Tíminn - 06.07.1991, Blaðsíða 7

Laugardagur 6. júlí 1991
Tíminn 7
vilji sýna þjóðemi sitt með því að
ráða sínum málum sjálfar, vera
pólitískt og efnahagslega sjálf-
stæðar og þurfa ekki að lúta er-
lendu miðstjómarvaldi. Og úr því
að þjóðemisdeilumar spretta auk
þess upp í Júgóslavíu, sem hefur
yfir sér þá viðurkenndu forsmán
um allan heim að vera Balkanriki,
þá er ekki líklegt að heimurinn
finni málsbætur eða neinar skýr-
ingar á þeirri ólgu, sem þama á
sér stað, aðra en þá, að alltaf séu
Balkanþjóðimar sjálfúm sér líkar,
sundurþykkar, herskáar og fáist
ekki til að lúta vitlegri stjóm.
Virkt stjómmálaafl
Ekki er það að vísu á færi íslensks
blaðamanns að segja til um það,
hvað fyrir ráðamönnum Slóveníu
vakir í einu og öllu að ganga svo
hart fram í sjálfstæðisbaráttu
sinni að segja sig úr lögum við
suður- slavneska miðríkið með
hemaðarlegri mótspymu. Það má
svo sem vel vera að Slóvenar séu
að losa sig úr núverandi banda-
ríkjaviðjum til þess eins að fa
stökkpall upp í dýrð Evrópu-
bandalagsins þegar sá rétti tími er
kominn. En getgátur um slíkt em
óþarfar. Engum lýðræðissinnuð-
um manni getur dulist að Slóven-
ar eiga sinn sjálfsákvörðunarrétt.
Hins vegar ætti flestum að geta
orðið ljóst að sjálfstæðishreyfing
Slóvena (og raunar Króata einnig)
er vitni um að þjóðemiskennd er
pólitískt afl meðal þessara þjóða.
Þá ættu menn líka að geta gert sér
grein fyrir því, að þjóðemiskennd
kann að vera stjómmálaafl víðar
en í suður-slavneska ríkjasam-
bandinu. Enda er enginn vafi á því
að svo er. Sú tilfmning, sem oftast
er kölluð þjóðemishyggja og iðu-
lega uppnefnd þjóðremba þegar
henta þykir að koma óorði á þjóð-
ræknina, hún er eitthvert hið
virkasta stjómmálaafl í Mið- og
Austur-Evrópu og síður en svo
nýtilkomið eins og ætla mætti
þegar vestrænir Evrópuríkissinn-
ar — og ekki bara Willy Brandt
einn — em að gera grein fyrir
framtíð álfunnar og sjá risaveldi
Evrópubandalagsins fyrir sér sem
skjólið og vömina í tilvem smá-
þjóðanna, ef ekki frá Bjargtöngum
til Vladivostok þá a.m.k. frá Atl-
antshafi til Úralgalla.
Hin algera lausn
Sigmundur Guðbjamason há-
skólarektor sagði að Evrópu-
bandalagið væri upphaf að mið-
stýringarbákni sem ekki gæfi Sov-
étríkjunum neitt eftir. Ef svo er,
sem engin ástæða er til að efa, þá
mætti kannske segja um hið nýja
risaveldi að eitt ætti það sameigin-
legt með þúsundáraríkinu að vera
hin algera lausn minnihluta-
vandamálanna og hvers kyns
þjóðrembu nema hinnar einu og
sönnu sem á að vera úber alles eða
hvemig það verður sagt þegar að-
eins verður þörf fyrir eina tungu
og eina þjóð í einni álfu, þar sem
hvorki em lönd né landamæri.
Willy Brandt ásamt þýska sendiherranum hér á landl, dr. Gottfried Pagemstert
Lýðræðið í Þýskalandi
Þessi stutta viðkynning við Willy
Brandt sem fyrirlesara við Há-
skóla íslands vekur vissulega at-
hygli á manninum sjálfum og
minnir á þau heillavænlegu áhrif
sem hann hefur haft í þýskum
stjómmálum eftir heimsstyrjöld-
ina. En mikill misskilningur væri
að eigna honum einum þá já-
kvæðu lýðræðisþróun sem orðið
hefúr í heimalandi hans. Þar hafa
fleiri komið við sögu.
