Tíminn - 06.07.1991, Blaðsíða 9

8 Tíminn
Laugardagu 6. júlí 1991
Laugardagur 6. júlí 1991
Tíminn 21
Guðni Ágústsson alþingismaður segir að aðgerðir ríkisstjórnarinnar séu
aðeins til þess að stjórnarskiptin fari ekki framhjá neinum. Hann segir:
Kálfakjarkur ríkisstjórnar-
innar er ekki aðeins hlægi-
legur heldur stórhættulegur
Rfldsstjórn Davíðs Oddssonar er mikið í mun að stjómarskiptin fari ekki framhjá
neinum, harka frjálshyggjunnar ræður nú ríkjum. Til þess grípur hún til ýmissa
ráða. Eitt er áform um sölu ríkisbankanna. Þeim hefur svo sem verið flaggað áður.
Af fyrri aðgerðum rfldsstjómarínnar hafa menn þó lært að hún er búin til að beita
flestum þeim meðölum sem hún telur hrífa. Á sama tíma berast váleg tíðindi af við-
ræðum um Evrópska efnahagssvæðið. Váleg, en óljós og þokukennd. Svo virðist sem
rfldsstjóm Davíðs Oddssonar hafi fallið frá öllum þeim fyrirvömm sem fyrri rflds-
stjóra setti. Þá er staðfestur gmnur manna um slæma stöðu lífeyrissjóðanna. Þeir
stefna í gjaldþrot ef ekki verður grípið til róttækra ráða.
Guðni Ágústsson, alþingismaður Framsókn-
arflokksins á Suðurlandi, er formaður banka-
ráðs Búnaðarbankans. Hann hefur flutt þings-
ályktun um gjörbyltingu á lífeyrissjóðakerf-
inu. Og hann hefur krafist þjóðaratkvæða-
greiðslu um aðild að Evrópska efna-
hagssvæðinu. Guðni Ágústsson er í helgarvið-
tali.
— Tengjast áform um sölu Búnaðarbankans
þörf ríkisstjómarinnar til að sýna fram á að nú
séu nýir vendir komnir í Stjómarráðið? Er þá
ekki fúlllangt gengið?
„Atgangur ráðherra og ríkisstjórna er kom-
inn út fyrir öll mörk. Líklega má rekja þróun-
ina til þess að Ólafur heitinn Jóhannesson
komst að þeirri niðurstöðu að ríkisstjómir
væm ekki fjölskipað stjómvald. Síðan hafa
ráðherrar látið eins og kálfar á vorin; allt skal
brotið upp og breytt í þeirra minningu. Gæð-
ingar sitja langa súpufundi við að semja tillög-
ur og þýða lög á íslensku. Síðustu ár hafa ráð-
herrar lagt hundrað og fimmtíu lagafmmvörp
fyrir hvert þing, sem lýsir best geðveikinni.
í vetur sá ég merkilegt viðtal við ungan ís-
lending, Ólaf Jóhann Ólafsson, sem hefur öðl-
ast mikinn frama í viðskiptalífi Bandaríkj-
anna. Hann var spurður hvað hann myndi
gera yrði hann kallaður heim og gerður að for-
stjóra okkar litla samfélags. Ungi maðurinn
hugsaði sig um góða stund, en svaraði svo
eitthvað á þá ieið, að hann myndi reyna að ráð-
ast að vandanum, en láta það í friði sem vel
hefði reynst.
Þetta vakti mig til umhugsunar. Hvers vegna
allar þessar breytingar út í loftið, sem sýnilega
em dæmdar til að mistakast. Það er ráðist á
stofnanir og fyrirtæki sem standa traustum
fótum. Eins og Búnaðarbankann. Það skal við-
urkennt að hann er góð söluvara og ég efast
ekki um að efnamenn þessa lands vilja eignast
hann. En það er starfsfólk, viðskiptavinir og
sparifjáreigendur sem hafa gert bankann að
þeirri öflugu þjónustustofnun sem hann er.
Þetta fólk hrekkur í kút þegar það heyrir allt í
einu að nú eigi að selja vinnustað eða við-
skiptabanka þess. Væri ekki rétt að spyrja
þetta fólk? Það kann að hafa eitthvað við þess-
ar söluhugmyndir að athuga. Búnaðarbank-
inn á að vera í friði, hann er góð rekstrarein-
ing og á ekki í neinum vandræðum. Kálfa-
kjarkur ráðherranna er ekki bara hlægilegur.
