann og verður
litið út. Þá sé ég fólk koma eftir göt-
unni og veit um leið að þetta em ís-
lendingar. Þið getið reitt ykkur á að
þá hleyp ég út og spyr hvort ekki séu
íslendingar á ferð og þá sé ég meira að
segja á svipnum að þetta eru ættingj-
ar einhverra sem ég þekki á íslandi en
hef ekki lengi séð. Auðvitað býð ég
þeim í bæinn. Finnst ykkur ég ekki
vera heppin að hitta þetta fólk?“ Þetta
óvenjulega viðhorf til lífsins afvopn-
aði okkur gjörsamlega og árið sem
við dvöldum á Fanö fór fyrir okkur
eins og öllum öðmm vinum Þómnn-
ar Wium að áður en varði var hún
orðin ein af fjölskyldunni og vinir
okkar og fjölskylda sem heimsótti
okkur varð líka að heimsækja hana og
hún fylgdist með því alla tíð síðan af
sama áhuganum hvað okkar fólki
leið.
Við sögðum stundum við Þómnni að
hún væri einn besti sendiherra sem
ísland ætti í Danmörku. Þessu tók
hún með gamansemi. En sannast
sagna var hún verðugur sendiherra.
Þó að hún hefði neyðst til þess aö
flytja frá íslandi sem unglingur
gíeymdi hún aldrei landinu sínu eða
tungunni einn einasta dag. Hún var
óþreytandi að fræða Dani og annarra
þjóða fólk um ísland og mörgum leið-
beindi hún sem ákvað að heimsækja
landið. Hún kenndi skólabömum á
Fanö, bæði í Sönderho og í Nordby,
eftir að hún hætti að reka saumastof-
una, og þau börn vom leidd í allan
sannleikann um þetta dásemdarland
sem danskar skólabækur segja ekki
mikið um. Samt veit ég að Dönum
fannst þeir eiga talsvert mikið í
henni. Hún vissi deili á flestum á
Fanö og þekkti ættir þar betur en
margur innfæddur. Hún var sérfræð-
ingur í þjóðbúningum á Fanö og
Vestur-Jótlandi og oft leitað til henn-
ar í þeim efnum. Hún var afskaplega
vel að sér í öllu sem gerðist í Dan-
mörku, hvort heldur var á lista-,
stjórnmála- eða menningarsviði. Hún
fylgdist einnig vel með öllu sem var
að gerast hér heima. Hún átti gott
safn danskra, þýskra og íslenskra
bóka og fékk iðulega send íslensk
blöð og þætti úr íslenska útvarpinu á
snældum og seinna myndbönd með
sjónvarpsþáttum.
Á vissan hátt var Þómnn Wium orð-
in þjóðsagnapersóna í lifanda lífi og
ég veit að hún verður það áfram á
Fanö. Hver á nú að sauma brúðar-
kjóla? Hver getur saumað þjóðbún-
inga? Hver er kominn á fætur fyrir
allar aldir á Fanödaginn eða Sönder-
hodaginn til þess að klæða konur,
ungar og gamlar, í þjóðbúninga?
Hver kann að binda höfuðbúnaðinn
rétt? Hver bakar hlaða af pönnukök-
um, aðstoðar við stórafmæli, tekur
þátt í sorgum og ástvinamissi? Hver
getur aðstoðað ungmenni sem þurfa
að komast í skóla í Kaupmannahöfn?
Hver getur veitt einhverjum vesal-
ingi, sem allir em orðnir dauðþreytt-
ir á, húsaskjól? Hver tekur smáböm,
hunda eða ketti í fóstur þegar foreldr-
ar eða eigendur þurfa að bregða sér
þæjarleið? Og hver skammar yfirvöld-
in þegar á einhvem er gengið? Allt
þetta átti Þómnn til og ótalmargt
fleira. Því var nýkominn íslendingur
óðara spurður: „De kender sikkert
fröken Wium?"
