Tíminn - 11.04.1991, Side 8

8 Tíminn
Fimmtudagur 11. apríl 1991
Þó að reiðilegar mótmæiagöngur fari fram í löndum Mið-Austurlanda, segir Bernard Lewis, fyrrverandi prófessor í rannsóknum á
Austurlöndum nær við Princetonháskóla, að bæði fsraelar og Arabar geri sér grein fyrir að það sé takmörkunum háð hverju þeir fái
áorkað með offorsi.
friöi, verða Palestínumenn sjálfir að
finna þá fulltrúa sína sem viður-
kenna þetta markmið og leggja sig
fram um að ná því.
• Allir þátttakendur í samnin-
gaumræðum myndu, a.m.k. meðan
á samningaviðræðum stendur, stilla
sig um að sýna öðrum þátttakendum
ofbeldi.
Óstaðfest landamæri
• Landamæri milli fsraels og nýja
grannríkisins eru ekki til og er enn
eftir að semja um þau. Landamæri
verndarríkisins Palestínu voru
mörkuð með alþjóðlegum samning-
um. Landamerkin milli Cis-jór-
dönsku Palestínu og TVans-jór-
dönsku Palestínu, endumefnt TVans-
Jórdanía og síðar Jórdanía, voru
dregin skv. ákvörðun breskra stjórn-
valda með samþykki Þjóðabanda-
lagsins. Rhodos- vopnahléssamning-
arnir í febrúar-júlí 1949 höfðu
nokkrar breytingar í för með sér.
Landamærin við Líbanon voru stað-
fest sem alþjóðleg mörk, en þau við
Sýrland og Egyptaland voru form-
lega afmáð og endurskilgreind sem
„vopnahlés-markalínur". Landa-
mærin við Egyptaland voru í raun
aftur sett á með friðarsamningunum
í Camp David. Engin önnur hafa enn
verið viðurkennd.
Öfugt við landamærin við Sýrland,
Nú þarf að grípa tækifærið
og leysa ágreining ísraela
og Palestínumanna
— er álit bandarísks prófessors
Fyrir skemmstu ritaði Bernard Lewis, prófessor emeritus í rann-
sóknum á Austurlöndum nær við Princetonháskóla, grein t The
Sunday Times þar sem hann hvetur til að tækifærið sé gripið nú
og ísraelar og Palestínumenn fengnir að samningaborði til að
setja niður deilur sínar. Glatist tækifærið nú vegna þvermóðsku
harðlínumanna í báðum herbúðum verði ekki séð fram á annað en
áframhaldandi blóðsúthellingar og eymd og volæði komandi kyn-
slóða Palestínumanna.
Forystumenn Palestínumanna hafa
í meira en hálfa öld og af undarlegu
samræmi, valið að íylgja röngum aö-
ila að málum. í síðari heimsstyrjöld
tóku þeir sér stöðu við hlið Möndul-
veldanna, í kalda stríðinu voru þeir
hliðhollir Sovétmönnum og í Persa-
flóadeilunni fylgdu þeir Saddam
Hussein að málum. Afleiðingin af því
er sú að mikið af þeirri samúð, sem
þeir höföu áunnið sér á umliðnum
árum, hefúr glatast. Þetta hefur þá
hættu í för með sér fyrir Palestínu-
menn að þegar sá tími rennur upp að
umræður hefjist um framtíð heims-
hlutans hlusti enginn á rödd þeirra.
Arabaþjóðirnar, sem áttu liðsmenn
í fjölþjóðahernum, hafa þegar lýst
því yfir að þær muni taka til umfjöll-
unar málstað Palestínumanna, þó að
þær kunni að vera lítt hrifnar af nú-
verandi forystu þeirra. Þessar þjóðir
eiga nú vísa meiri athygli í Washing-
ton en áður var, eins og nýlegar yfir-
lýsingar þeirra hafa sýnt. Þær leyfa
sér nú meira frjálsræði í því að segja
hug sinn eins og hann raunverulega
er.