Hann er stórhættulegur."
— Hver er þá tilgangurinn með því að ríkið
reki banka? Eiga ekki einkaaðilar að gera það,
jafnvel erlendir?
„Þeir bræður Búnaðarbankinn og Lands-
bankinn hafa staðið dyggan vörð um íslenskt
atvinnulíf. Landsbankinn er sagður eiga í erf-
iðleikum, ekki síst vegna þess að sjávarútveg-
urinn hefur aldrei mátt búa við góð rekstrar-
skilyrði. Sjávarútvegurinn ræður mestu um
lífsafkomu okkar. Samt em fyrirtæki hans oft-
ast rekin á heljarþröm. Einmitt vegna þess að
ríkisstjómir sinna ekki sinni aðalskyldu: að
tryggja að hér sé heilbrigt atvinnulíf í heil-
brigðu rekstrammhverfi. Þó Landsbankinn
eigi kannski í erfiðleikum á það ekki að bitna á
Búnaðarbankanum. Það er eins og ef tveir
bræður væm í sömu vinnu; annar veikist og
þá væri sá heilbrigði lagður inn á sjúkrahús og
skorinn, í stað þess að lækna þann veika.
Ríkisbankamir em eign landsmanna og því
háðir þjóðinni og sínum viðskiptamönnum
um allt land, en ekki einhvcrjum örfáum eig-
endum hlutabréfa. Með því að selja þá safnast
allt fjármagnið á örfáar hendur. Það er ekkert
gamanmál og í því ættu menn að reyna að
vera sjálfum sér samkvæmir. Ritstjóri DV, Jón-
as Kristjánsson, hefur dag eftir dag lýst
áhyggjum sínum vegna einokunar á flutning-
um til og frá landinu, þar sem sá stóri drepur
alla samkeppni og ræður síðan verði á flugi og
flutningum. En þessi sami maður rægir ríkis-
bankana og vill selja þá þessu sama fámennis-
valdi. Það er gaman að sjá að Guðni í Sunnu
þorir enn að berjast, en nú ætlar stórveldið að
púa hann niður. En hver ætlar að ráða við pen-
ingavaldið á íslandi ef það kemst í hendumar
á svæsnustu gróðahyggjumönnunum? Þá býð
ég ekki í atvinnulífið. Ríkisbankamir eru
þröskuldur á vegi þeirra.
Síðan tala allir eins og hér séu miklir atburð-
ir ! uppsiglingu. Erlendir bankar bíði eftir að
komast inn í landið. Menn skjálfa af ótta og
ræða um að búa sig undir samkeppnina. Ég
fullyrði að það er enginn erlendur banki á leið-
inni hingað. Þetta var kannað sérstaklega af
breska ráðgjafarfyrirtækinu Spicer & Oppen-
heim fyrir viðskiptaráðherra og Seðlabank-
ann. Niðurstaðan er þessi: Enginn erlendur
banki hefur áhuga á að koma hingað. Þeir
segja einfaldlega: Hagkerfið er lítið, byggir of á
einni sveiflukenndri atvinnugrein, verðbólga
og gengisfellingar eru viðvarandi. Sagan um
stóru erlendu bankana, sem bíða eftir að
keppa hér, er annað hvort misskilningur eða
sett fram til að hræða menn og vinna þá til
fylgis við sölu eða umrót í bönkunum.
Nei, útlendingamir brosa að okkar litla pen-
ingamarkaði. Þá dreymir ekki um að fjárfesta í
lítt þekktu landi með óaðlaðandi hagkerfi.
Ekki til að keppa á peningamarkaðnum hér.
Hins vegar dreymir ýmsa um að eiga hér að-
gang að auðlindum lands og sjávar. Af því hafa
íslenskir ráðherrar ekki áhyggjur.
Það er alltaf stutt í vitleysumar hjá íslending-
um þegar þeir kalla á erlenda ráðgjafa. Þá
minna ráðherramir mig oft á Pílatus gamla,
vilja þvo hendur sínar áður en aftakan fer
fram. Svo lesa þeir skýrslumar alls ekki, eða
þá að minnsta kosti alveg eftir sínu höfði.