En þrátt fyrir þetta allt var Þómnn
Wium mestalla ævina að berjast við
illvígan sjúkdóm sem Iét hana aldrei
alveg í friði og var óvenju miskunnar-
laus síðustu árin. Hún lagði þó aldrei
árar í bát. Ég heimsótti hana fyrir
mánuði. Þá var allt snævi þakið í Dan-
mörku og ís á leiðinni milli Esbjerg
og Fanö. Hún lá heima og stórt
sjúkrarúm hafði verið flutt í litlu stof-
una hennar við ganginn þar sem
gengið var inn í húsið. Guðmundur
bróðir hennar, sjómaður og bóndi í
Þingeyjarsýslu, var þá hjá henni. Hún
hafði hjá sér handhægan síma, út-
varp, sjónvarp og neyðarbjöllu. En
samt var þetta líkt og í gamla daga.
Fólk gekk inn án þess að berja, sjó-
maður kom með nýveidda ýsu og
skellti á eldhúsborðið, kona kom með
flíkur sem hún hafði verið að prjóna á
eitthvert hinna óteljandi smábama
sem Þórunn elskaði, drengur kom
með blómvönd frá konu sem hún
hafði saumað á brúðarkjól fyrir ótal
árum, síminn hringdi og alltaf var
hugur Þórunnar vakinn og sofinn yf-
ir velferð einhvers sem þurfti að
sinna. Hjúkrunarkonurnar, sem
komu kvelds og morgna að sinna
henni, voru auðvitað komnar inn í
ævintýrið. En Helena, besta vinkona
hennar á Fanö, sem hefur stutt hana
með ráðum og dáð síðustu árin, hafði
þurft að skreppa úr bænum og ein-
kennilegt var að koma í Hovedgaden
44 án þess að heyra hressandi mál-
róm hennar og hlátra óma um húsið.
Nú er vika liðin síðan Þórunn Wium
andaðist og í fyrstu fannst mér að æv-
intýrinu væri lokið, þessu ævintýri að
kynnast henni og öllu sem því fylgdi.
En á þessum vikutíma hefi ég fundið
það betur og betur að því fer fjarri og
því lýkur eflaust ekki á næstunni,
sagnir af henni munu ganga frá kyn-
slóð til kynslóðar á Fanö og hér
heima. Hvar og hvenær sem er get-
um við átt von á því ef Fanö, Mjóa-
fjörð eða ísland ber á góma að heyra
þessa spurningu, blandna forvitni og
eftirvæntingu: Þekktirðu kannski
Þórunni Wium? Kendte du máske
fröken Wium? Haben Sie Fraulein
Wium gekannt? Kendir tú fröken Wi-
um?
Var ekki einhvern tíma sagt að aldr-
ei fyrntist minning þess sem gæti sér
góðan orðstír?
Systkinum Þórunnar Wium og
þeirra fólki sendi ég innilegar samúð-
arkveðjur. Ég veit að henni var það
ómetanlegt hversu vel þau hafa
reynst henni alla tíð og þá einkanlega
síðustu árin og ekki hvað síst Jóna
systir hennar sem var hjá henni
meira og minna þar til yfir lauk. Við
hin, sem vorum svo lánsöm að kynn-
ast henni og verða þátttakendur í æv-
intýri Iífs hennar, hljótum að minnast
hennar með gleði og undrun og ekki
kæmi mér á óvart þótt farnar yrðu
eins konar pílagrímsferðir til Fanö
eða Mjóafjarðar.
Steinunn Bjarman

Útför
Ólafs Þorsteinssonar
Sólheimum 27, Reykjavík
erfram frá Bústaðakirkju þriðjudaginn 2. apríl kl. 15.00.
Þeim sem vilja minnast hans er bent á M.S. félagið.
Guðbjörg Einarsdóttir
Þorsteinn Ólafsson Þóranna Pálsdóttir
Einar Ólafsson Guðbjörg Sveinsdóttir
Kvöld-, nætur- og holgidagavarsla apóteka I
Reykjavík 22.-28. mars er I Laugavegsapóteki
og Holtsapóteki. Það apótek sem fyrr er nefnt
annast e'itt vörsluna frá kl. 22.00 að kvöldi til kl.