Þýskaland hefúr á rúmum fjöru-
tíu ámm risið sem eitt af fremstu
lýðræðislöndum heims og þvegið
af sér það orð sem lá á Þjóðverjum
í hundrað ár að vera yfirgangsþjóð
og orsakavaldur stórstyrjalda.
Þessi framvinda þýskrar sögu er
eitt hið eftirminnilegasta sem
gerst hefur á ámnum eftir síðari
heimsstyrjöld. Þessi lýðræðislegi
árangur verður þeim mun sýni-
legri sem hann er borinn saman
við ástandið í Weimarlýðveldinu,
sem var gróðrarstía pólitískra öfga
í fáránlegu smáflokkakraðaki og
eftir því duglausum ríkisstjóm-
um. Sú flokkaskipting, sem mót-
ast hefur í Þýskalandi, er eðlileg
og laus við þær andstæður sem
heiftugar kreddur ólíkra stjóm-
málaflokka leiða af sér. Eins og áð-
ur sagði réð Willy Brandt miklu
um það að sósíaldemókrataflokk-
urinn færðist inn á miðju í innan-
landsmálum, gaf m.a. upp á bát-
inn þjóðnýtingarkenninguna og
hatur sósíalista á kirkju og kristni
og dró úr áherslu sinni á stétta-
baráttu sem gmndvöll flokks-
stefnunnar.
„Þjóðemisuppsveifla“ og
loftárás á evrópska borg
En það kemur líka í ljós að Willy
Brandt leggur sig fram um að
kveða niður þjóðemishyggju og
útfærir þá baráttu sína svo afdrátt-
arlaust, að hann virðist ekki gera
neinn greinarmun á þjóðræknis-
kennd smáþjóða og þeirri út-
blásnu þjóðrembu sem þýski nas-
isminn var. Þótt hann segði það
ekki í fyrirlestri sínum, hefur það
eigi að síður komið fram í viðtöl-
um við íslenska íjölmiðla, m.a. við
Morgunblaðið á þriðjudaginn, þar
sem hann ræðir örstutt um þjóð-
emisvakninguna í Sovétríkjunum
að gefnu tilefni spyrjanda. Blaða-
maður Morgunblaðsins kallar
sjálfstæðishreyfingu sovétþjóða
„þjóðemisuppsveiflu" sem verður
augljóslega til þess að Brandt gef-
ur mjög ákveðið í skyn að „þjóð-
emisuppsveiflan" á meginlandi
Evrópu sé „tímabundið fyrirbæri“,
eins og spyrjandi Moggans tók til
orða í leiðandi og veiðandi spum-
ingu sinni.
En nokkuð er það kaldhæðnis-
Timamynd Pétur
legt að samtímis því sem hinn
virti stjómmálamaður Willy
Brandt, sem auk margra annarra
kosta er frjálslyndur og víðsýnn í
skoðunum, er að lýsa fyrir áheyr-
endum á íslandi bjartri framtíð
friðar og einingar á meginlandi
Evrópu, þá skuli á samri stundu
háð borgarastyrjöld í einu ríkja-
bandalagi þessa sama meginlands
og ekki nema nokkrir dagar þang-
að til alríkisher umrædds ríkja-
bandalags er farinn að varpa
sprengjum á evrópska borg.
Bölvun þjóðrembimnar
Nú er auðvitað hægurinn hjá að
kenna bölvun þjóðrækniskenndar
og þjóðemishyggju um það fram-
ferði Slóvena að heimta sjálfstæði
sér til handa. Ekki er að efa að
heimspressan á eftir að fyllast há-
væmm fordæmingum á því að
smáþjóðir hafi þjóðarvitund og