Spicer & Oppenheim sló upp kostum og göll-
um þess að selja ríkisbankana. Þeir komust að
því að afnám ríkisábyrgðar myndi auka lán-
tökukostnað og draga úr aðgangi að erlendu
lánsfé. Hversu myndi kostnaður atvinnulífsins
þá ekki aukast? Og hvað með ríkisábyrgðina á
sparifénu, komast menn upp með að afnema
hana? Er engin virðing borin fyrir fólkinu,
sem oft af litlum efnum nær að spara ótrúleg-
ar upphæðir? Þetta fólk er hrætt við valdið í
einkabankanum, en treystir bæði á ríkis-
ábyrgðina og lýðræðislega kosið bankaráð,
bankaráð sem er kosið af Alþingi.
Það þarf rök til að stokka upp og breyta. Ég
get tekið undir orð ráðgjafaríyrirtækisins er-
lenda: „Rekstur bankakerfis er svo miklvægur,
bæði fyrir almennt traust sparifjáreigenda og
rekstur fyrirtækja, að forðast verður stökk-
breytingar er valdið gætu óróa og vantrausti á
markaðnum."
Frjálshyggjumennimir segja að stjómmála-
menn eigi ekki að hafa afskipti af bönkum.
Menn verða að átta sig á því að í einkabönkun-
um er líka pólitískt vald. Frjálshyggjumenn-
irnir hengja sig í þá firru að ríkisbankamir séu
vondir af því að bankaráð ákvarði hluti, sem
fagmennirnir eigi að fara með: vexti, þjón-
ustugjöld og mannaráðningar. Eða að einn
bankastjóri sé ekki ábyrgur í stað þriggja
manna bankastjómar. Það hefur gefist vel í
Búnaðarbankanum að hafa þrjá menn í náinni
samvinnu jafn ábyrga, betur sjá sex augu en
tvö. Vilji menn breyta þessu þarf aðeins til ein-
falda lagabreytingu.
Búnaðarbankinn er faglegur banki. Hann
hefur notið þess að hafa í sinni þjónustu frá-
bæra stjórnendur. Ég nefni feðgana Tryggva
Þórhallsson og Þórhall Tryggvason, Hilmar
Stefánsson og Stefán Hilmarsson, og Magnús
Jónsson frá Mel. Sama er að segja um banka-
ráðsmennina. Þeir hafa alltaf beitt faglegum
vinnubrögðum, láta hagsmuni viðskiptavin-
anna ráða, en ekki pólitíska duttlunga.
Önnur rök frjálshyggjumannanna em, að
einkabankar séu hagkvæmari. Ég veit nú ekki
betur en frjálshyggjupostulamir hafi sjálfir
farið á hausinn með sín hlutafélög. Búnaðar-
bankinn er sterkur, eiginfjárstaðan er sterk og
Iausafjárstaðan sú langsterkasta í bankakerf-
inu. Á síðustu ámm hefur ýmsu verið hag-
rætt, starfsmönnum fækkað um 70 á fimm ár-
um þrátt fyrir aukin umsvif. Ráðherramir
gætu verið stoltir af slíkum árangri. Þar hefur
starfsfólki fjölgað um nálega tvo á dag á sama
tíma. Staðan hjá ríkissjóði væri önnur ef
þannig hefði verið að málum staðið við ríkis-
jötuna.
Það er stórslys ef nú skal ráðist í að selja eða
gefa bankann fámennisklíkunni. í mínum
huga kemur hvorki til mála að selja bankann
né sameina hann Landsbankanum. Ekki
hvarflar það að góðum bónda að farga bestu
mjólkurkúnni. Ég fagna því að bankamálaráð-
herra hefur dregið f land og að forsætisráð-
herra neitar að tjá sig um málið. Kannski er að
kvikna ljós hjá þeim, ótti við þá fáu og stóm
sem hér ætla allt að gleypa."
— Hvað líður tillögum þínum um uppstokk-
un í lífeyrissjóðakerfinu, að hver og einn eigi
sinn lífeyrisreikning í banka?