9.00 að morgni virka daga en kl. 22.00 á
sunnudögum. Upplýslngar um læknis- og lyfja-
þjónustu eru gefnar i síma18888.
NeyðarvaktTannlæknafélags fslands
er starfrækt um helgar og á slórhátiðum. Slm-
svari 681041.
Hafnarflörður Hafnarfjarðar apótek og Norð-
urbæjar apótek eru opin á virkum dögum frá
kl. 9.00-18.30 og til skiptis annan hvem laug-
ardag kl. 10.00-13.00 og sunnudag kl. 10.00-
12.00. Upplýsingar i simsvara nr. 51600.
Akureyri: Akureyrar apótek og Stjörnu apótek
eru opin virka daga á opnunartíma búða. Apó-
tekin skiptast á sina vikuna hvort að sinna
kvöld-, nætur- og helgidagavörslu. Á kvöldin er
opið I þvf apóteki sem sér um þessa vörslu, til
kl. 19.00. A helgidögum er opið frá kl. 11.00-
12.00 og 20.00-21.00. Á öðrum timum er lyfja-
fræðingur á bakvakt. Upplýsingar eru gefnar I
slma 22445.
Apótek Keflavikur Opið virka daga frá k. 9.00-
19.00. Laugardaga, helgidaga og almenna frí-
daga kl. 10.00-12.00.
Apótek Vestmannaeyja: Opið virka daga frá kl.
8.00-18.00. Lokaö i hádeginu milli kl. 12.30-
14.00.
Selfoss: Selfoss apótek er opið til kl. 18.30.
Opið er á laugardögum og sunnudögum kl.
10.00-12.00.
Akranes: Apótek bæjarins er opiö virka daga til
kl. 18.30. Opið er á laugardögum kl. 10.00-
13.00 og sunnudögum kl. 13.00-14.00.
Garðabær Apótekið er opið rúmhelga daga kl.
9.00-18.30, en laugardaga kl. 11.00-14.00.
Læknavakt fyrir Reykjavík, Seltjamames og
Kópavog er I Heilsuvemdarstöð Reykjavikur alla
virka daga frá kl. 17.00 til 08.00 og á laugardög-
um og helgidögum allan sólarhringinn.
A Seltjamamesi er læknavakt á kvöldin ki.
20.00-21.00 oglaugard. kl. 10.00-11.00. Lokaðá
sunnudögum.
Vitjanabeiönir, simaráöleggingar og tlmapant-
anir I síma 21230. Borgarsprtalinn vakt frá kl. 08-
17 alla virka daga fyrir fólk sem ekki-
hefur heimilislækni eða nær ekki til hans (slmi
696600) en slysa- og sjúkravakt (Slysadeild)
sinnir slösuðum og skyndiveikum allan sólar-
hringinn (simi 81200). Nánari upplýsingar um
lyfjabúðir og læknaþjónustu emgefnar I slm-
svara 18888.
Ónæmisaðgerðlr fyrir fullorðna gegn mænusótt
fara fram á Heilsuvemdarstöð Reykjavikur á
þriðjudögum kl. 16.00-17.00. Fólk hafi með sér
ónæmisskirteini.
Sefljamames: Opið er hjá Tannlæknastofunni
Eiðistorgi 15 virka daga Id. 08.00-17.00 og
20.00- 21.00, laugardaga kl. 10.00-11.00. Sfmi
612070.
Garðabæn Heilsugæslustöðin Garðaflöt 16-18
er opin 8.00-17.00, sími 656066. Læknavakt er I
sima 51100.
Hafnarflönðun Heilsugæsla Hafnarfjarðar,
Strandgötu 8-10 er opin virka daga kl. 8.00-
17.00, simi 53722. Læknavakt simi 51100.
Kópavogun Heilsugæslan er opin 8.00-18.00
virka daga. Simi 40400.
Keflavík: Neyðarþjónusta er allan sólarhringinn á
Heilsugæslustöð Suðumesja. Simi: 14000.