Engir, nema Jórdanir,
veittu Palestínumönn-
um viðtöku
Afrekaskrá þeirra á liönum árum
getur ekki verið mjög uppörvandi
fyrir vonir Palestínumanna. Þegar
Þjóðverjar og Pólverjar í Austur-
Evrópu og hindúar og múslimar í
Indlandi flúðu milljónum saman eða
voru reknir frá heimilum sínum þeg-
ar landamæri voru flutt tii af mikilli
grimmd á árunum eftir síðari heims-
styrjöld, var þeim öllum með tíman-
um komið fyrir sem borgurum í nýj-
um heimkynnum. Hvergi fengu Pal-
estínumenn slíkar fagnaðarviðtökur
né aðstoð. Það var aðeins Jórdanía
sem tók á móti þeim sem ríkisborg-
urum og jafningjum.
Það leysir ekki Palestínuvandamál-
ið að klína óorði á PLO, og nú ógna
rómsterkar raddir Arabaþjóða áhrif-
um ísraelsmanna í Washington. Ein
þessara radda kann aftur að eiga eftir
að verða rödd Husseins Jórdaníu-
konungs.
Það hljóta að vera fá lönd, ef þau yf-
irleitt fýrirfinnast, sem búa við svo
fátæklegar eigur og eins harkalegar
þvinganir.
En þrátt fyrir þessa erfiðleika hefur
konungsveldi Jórdaníu lifað af, um-
kringt hættulegum óvinum og enn
hættulegri vinum. Jórdanía er eins
og vin þar sem viðgengst tiltölulegt
velsæmi og umburðarlyndi í óróleg-
um Arabaheimi og hefur leikið það
sem á heildina litið hefur verið upp-
byggilegt hlutverk í stjórnmálum í
þessum heimshluta.
Samningaviðræður
„án skilyrða“ blekking
Öðru hverju hafa talsmenn ísraels
eða Palestínumanna lýst því yfir að
þeir væru fúsir til að taka upp samn-
ingaviðræður „án skilyrða". Þegar
betur er að gáð hafa allar þessar yfir-
lýsingar reynst vera ekkert meira en
æfingar í auglýsingamennsku — til-
raunir til að dylja þá staðreynd að
báðir aðilar setja reyndar skilyrði,
sem til þessa hafa verið svo ósveigj-
anleg að þau hafa útilokað samninga
af nokkru tagi.
Þessi skilyrði — stundum sögð
hreint út, stundum ekki — má orða
á eftirfarandi hátt: Af ísraela hálfu er
lágmarksskilyrði að þeir hafi rétt til
að hafna valinu á fulltrúum Palest-
ínumanna. Sumir ganga jafnvel
lengra og setja það skilyrði að ísrael-
ar séu ófáanlegir til að afsala sér
nokkru því landsvæði sem þeir nú
ráða yfir. Af hálfu Palestínumanna
hefur til þessa verið lágmarksskilyrði
að þeir gangi ekki til neinna samn-
ingaviðræðna nema því aðeins að
niðurstaðan — ríki Palestínumanna
— sé ákveðin fyrirfram. Sumir
þeirra setja enn frekari skilyrði: að
lokaniðurstaðan verði að fela í sér
upprætingu ísraels.
Það er augljóst að ekkert verður
ágengt, þó aðeins sé fallist á lág-
marksútgáfur þessara skilyrða. í
samningum til að binda endi á
ágreining velur ekki annar aðilinn
fulltrúa mótaðilans. Á sama hátt eru
samningar með fyrirframákveðinni
niðurstöðu aðeins gerðir að undan-
genginni skilyrðislausri uppgjöf, og
hvorugur aðilinn er reiðubúinn til
slíks. Til að samningaumræður geti
farið fram verða að liggja fyrir skil-
yrði sem báðir aðilar hafa fallist á og
viðurkennt sem forsendur. Þær
myndu mynda rammann og ráða
frumumræðunum. Aðalatriðin gætu
orðið:
• Samþykkt allra Arabagrannríkja
og viðurkenning á ísrael. Án þessa
skilyrðis geta engar samningavið-
ræður hafist, þar sem ekkert ríki er
fáanlegt til að semja um eigin til-
veru.