„Ég hefi tvö þing í röð lagt til að kannað verði
hvort ekki megi gera upp núverandi kerfi og
stofna þess í stað eigin eftirlaunasjóði hvers og
eins. Ég mun halda áfram þeirri baráttu, sem
ég hef hafið íyrir því að menn átti sig á því að
Iífeyrissjóðimir, eins og þeir em nú reknir,
verða gjaldþrota og geta ekki staðið við skuld-
bindingar sínar.
Ég hef fengið góðar undiríektir. Á þingi
BSRB í vor var þetta mál tekið upp og átti þar
góða stuðningsmenn. Reikningsdæmi, sem ég
hef lagt á borðið, sýna að það er bæði í þágu
láglaunamannsins og hálaunamannsins að
stofna eigin eftirlaunasjóði. Það tryggir sparn-
að og réttlæti. Reikningamir sýna að borgi
láglaunamaður 10% iðgjald af launum í 40 ár
inn á bók í vörslu banka og þiggur af inneign-
inni 5% vexti, en lífeyrissjóðimir krefjast um
10-12% vexti, þá á hann í lok starfsævi sinnar,
við 65 til 70 ára aldur, um 20 milljónir. Tillög-
urnar hafa ekki fengið afgreiðslu. En eins og
dæmin sýna er bráðnauðsynlegt að Alþingi
hleypi þessu máli í gegn, svo það megi kanna
til hlítar.“
— Þú hefur nýlega hvatt til að efnt verði til
þjóðaratkvæðagreiðslu um EES-samningana.
Hvers vegna?
„Þau mál em að þróast í hættulega átt. Ég er
þeirrar skoðunar að ríkisstjómin, Jón Baldvin
Hannibalsson utanríkisráðherra og Davíð
Oddsson forsætisráðherra, verði að koma
heim og leggja spilin á borðið. Kynna heiðurs-
mannasamkomulagið, sem þeir hafa gert,
þannig að hér geti farið fram opinská umræða.
í fyrsta lagi þarf að kynna það utanríkismála-
nefnd Alþingis, stjómmálaflokkunum og síð-
an kalla Alþingi saman og fara rækilega yfir
málið. Áður en við ákveðum hvort við göng-
um inn á Evrópska efnahagssvæðið þarf að
fara fram þjóðaratkvæðagreiðsla, eða beinar
alþingiskosningar. Þetta snýst um fullveldi ís-
lensku þjóðarinnar. Með það má ekki fara í
launkofa.
í samningunum er ýmislegt, sem menn hafa
hreinlega ekki áttað sig á, því svo virðist sem
ríkisstjóm Davíðs Oddssonar hafi fallið frá fyr-
irvömm fyrri ríkisstjómar. Nú nýverið keypti
sænskt tryggingaríyrirtæki Reykvíska endur-
tryggingu. Fjármagnið, sem þama liggur, á
greiða leið út úr landinu. Eins getur farið fyr-
ir lífeyrissjóðunum ef ekki verður gætt að
stöðu þeirra. Án þess ég vilji fjalla um þetta
sérstaklega er hér kannski vísir að því sem
koma skal. Vegir fjármagnsins em óútreikn-
anlegir þegar það einu sinni hefur verið gefið
frjálst. En í Evrópu liggja miklir peningar sem
menn vilja koma í lóg. Þama sjáum við fyrir
okkur ýmislegt sem kann að verða: að við
verðum hér bara eignalaus vinnulýður hjá
auðhringum Evrópu. Útlendingar horfa á auð-
lindir íslands á landi ekki síður en í hafinu.
Þeir verða ekki í vandræðum með að kaupa
,upp árnar, landið, raforkuna og jarðhitann. Og
þeir ágirnast auðlindir íslands. Það vissum við
fyrir 30 ámm. Um allt þetta verður að upplýsa
þjóðina. Og það má ekki auðvelda þeim verkið
með því að veikja íslenskt peningakerfi, ís-
lensku ríkisbankana. Erlendir bankar koma
hingað aðeins til að kaupa upp landið. Það
geta þeir gert ef ríkisstjómin spyrnir ekki við
fótum. Til þess þarf hún viðspymu hjá þjóð-
inni og til þess þarf að upplýsa þjóðina.“
-aá.
Guðni Ágústsson þingmaður. nmmiynd: pymjr