Sálræn vandamál: Sálfræðistöðin: Ráðgjöf i sál-
fræðilegum efnum. Simi 687075.
Landspitalinn: Alla dagakl. 15 til 16 og kl. 19 til
kl. 20.00. Kvennadeildin: kl. 19.30-20.00.
Sængurkvennadeild: Alla daga vikunnar kl. 15-
16. Heimsóknartími fyrir feður kl. 19.30-20.30.
Bamaspítali Hringsins: Kl. 13-19 alla daga.
Öldrunariækningadeild Landspitalans Hátúni
10B: Kl. 14-20 og eftir samkomulagi. - Landa-
kotsspítall: Alla virka kl. 15 til kl. 16 og kl. 18.30
til 19.00. Barnadeild 16-17. Heimsóknartimi
annarra en foreldra kl. 16-17 daglega. - Borg-
arspltalinn I Fossvogi: Mánudaga til föstudaga
kl. 18.30 til 19.30 og eftirsamkomulagi. Álaug-
ardögum og sunnudögum kl. 15-18.
Hafnarfaúðir Alla daga kl. 14 til kl. 17. - Hvíta-
bandið, hjúkrunardeild: Heimsóknartlmi frjáls
alla daga. Grensásdeild: Mánudaga ti föstu-
daga ki. 16-19.30. - Laugardaga og sunnu-
daga kl. 14- 19.30. - Hellsuvemdarstööin: Kl.
14 til kl. 19. - Fæöingarheimili Reykjavikur: Alla
daga kl. 15.30 til kl. 16.30 - Kleppsspítali: Alla
daga kl. 15.30 til kl. 16ogkl. 18.30 tilkl. 19.30.
- Flókadeild: Alla daga kl. 15.30 til kl. 17. Kópa-
vogshæiið: Eftir umtali og kl. 15 til kl. 17 á
helgidögum. - Vifllsstaðaspitali: Heimsóknar-
tlmi daglega kl. 15-16 og kl. 19.30-20. - St
Jósepsspitall Hafnarfiröl: Alla daga kl. 15-16
og 19-19.30.
Sunnuhlíð hjúkrunarheimili I Kópavogi: Heim-
sóknartími kl. 14-20 og eftir samkomulagi.
Sjúkrahús Keflavikuriæknishéraðs og heilsu-
gæslustöðvar: Vaktþjónusta allan sólarhring-
inn. Simi 14000. Keflavik-sjúkrahúsið: Heim-
sóknartími virka daga kl. 18.30-19.30. Um
helgarogá hátiðum: Kl. 15.00-16.00 og 19.00-
19.30. Akureyri- sjúkrahúsið: Heimsóknartimi
alla daga kl. 15.30-16.00 og 19.00-20.00. Á
barnadeild og hjúkrunardeild aldraðra Sel 1:
Kl. 14.00-19.00. Slysavarðsstofusími frá kl.
22.00- 8.00, slmi 22209. Sjúkrahús Akraness:
Heimsóknartfmi Sjúkrahúss Akraness er alla
daga Kl. 15.30- 16.00 og kl. 19.00-19.30.
Reykjavik: Sdtjamames: Lögreglan simi
611166, slökkvilið og sjúkrabifreið sími 11100.
Kópavogun Lögreglan simi 41200, slökkvilið
og sjúkrabifreið slmi 11100.
Hafharflöröur Lögreglan sími 51166, slökkvilið
og sjúkrabifreið simi 51100.
Keflavik: Lögreglan simi 15500, slökkvllið og
sjúkrabíll simi 12222, sjúkrahús 14000, 11401
og 11138.
Vestmanneyjar Lögreglan, sími 11666,
slökkvilið slmi 12222 og sjúkrahúsið sími
11955.
Akureyri: Lögreglan simar 23222, 23223 og
23224, slökkvilið og sjúkrabifreið simi 22222.
Isaflöröir Lögreglan sími 4222, slökkvilið siml
3300, bmnasími og sjúkrabifreið simi 3333.