• Innlimun þeirra svæða í fyrrum
vemdarríkinu Palestínu sem ekki
em byggð ísraelum í Arabaríki. Nafn
og stjórnskipulag þessa ríkis, og
tengsl þess, ef nokkur, við grannríkin
tvö, yrði síðan ákvarðað í samræmi
við óskir íbúanna og með samkomu-
lagi við þessa nágranna. Hvorki við-
urkenning né höfnun á Palestínuríki
ætti að vera hluti af skilyrðunum.
• Það er ekki ísraela, eða nokkurra
utanaðkomandi aðila, að velja eða
beita neinu neitunarvaldi gagnvart
fulltrúum Palestínumanna. Augljós-
lega verða þau Arabaríki, sem láta sig
málið skipta, að taka þátt í samn-
ingaviðræðunum, þar sem án þátt-
töku þeirra getur ekki orðið um
starfhæft samkomulag að ræða. Pal-
estínumenn sjálfir, og þá einkum
þeir á hernumdu svæðunum, eiga að
skilgreina eigin markmið og velja
viðeigandi fulltrúa. E.t.v. væm þeir
best valdir í frjálsum kosningum,
sem ef nauðsyn þykir bera til lytu
umsjón eftirlitsmanna frá löndum
þar sem frjálsar kosningar em venja.
Ef markmið Palestínumanna — eða
þeirra fyrirliða sem þeir velja til að
vera fulltrúar sínir — er eyðilegging
ísraels með vopnaðri baráttu, er aug-
Ijóst að engar samningaviðræður
geta farið fram og báðir aðilar undir-
búa sig eftir bestu getu fyrir þau átök
sem hljóta að verða.
Ef markmiðið er að lifa saman í
Líbanon og Egyptaland vom mörk-
in, sem stuðst var við frá 1949 til
1967 milli ísraels og svæðanna á
vesturbakkanum og Gaza undir yfir-
ráðum Jórdaníumanna og Egypta,
einungis vopnahléslínur, þar sem
engin landamæri höfðu verið til áð-
ur. Allmargar línur höfðu verið
dregnar á kortinu en engin þeirra
hafði neitt lagalegt gildi sem landa-
mæri. 1947 gerði nefnd á vegum
Sameinuðu þjóðanna skiptingar-
áætlun sem allsherjarþingið sam-
þykkti. Hins vegar var henni ein-
róma hafnað af Palestínuaröbum og
Arabaríkjunum, sem leituðu úr-
skurðar með stríði. Því stríði lauk
með vopnahléslínu, sem hélt velli til
1967.
Það ár var í annað sinn gripið til
stríðs af hálfu Jórdaníu og fæddi það
af sér nýja vopnahléslínu, sem hefur
verið við lýði til dagsins í dag. Hún
endurreisti fyrmm landamerki
breskra stjórnvalda milli Cis-Jórdan-
íu og Trans-Jórdaníusvæða. Nauð-
synlegt skilyrði fyrir samningavið-
ræðum er viðurkenning, af beggja
hálfu, á að engin þessara lína var
landamæri og enn er eftir að semja
um landamæri. Markalínan og sam-
þykkt um landamæri ætti að vera að-
alumfjöllunarefni samningaum-
ræðna.
• Samningaumræður um landa-
mæri milli nágrannaþjóða, sem em
orðnar mjög pólitískt meðvitaðar og
em rétt að snúa frá löngum og bitr-
um átökum, verður tafsamt og erfitt
verk. Fyrsta atriðið á viðfangsefna-
listanum verður þess vegna að vera
skjótt samkomulag um og beiting
bráðabirgðafyrirkomulags, helst um
einhvers konar sjálfstjóm á her-
numdu svæðunum,-sem verði við
lýði þar til lokasamkomulagi er náð